��ó���� �����Ե ��ͤԴ �Ӥ� �ӹǹ ����� �ҹ��¹ >> Show ��չԾ��� (���� �Ҿ�� �� �ŧ �ѹ��) �����ҹ�ӻ�оѹ���ӻ�оѹ�����觢�鹵���ѹ��ѡɳ���С���ǵ��� ��� ���� �Ҿ�� �� �ŧ ��� �ѹ�� ������º�����ҹ��ҧ�ҡ��������� �ѡ��Ҫ���˹������ҹ��� � ��Դ ��� ��ҹ�ӹͧ���ѭ ��ҹ�ӹͧ�è� �����ҹ�ӹͧ�ʹ�� �����ҹ�ӹ���ѭ ���� �����ҹ�͡���§������� Ẻ��ҹ�ӹͧ������� ���ըѧ�����ش����ä�繵�����͡�˹� �����Ҩ���������§�����������ʺ�ҧ �����ҹ�ӹͧ�è� ���� �����ҹ�ӹͧ�ҡ�캷Ẻ�è�⢹ ������ҹẺ��ͺ�ѹ �ըѧ�����ش�����͡�˹����ҧ��ҹ�ӹͧ���ѭ ��ҹ�����§����������˹ѡ�ҵ���ѧ��� �����ҹ�ӹͧ�ʹ�� ���� �����ҹ���������§���§�٧ ��� ˹ѡ �� ��� ��� �������§�鹵�����������Ѵਹ������������ �������ըѧ�����ش�����͡�˹� �Ҩ�����§�����������Ѻ�� �� ������������ ����Ǿ����� �Ѵ��� ������ �ѡ�ȡ ��ǭ�֧ �����§�����������Ѻ���� � �ӹͧ�ʹ�й���ͧ�֡����н֡�Ѵ��ԧ�ѧ�Ѻ���ӹҭ��� �����ҹ�ӻ�оѹ��ء��Դ��� �����ҹ��ͧ���ѹ��ѡɳ�ͧ����оѹ���� � ��Һѧ�Ѻ���� �� �͡ � ��� ��� ��ҧ�� ��������� ���Ѵਹ ��ͧ���ѧ�����ش�ͧ����оѹ���� � �о�ҧ���ͧ�Ӥ������㨶١��ͧ ���Фӻ�оѹ��ҧ����������˹���� �������� � �� ���Ҩ�� � �� ���к�èؤӼ��ŧ� ���ͤ�ⴴ � ���繤ӷ�����§��� �������վ�ҧ���Թ ��ͧ��ҹ������ǡ��һ��� 㹩ѹ���觡�˹���ص�͡ѹ � �� �ҧ�ռ����ŧ�����§������ �� �ب ��ͧ��ҹ���١��ͧ ��ͧ��ҹ �ب� ���§�ѵ�ҷء���§ ��ͧ��ҹ�Դ���§���������§��ͧ���ҧ��Ժ���� ��� � ��е�� � �͡���§���Ѵ ������黹�ѹ �з�������㨼Դ �ѧ�����ش �ӻ�оѹ��ء�������ըѧ�����ش��С���������§ᵡ��ҧ�ѹ �¨С�˹��ѧ�����ش�������ѺἹ�ѧ��е�����ҧ�����ͧ��� � 㹪�鹵鹹�� �Т�������ͧ�����������繵�����ҧ������º �. ����ͧ���� + ���Ѻ����Ţ �繡���ʴ��ѧ�����ش����ҧ�� �� �+� �+� ��Ҥ������ ��ä��� � �ѧ�����ش � �� ��� � ��, ��ä��� � �ѧ�����ش � �� ��� � �� �. ����ͧ���·���ͧ�������§ ~ �� �~�+� ���¤������ �ӷ�� � ��ͧ�������§ ���Ǩ֧��� � �� ��� � �� �ѹ�������µԤ�ͨѧ�����ش���� ��������ش�����ҧ��ص�͡Ѻ��� �����ҧ�ѹ��������Թ ��ǹ�ѹ���¡�˹��ѧ�����ش��������ѹ�������ҧ ��ҧ�ҡ�ѹ�������ҧ ����ըѧ�����ش�����ҧ��ص����ء����ҡ ����ҹ�ӻ�оѹ�쪹Դ� ��ͧ��Ǩ�٨ѧ�����ش�ͧ�ӻ�оѹ�쪹Դ��� � ���١��ͧ�Ѵਹ ����ҹ�ӹͧ㴡��� ��ͧ�ըѧ������ҧ���ǡѹ���� ����� ��������չԾ��� �ѹ��ѡɳ� ��� ��ѭ��� ����ͧ��Сͺ��� �����ҹ�ӻ�оѹ�� ���� �Ҿ�� �� �ŧ �ѹ��
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ฉันทลักษณ์ หมายถึง ลักษณะบังคับของคำประพันธ์ไทย ซึ่งกำชัย ทองหล่อให้ความหมายไว้ว่า ฉันทลักษณ์ คือตำราที่ว่าด้วยวิธีร้อยกรองถ้อยคำหรือเรียบเรียงถ้อยคำให้เป็นระเบียบตามลักษณะบังคับและบัญญัติที่นักปราชญ์ได้ร่างเป็นแบบไว้ ถ้อยคำที่ร้อยกรองขึ้นตามลักษณะบัญญัติแห่งฉันทลักษณ์ เรียกว่า คำประพันธ์[1] และได้ให้ความหมายของ คำประพันธ์ คือถ้อยคำที่ได้ร้อยกรองหรือเรียบเรียงขึ้น โดยมีข้อบังคับ จำกัดคำและวรรคตอนให้รับสัมผัสกัน ไพเราะ ตามกฎเกณฑ์ที่ได้วางไว้ในฉันทลักษณ์ โดยแบ่งเป็น 7 ชนิด คือ โคลง ร่าย ลิลิต กลอน กาพย์ ฉันท์ กล ซึ่งก็คือ ร้อยกรองไทย นั่นเอง ร้อยกรองไทยมีความหมาย 2 นัย นัยหนึ่งหมายถึงการแต่งหนังสือดีให้มีความไพเราะ อีกนัยหนึ่งหมายถึงถ้อยคำที่เรียบเรียงให้เป็นระเบียบตามบทบัญญัติแห่งฉันทลักษณ์ ทั้งนี้ ยังมีอีกหลายคำที่มีความหมายทำนองเดียวกัน เช่น กวีนิพนธ์ บทกวี บทประพันธ์ กวีวัจนะ ลำนำ บทกลอน กาพย์กลอน กลอนกานต์ กานต์ รวมทั้งคำว่าฉันท์ กาพย์และกลอนด้วย[2] บทความนี้มุ่งให้ความรู้เรื่องลักษณะบังคับของร้อยกรองไทยเป็นสำคัญ เพื่อเป็นพื้นฐานในการทำความเข้าใจคำประพันธ์ไทยต่อไป ตำราฉันทลักษณ์ไทย[แก้]ตำราแต่งร้อยกรองไทยที่ถือเป็นตำราหลักเท่าที่ปรากฏต้นฉบับในปัจจุบัน มีอยู่ 7 เล่ม ส่วนใหญ่เป็นตำราแต่งกวีนิพนธ์แบบฉบับ ได้แก่
การแบ่งฉันทลักษณ์[แก้]สุภาพร มากแจ้ง[3] ได้วิเคราะห์ฉันทลักษณ์ร้อยกรองไทยไว้อย่างละเอียดใน กวีนิพนธ์ไทย ซึ่งกล่าวว่าการแบ่งฉันทลักษณ์อย่างแคบและนิยมใช้อยู่ทั่วไปจะได้ 5 ชนิดใหญ่ ๆ แต่หากรวมคำประพันธ์ท้องถิ่นเข้าไปด้วยจะได้ 10 ชนิดใหญ่ ๆ ได้แก่
คำประพันธ์ทั้ง 10 ชนิดนี้ ถ้านำมาแบ่งตามลักษณะบังคับร่วมจะได้ 2 กลุ่มคือ กลุ่มที่ 1 ไม่บังคับวรรณยุกต์ ได้แก่ ฉันท์ กาพย์ กลอน ร่าย และกานต์ กลุ่มที่ 2 บังคับวรรณยุกต์ ได้แก่ โคลง กอน (อีสาน) กาบ (อีสาน) กาพย์ (เหนือ) และค่าว ลักษณะบังคับ[แก้]หมายถึง ลักษณะบังคับที่มีในคำประพันธ์ไทย ได้แก่
ครุและลหุ[แก้]
เอก โท[แก้]
คณะ[แก้]
คณะทั้ง 8 นั้น คือ ย ร ต ภ ช ส ม น ชื่อคณะทั้ง 8 นี้ เป็นอักษรที่ย่อมาจากคำเต็ม คือ ย มาจาก ยชมาน แปลว่า พราหมณ์บูชายัญร มาจาก รวิ แปลว่า พระอาทิตย์ต มาจาก โตย แปลว่า น้ำภ มาจาก ภูมิ แปลว่า ดินช มาจาก ชลน แปลว่า ไฟส มาจาก โสม แปลว่า พระจันทร์ม มาจาก มารุต แปลว่า ลมน มาจาก นภ แปลว่า ฟ้ากำชัย[1] ได้แต่งคำคล้องจองไว้สำหรับจำ คณะ ไว้ดังนี้ ย ยะยิ้มยวน (ลหุ-ครุ-ครุ)ร รวนฤดี (ครุ-ลหุ-ครุ)ส สุรภี (ลหุ-ลหุ-ครุ)ภ ภัสสระ (ครุ-ลหุ-ลหุ) ช ชโลมและ (ลหุ-ครุ-ลหุ)น แนะเกะกะ (ลหุ-ลหุ-ลหุ)ต ตาไปละ (ครุ-ครุ-ลหุ)ม มาดีดี/มาดี ๆ (ครุ-ครุ-ครุ)เมื่อแยกพยางค์แล้ว จะได้ ครุ-ลหุ เต็มตามคณะทั้ง 8 (ชื่อคณะนี้ ไม่สู้จำเป็นในการเรียนฉันทลักษณ์ไทยนัก เพราะมุ่งจำครุ-ลหุกันมากกว่าจำชื่อคณะ เท่าที่จัดมาให้ดูเพื่อประดับความรู้เท่านั้น) พยางค์[แก้]พยางค์ คือจังหวะเสียง ที่เปล่งออกมาครั้งหนึ่งๆ หรือหน่วยเสียง ที่ประกอบด้วยสระตัวเดียว จะมีความหมาย หรือไม่ก็ตาม คำที่ใช้บรรจุในบทร้อยกรองต่างๆ นั้น ล้วนหมายถึง คำพยางค์ ทั้งสิ้น คำพยางค์นี้ ถ้ามีเสียงเป็น ลหุ จะรวม 2 พยางค์ เป็นคำหนึ่ง หรือหน่วยหนึ่ง ในการแต่งร้อยกรองก็ได้ แต่ถ้ามี เสียงเป็น ครุ จะรวมกันไม่ได้ ต้องใช้พยางค์ละคำ สัมผัส[แก้]สัมผัส คือลักษณะที่บังคับให้ใช้คำคล้องจองกัน คำที่คล้องจองกันนั้น หมายถึง คำที่ใช้สระ และมาตราสะกดอย่างเดียวกัน แต่ต้องไม่ซ้ำอักษร หรือซ้ำเสียงกัน (สระใอ, ไอ อนุญาตให้ใช้สัมผัสกับ อัย ได้) มี 2 ชนิด คือ สัมผัสนอกและสัมผัสใน 1. สัมผัสนอก ได้แก่คำที่บังคับให้คล้องจองกัน ในระหว่างวรรคหนึ่ง กับอีกวรรคหนึ่ง ซึ่งมีตำแหน่งที่ต่างๆ กัน ตามชนิดของคำประพันธ์นั้นๆ สัมผัสนอกนี้ เป็นสัมผัสบังคับ ซึ่งจำเป็นต้องมี จะขาดไม่ได้ ดังตัวอย่าง ที่โยงเส้นไว้ให้ดู เช่นโคลง
สัมผัสในดังที่กล่าวมาแล้วนี้ เป็นสัมผัสที่ไม่บังคับ จึงมิได้มีแบบกำหนดมาแต่โบราณ แต่ถ้าไม่มี ก็ขาดรสไพเราะ ซึ่งเป็นยอดของรส ในเชิงฉันทลักษณ์ เพราะฉะนั้น คำประพันธ์ที่ดี จะขาดสัมผัสในเสียมิได้ เหมือนเกสร เป็นเครื่องเชิดชู ความสวยงามของบุปผชาติฉะนั้น คำเป็นคำตาย[แก้]
คำนำ[แก้]คำนำ คือคำที่ใช้กล่าวขึ้นต้น สำหรับเป็นบทนำ ในคำประพันธ์ เป็นคำเดียวบ้าง เป็นวลีบ้าง เช่น เมื่อนั้น บัดนั้น โฉมเฉลา น้องเอ๋ยน้องรัก รถเอ๋ยรถทรง ครานั้น สักวา ฯลฯ บางทีก็ใช้คำนามตรงๆ เหมือนอย่าง นามอาลปนะ เช่น สุริยา พระองค์ ภมร ดวงจันทร์ ฯลฯ ดังตัวอย่าง ต่อไปนี้
คำสร้อย[แก้]คำสร้อย คือคำที่ใช้สำหรับลงท้ายบทหรือท้ายบาทของคำประพันธ์ ซึ่งตามธรรมดา มีคำซึ่งมีความหมายอยู่ข้างหน้าแล้ว แต่ยังไม่ครบจำนวนคำ ตามที่บัญญัติไว้ ในคำประพันธ์ จึงต้องเติมสร้อย เพื่อให้มีคำ ครบตามจำนวน และเป็นการเพิ่มสำเนียงให้ไพเราะ ในการอ่านด้วย คำสร้อยนี้ จะเป็นคำนาม คำวิเศษณ์ คำกริยานุเคราะห์ คำสันธาน หรือคำอุทาน ก็ได้ แต่ถ้าเป็นคำอุทาน ที่มีรูปวรรณยุกต์ ต้องตัดรูปวรรณยุกต์ออก และไม่ต้องมีเครื่องหมายอัศเจรีย์ มิฉะนั้น จะขัดต่อการอ่านทำนองเสนาะ และในการใช้นั้น ควรเลือกคำที่ท่านวาง เป็นแบบฉบับไว้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
คำสร้อยนี้ ต้องเป็นคำเป็น จะใช้คำตายไม่ได้ และใช้เฉพาะบทประพันธ์ ชนิดโคลง และร่าย เท่านั้น สุนทรียภาพของฉันทลักษณ์ไทย[แก้]คือ แง่ความงามของฉันทลักษณ์เป็นเครื่องยังให้เกิดความสะเทือนอารมณ์ เกิดจากองค์ประกอบ 3 ประการ ได้แก่ สุนทรียรูป[แก้]ได้แก่ การเลือกใช้รูปแบบของคำประพันธ์ให้เหมาะสมกับเนื้อหาและอารมณ์ที่ผู้แต่งต้องการสื่อ รวมทั้งความถูกต้องตามแบบแผนของคำประพันธ์ที่เลือกด้วย สุนทรียลีลา[แก้]คือ แง่งามในด้านกระบวนการพรรณนา ซึ่งมีอยู่ 4 กระบวน คือ
สุนทรียรส[แก้]คือ แง่งามด้านอารมณ์สะเทือนใจ อันเกิดจากกระบวนการพรรณนา และกลวิธีการประพันธ์ที่เหมาะสม มีอยู่ 9 รส คือ
ขนาด[แก้]ฉันทลักษณ์ในงานร้อยกรอง มีขนาดลดหลั่นกัน ดังนี้ คือ บท → บาท → วรรค → คำ เฉพาะในคำประพันธ์ประเภทกลอน มักเรียกว่า คำกลอน แทนคำว่า บาท คำประพันธ์ส่วนใหญ่ กำหนด 1 บท เป็น 2 บาท และ 1 บาท เป็น 2 วรรค แต่ยังมีคำประพันธ์อีกไม่น้อย ที่กำหนดบาทแตกต่างไปจากนี้ โดยแต่ละบาทจะมีชื่อเรียกกำกับ ว่า บาทเอก บาทโท บาทตรี บาทจัตวา บางครั้งอาจใช้จำนวนนับแทน เช่น บาทที่หนึ่ง บาทที่สอง เป็นต้น อ้างอิง[แก้]
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
|