โครงงานกระดาษสาจากผักตบชวา

หลังจากการจัดประชุมเวทีชาวบ้าน  กลุ่มชาวบ้านได้รวมตัวกันทดลองทำกระดาษจากผักตบชวา โดยวิทยากรจากสถาบันทรัพยากรชายฝั่งสาธิตการทำ  ซึ่งหลังจากได้ลองผิดลองถูกมาจนกระทั้งได้สูตรโดยใช้กระบวนการเดียว  มีขั้นตอนที่ง่ายๆไม่ยุ่งยาก

1.เก็บผักตบชวานำไปตัดรากและล้างเอาดินโคลนออกจนสะอาด

2.นำไปตากแดด 2 - 3 วันจนแห้งเป็นสีนำตาลอ่อน

3.นำผักตบที่ได้ไปใส่หม้อต้ม ใช้ไฟสม่ำเสมอ ใช้เวลาในการต้ม 2 - 3 ชั่วโมง ระหว่างต้มให้ใส่โซดาไฟ 3 ช้อนโต๊ะต่อน้ำ 1 ถัง เพื่อกัดผักตบชวาให้มีสีขาวและทำให้เปื่อยเร็ว  

4.หลังจากต้มผักตบชวาจนเปื่อยแล้วจึงนำมาล้างจนได้สีที่พอใจ นำมาทุบหรือนำลงไปปั้นในเครื่องตีให้เยื่อกระจายตัวอีกครั้ง

5.หากไม่ต้องการย้อมสี  ก็สามารถนำเยื้อกระดาษไปทำกระดาษได้เลย

6.หากต้องการกระดาษที่เป็นสี ให้นำเยื่อผักตบไปฟอกสีด้วยสารเคมีฟอกขาว (คลอรีนผง) อีกครั้ง แล้วจึงผสมสีที่ต้องการลงไป ในการย้อมสีต้องเคลือบด้วยบงบุก จึงทำให้สีติดกระดาษได้ดี

7.การทำกระดาษ ให้นำเยื่อผักตบกระจายในนำใสสะอาด  ถ้าต้องการกำหนดความหนาบางของกระดาษให้นำไปชั่งน้ำหนักก่อนนำมากระจายในน้ำ  จากนั้นใช้ตะแกรงหรือเฟรมช้อนเนื้อเยื่อกระดาษ

8.ยกจากอ่างน้ำนำไปตากแดดให้แห้งสนิท  หลังจากกระดาษแห้งสนิทดีแล้วให้กรีดออกจากเฟรม

9.นำไปพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ได้ตามที่ต้องการ

ข้อดี การนำผักตบที่สดไปตากแดดเพิ่มความเหนียวให้กับเส้นใยและคุณภาพของกระดาษดีขึ้น  ไม่ฉีกขาดง่าย

  ข้อมูลจากสถาบันทรัพยากรชายฝั่ง  มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ อบรมกลุ่มอาชีพที่เน้นเศรษฐกิจพอเพียงกศน.ปากพนังในวันที่ 18 มีนาคม 2552

รายงานวิชาการ

เรื่อง     กระดาษจากผักตบชวา

จัดทำโดย

นางสาว  สุนีย์        พันธ์แก่น        เลขที่11

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่6/1

นำเสนอ

อาจารย์  สุทธิพงษ์          บุญมาก

รายงานวิชาการเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา I 30202

การสื่อสารและการนำเสนอ ( Communication  and  Presentation )

ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา  2558

โรงเรียนลมศักดฺ์วิทยาคม   อำเภอขุขันธ์   จังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

การสื่อสารและการนำเสนอ เรื่อง  กระดาษจากผักตบชวา มีจุดมุ่งหมายในการศึกษาในการศึกษาค้นคว้า ดังนี้ เพื่อหาสูตรที่เหมาะสมสำหรับการทำกระดาษจากผักตบชวาจากเส้นใยผักตบชวา  เพื่อเปรียบเทียบเนื้อกระดาษจากเส้นใยผักตบชวากับเนื้อกระดาษทั่วไป

จากการทดลองและประดิษฐ์กระดาษและการเปรียบเทียบเนื้อกระดาษเส้นใยจากผักตบชวากับกระดาษชนิดต่างๆเช่นกระดาษสา  โดยการทำแบบสอบถามขั้นตอนการประดิษฐ์ก็มี

นำผกตบชวามาบดให้ละเอียด นำมาผสมกับสารที่เตรียมไว้ แล้วนำไปต้ม ประมาณ 30 นาที ใส่สารที่เตรียมไว้แล้วนำไปฟอกเยื่อ ประมาณ 10 นาที ต่อจากนั้นนำไปตากจนแห้ง นำไปเปรียบกับกระดาษที่จะทดลองต่อไป

                การดำเนินงานศึกษาค้นคว้าและเรียบเรียงเรื่อง  กระดาษจากผักตบชวา  มีขั้นตอนดังนี้ 1.กำหนดชื่อเรื่องและขอบเขตของเรื่อง  2.กำหนดจุดมุ่งหมายในการศึกษาค้นคว้า  3.เขียนโครงเรื่อง  4.รวบรวมข้อมูล  5.จัดระเบียบและวิเคราะห์ข้อมูล  6.จำทำฉบับร่าง  7.ตรวจทานและแก้ไข  8.จัดทำฉบับจริง

กิตติกรรมประกาศ

การเขียนรายงานเชิงวิชาการเรื่อง กระดาษจากผักตบชวา  ฉบับนี้สำเร็จลงด้วยดีคณะผู้จัดทำขอขอบพระคุณที่ปรึกษา  อาจารย์  สุทธิพงษ์  บุญมาก  อาจารย์โรงเรียนและบุคลากรโรงเรียนลมศักดิ์วิทยาคม  ทุกท่านที่ได้ให้คำปรึกษา  แนะแนวทางในการเขียนรายงานเชิงวิชาการครั้งนี้

ขอขอบพระคุณบิดา-มารดา  ญาติพี่น้อง  และเพื่อนๆทุกคนที่คอยให้กำลังใจและคำปรึกษาที่ดีตลอดมาหวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานเชิงวิชาการเรื่อง  กระดาษจากผักตบชวา ฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ในชีวิตประจำวันต่อไป

ที่มาและความสำคัญ

                              ผักตบชวา (Water   Hyacinth) มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Eichhornai crassipes (Mart) เป็นพืชน้ำมีลักษณะใบประเภทใบเลี้ยงเดี่ยว ใบแผ่นกว้างมนโค้งก้านใบยาว อวบน้ำ  ดอกลักษณะเป็นช่อ ดอกสีม่วง ลอยน้ำได้ เจริญเติบโตง่ายทั้งในน้ำตื่น  น้ำขัง  หรือมีการถ่ายเทได้ และมีชื่อเรียกในแต่ละท้องถิ่นแตกต่างกัน เช่นผักปอด ,สระ ,ผักโรค, ผักยะวา ,ผักอีโยก เป็นต้น จากคุณสมบัติที่เป็นพืชที่มีเส้นใยเหนียวมาก  เมื่อนำมาทำให้แห้งจึงได้มีการนำมาทำเป็นเครื่องหัตถกรรม เช่น กระเป๋า หมวก เป็นต้น  นอกจากนี้ยังมีผู้นำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงหมัก อีกด้วย  ถึงแม้จะมีการนำมาใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ แล้ว  ผักตบชวาก็ยังคงเป็นปัญหาด้านมลภาวะอยู่ดี

                               จากการที่กลุ่มของดิฉันสังเกตุผักตบชวาตามคลอง  ตามบึง  หลังบ้าน ผักตบชวาจะเป็นพืชที่มีเส้นใยเหนียวมาก  กลุ่มของดิฉันจึงเกิดไอเดียความคิดในการนำเส้นใยของผักตบชวามาทำเป็นกระดาษ  การย่อยเยื่อทำได้ 2 วิธี  คือ  การนำผักตบชวามาทุบและการนำไปตีเยื่อ  วิธีการทุบเนื้อเยื่อจะทำให้มีเยื่อที่มีเส้นใยยาวกว่าการตีปั่นเยื่อ  เมื่อนำเยื่อที่ได้มาตักเยื่อเพื่อทำเป็นแผ่นกระดาษทำการปรับปรุงคุณภาพโดยการย้อมสี และผสมน้ำแป้ง  ทดสอบคุณภาพของเนื้อกระดษาของกระดาษที่ได้กับกระดาษสาที่ขายตามท้องตลาดทั่วไปว่าคุณภาพจะแตกต่างมากเพียงใด

จุดมุ่งหมายการศึกษา

1.เพื่อหาสูตรที่เหมาะสมสำหรับกระดาษจากเส้นใยผักตบชวา

2.เพื่อเปรียบเทียบเนื้อกระดาษจากเส้นใยจากผักตบชวากันเนื้อกระดาษอื่นๆ

3.ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์

สมมติฐาน

1.การนำเส้นใยผักตบชวามาทำเป็นกระดาษได้เหมือนเส้นใยของกล้วยที่นำมาทำกระดาษ

2.การนำกระดาษจากผักตบชวาไปใช้ประโยชน์ได้ดีอย่างกระดาษทั่วๆไป 

ตัวแปรที่ปรึกษา

ตัวแปร  คือ   การนำเส้นใยผักตบชวาทำเป็นกระดาษ

ตัวแปนตาม   คือ  คุณภาพเนื้อกระดาษที่ทำจากผักตบชวา

ตัวแปรควบคุม  คือ  ปริมาตรของสาร

เอกสารและงานที่เกี่ยวข้อง

            การศึกษาครั้งนี้   ได้ศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง โดยแบ่งเนื้อหาของเอกสารวิจัยในหัวข้อต่างๆ  ดังนี้

1.บำบัดน้ำเสียด้วยผักตบชวา

2.ศิลปหัตถกรรม

3.ขั้นตอนการทำกระดาษ

บำบัดน้ำเสียด้วยผักตบชวา

     การบำบัดน้ำเสียด้วยผักตบชวา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงสนพระราชหฤทัยในการปรับปรุงคุณภาพของแหล่งน้ำที่มีอยู่แล้ว เช่น บึงและหนองต่างๆ เพื่อทำเป็นแหล่งบำบัดน้ำเสีย โดยหนึ่งในจำนวนนั้นได้แก่ โครงการบึงมักกะสันอันเนื่องมาจากพระราชดำริ มีหลักการบำบัดน้ำเสียตามแนวทฤษฎีการพัฒนาโดยการกรองน้ำเสียด้วยผักตบชวา (Filtration) 

     โครงการบึงมักกะสัน บึงมักกะสัน เป็นบึงขนาดใหญ่ที่อยู่ใจกลางกรุงเทพมหานคร รวมพื้นที่บึงประมาณ ๙๒ ไร่ เป็นแหล่งน้ำอยู่ในเขตโรงงานรถไฟมักกะสันของการรถไฟแห่งประเทศไทย ซึ่งการรถไฟแห่งประเทศไทยได้ขุดขึ้น ในปี พ.ศ. ๒๔๗๔ เพื่อใช้เป็นแหล่งระบายน้ำและรองรับน้ำเสีย รวมทั้งน้ำมันเครื่องจากโรงงานรถไฟมักกะสัน ทำให้บึงมักกะสันตื้นเขิน จากการตกตะกอนของสารแขวนลอย

ศิลปหัตถกรรม  

 คุณพิมพ์แก้ว กิติรันต์ธนโชติ เจ้าของผลิตภัณฑ์จากผักตบชวาไม้ตรา อำเภอบางไทร จังหวัดอยุธยา เท้าความที่มาของงานศิลป์ชนิดนี้ว่า เมื่อก่อนเคยทำงานอยู่ในแวดวงอุตสาหกรรมผลิตเฟอร์นิเจอร์หวาย ต่อมาราวปี 2540 เกิดวิกฤตเศรษฐกิจ โรงงานจำต้องปิดตัวลง และผลพลอยได้จากการว่างงานครั้งนี้ คือ ได้เห็นผักตบชวาลอยเกลื่อนในแม่น้ำเจ้าพระยาทุกวัน เลยค้นหาวิธีใช้ประโยชน์จากพืชชนิดนี้

ขั้นตอนการทำกระดาษ

          การทำกระดาษด้วยมือส่วนใหญ่ในปัจจุบันเป็นการทำกระดาษเพื่อใช้ในงานหัตถกรรม ซึ่งมีวัตถุดิบจากพืชหลายชนิด แต่ก่อนกระดาษจะทำจากเปลือกไม้ที่มีอยู่ในท้องถิ่น เช่นถ้าใช้เปลือกข่อยก็จะเรียกสมุดข่อย ใช้เปลือกสาก็จะเรียกสมุดปอสา พืชทั้งหลายที่เป็นผักและผลไม้เมื่อนำไปบริโภคแล้ว ยังมีส่วนที่ยังตกค้างอยู่ในแปลงปลูกที่ยังไม่ได้นำไปใช้ประโยชน์ นอกการจากการเผาทำลายทิ้งทำให้เกิดมลพิษทางอากาศ และส่งเสริมให้เกิดภาวะโลกร้อน จึงขอแนะนำวิธีการทำกระดาษจากเศษเหลือทางการเกษตร ตัวอย่างเช่น ใบและกาบกล้วย ใบสับปะรด ฟางข้าว ผักตบชวา ปอสา เป็นต้น นอกจากพืชที่กล่าวมาแล้วยังมีพืชอีกหลายชนิดที่สามารถนำมาทำกระดาษได้ 

1.การเตรียมวัตถุดิบ

2.การล้างเยื่อ

3.การฟอกเยื่อ

4.การกระจายเยื่อ (ตีเยื่อ)

 5.การทำแผ่นกระดาษ

วิธีการทำกระดาษ

1. เตรียมผักตบชวา

2. นำผักตบชวาไปหั่นเป็นชิ้นยาวประมาณ 1 นิ้ว นำไปใส่ ภาชนะที่ใช้ต้ม ใส่ผักตบชวาหั่น 2 กิโลกรัม เติมน้ำประมาณ 

    7 ลิตร

 3. ใส่โซดาไฟ

 4. นำไปต้มประมาณ 2 ชั่วโมง จะเห็นได้ว่าผักตบชวาที่ต้ม แล้วจะยุ่ย

 5. แล้วนำมาล้างออกด้วยน้ำสะอาด 2-3 ครั้ง

6. นำมาฟอกขาวด้วยไอโดเจนเปอร์ออกไซด์ ที่ผสมสบู่ โซเดรียมซิลิเกต ต้มนานประมาณ 1/2 ชั่วโมง จึงนำมา ล้าง

ออก

7.  นำมาย้อมด้วยสีย้อมผ้า ต้มนานประมาณ 1/2 ชั่วโมง นำมาล้างออก

8.  เตรียมอ่างที่จะใช้เตะกระดาษนำเฟรมรองไว้ใต้อ่าง  ใส่น้ำให้ท่วมขอบเฟรม เทผักตบชวาที่ปั่นแล้วลงในอ่าง

9.  ใช้มือตีปุยของผักตบชวาให้กระจายๆ ให้ทั่วเฟรม แล้วค่อยๆ ยกเฟรมที่อยู่ข้างล่างขึ้นทีละข้างให้ปุย ผักตบชวาไล่ 

      ระดับให้เต็มเฟรม

10. ยกขั้นตากแดด

วิธีดำเนินการศึกษา

ระเบียบที่ใช้ในการศึกษา

                ในการศึกษาใช้รูปแบบการสำรวจ  สืบค้นข้อมูล  จากหนังสือ  อินเตอร์เน็ต และการประดิษฐ์

ผู้ศึกษาได้ดำเนินขั้นตอนดังนี้

1.กำหนดเรื่องที่จะศึกษาโดยสมาชิกทั้ง 2 คนประชุมร่วมกัน  และร่วมกันคิดและวางแผนว่าจะศึกษาเรื่องใด

2.สำรวจประเด็จที่จะจัดทำโดยเลือกเรื่องที่สมาชิกในกลุ่มสนใจ  เพื่อเป็นแรงจูงใจในการทำงาน

3.ตั้งชื่อเรื่อง

4.สมาชิกทั้ง 2 คนในกลุ่ม พบอาจารย์สอนเพื่อปรึกษา วางแผน และรับฟังความคิดเห็น ปรับปรุงแก้ไข

5.เขียนความสำคัญ ความเป็นมาของเรื่องที่จะทำ  วัตถุประสงค์  สมมติฐาน ของเขตการวิจัยและประโยชน์ที่คาดว่าจะได้

    รับ  โดยศึกษาข้อมูลจากหนังสือ  วิทยานิพนธ์และสืบค้นข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต  และจดบันทึกในโครงร่างรายงาน

     วิชาการ

6.สร้างเครื่องมือที่เป็นแบบสอบถาม

7.นำเครื่องมือที่ปรับปรุงแล้วไปใช้กับกลุ่มตัวอย่าง

8.รวบรวมข้อมูล

9.วิเคราะห์ข้อมูล

10.สรุปการศึกษา

                                                                          เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา

เครื่องมือใช้ในการศึกษาครั้งนี้คือคือ  แบบสอบถามความคิดเห็น 1 ฉบับ มี 2 ตัวเลือกคือ เห็นด้วย ไม่เห็นด้วย

ผลการวิเคราะห์

สรุปแบบสอบถาม

               ความคิดเห็นของกลุ่มตัวอย่างบุคลากรและนักเรียนโรงเรียนหาดใหญ่รัฐประชาสรรค์ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา

สรุปได้ดังนี้

      -เพศชาย =50%  , เพศหญิง= 50%

      -ช่วงอายุ13-16= 35% , อายุ   17-20=50% , อายุมากกว่า 20=15%

      -ระดับการศึกษาระดับมัธยมต้น= 25% , ระดับมัธยมปลาย=45% , ระดับปริญญาตรี=20% ,ระดับปริญญาตรีขึ้น

        ไป=10%

      -เคยใช้กระดาษสา= 70% , เคยใช้กระดาษกล้วย =15% , เคยใช้กระดาษหนังช้าง=15%

      -นำกระดาษไปใช้ประโยชน์เป็นกล่องของขวัญ=25% , ทำกรอบรูป = 35% , ทำอื่นๆ= 40%

        และสามารถสรุปความคิดเห็นได้ดังตาราง

สรุป  อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ

                จากการศึกษาครั้งนี้  สามารถสรุปผล  อภิปรายผล และข้อเสนอแนะ ได้ดังนี้

สรุปผลการศึกษา

                ผลการศึกษาแบบสอบถามความคิดเห็นของบุคลากรและนักเรียนโรงเรียนหาดใหญ่รัฐประชาสรรค์  อำเภอหาดใหญ่  จังหวัดสงขลา  ในการเปรียบเทียบกระดาษผักตบชวากับกระดาษสา ส่วนใหญ่ร้อยละ 53.5 เห็นด้วย  และร้อยละ 46.5  ไม่เห็นด้วย

อภิปรายผล

จากการศึกษาพบว่า(ความคิดเห็น) ในการเปรียบเทียบกระดาษผักตบชวากับกระดาษสาอยู่ในระดับเห็นด้วย  คิดเป็นร้อยละ 53.3

ข้อเสนอแนะ

ข้อเสนอแนะจากการศึกษาครั้งนี้

1.สามารถนำไปศึกษากับกลุ่มตัวอย่างอื่นได้

2.ควรมีช่วงเวลาในการศึกษามากขึ้น

3.ควรมีการต่อยอดในส่วนมี่ได้ศึกษาค้นคว้ามาเพื่อใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ

4.ควรที่จะนำองค์ความรู้ที่ได้ศึกษามาไปประกอบเป็นอาชีพเสริม

5.ในขั้นตอนการทำกระดาษสามารถประยุกต์ใช้ เช่นการนำกระดาษเหลือ

ใช้ไปผสมกันแล้วนำมารีไซเคิลกระดาษใหม่ได้

6.ควรมีการประดิษฐ์กระดาษในรูปแบบสีสันแตกต่างกันออกไปเพื่อความหลากหลายในชิ้นงาน

ผักตบชวา ในสระ

นั้งตัด ผักตบชวา ไห้มีชิดเล็กเล็ก

เมื่อตัดเรียบร้อยแล้ว ก็นำมาบดให้ละเอียด

 บดเรียบร้อย นำมาไส่กาลามัง ร่วมกัน ไห้เป็นเนื้อเดียวกัน แล้วเอาตะแครงตักขึ้นมา ไห้เป็นแผ่นเดียวกัน

ตากเรียบร้อยเป็นแผ่น แล้วแกะออก

เรียบร้อย

ข้อขอบคุณ
 ร.ร  หาดใหญ่ประชาสรรค์  อำเภอหาดใหญ่  จังหวัดสงขลา ที่กรุณาข้อมูลเป็นอย่างดี ในการทำโครงงานในครั้งนี้ ข้อขอบคุณเป็นอย่างสูง