เป็นที่ทราบกันดีว่า คนไทยเป็นพวกเจ้าบทเจ้ากลอน จะพูดจาหรือสั่งสอนใคร ก็มักจะอ้างเอาสำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพยที่พูดต่อ ๆ กันมาตั้งแต่ครั้งโบราณมาเปรียบเทียบเปรียบเปรยเสมอ ซึ่งคำเหล่านี้มักจะเป็นคำที่คล้องจองกัน ทำให้จดจำได้ง่ายและเห็นภาพได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น
ที่สำคัญ สำนวนไทยยังมีเสน่ห์ เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยการดึงเอาสิ่งที่อยู่รอบตัวมาเปรียบเทียบ ดังนั้น เราอาจพูดได้ว่า สำนวนไทยมีความผูกพันกับชีวิตของเราอย่างใกล้ชิด และยังให้ข้อคิดสอนใจ ซึ่งสำนวนไทยนั้นมีอยู่มากมาย แต่เชื่อว่าเพื่อน ๆ หลายคนอาจยังไม่เข้าใจความหมายของ สำนวนไทย บางคำ หรือบางประโยค แม้จะได้ยินอยู่บ่อย ๆ ก็ตาม วันนี้ กระปุกดอทคอม มีเกร็ดความรู้เรื่องนี้มาฝากกันค่ะ สำนวน หมายถึง ถ้อยคำที่เรียบเรียงได้ตายตัว สลับที่หรือตัดตอนไม่ได้ มีความหมายเชิงเปรียบเทียบลึกซึ้งโดยครอบคลุมไปถึง ภาษิต สุภาษิต และคำพังเพย โดยสามารถแยกได้เป็น... สำนวนที่มีเสียงสัมผัส - เรียง 4 คำ ต้นร้ายปลายดี น้ำใสใจจริง - เรียง 6 คำ ฆ่าไม่ตายขายไม่ขาด บ้านเคยอยู่อู่เคยนอน - เรียง 8 คำ รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ - เรียง 10 คำ คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ ชาติเสือต้องไว้ลาย ชาติชายต้องไว้ชื่อ - เรียง 12 คำ ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่
ผูกอู่ตามใจผู้นอน มีเงินเขานับว่าน้อง มีทองเขานับว่าพี่ สำนวนที่ไม่มีเสียงสัมผัส - เรียง 2 คำ ชิมลาง ขบเผาะ - เรียง 3 คำ ถ่านไฟเก่า คมในฝัก - เรียง 5 คำ น้ำขึ้นให้รีบตัก ขนหน้าแข้งไม่ร่วง - เรียง 6 คำ ถ่มน้ำลายแล้วกลืนกิน ยกภูเขาออกจากอก ที่มาของสำนวน 1 สำนวนที่เกี่ยวกับชีวิตความเป็นอยู่ ข้าวเหลือเกลืออิ่ม ทรัพย์ในดินสินในน้ำ บ้านเคยอยู่อู่เคยนอน 2 สำนวนเกี่ยวกับพืช ขิงก็ราข่าก็แรง
มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก ใบไม้ร่วงจะออกช่อ 3 สำนวนเกี่ยวกับสัตว์ โง่เง่าเต่าตุ่น ตีปลาหน้าไซ นกมีหูหนูมีปีก 4 สำนวนเกี่ยวกับนิทาน กิ้งก่าได้ทอง กระต่ายตื่นตูม เห็นกงจักรเป็นดอกบัว ชาวนากับงูเห่า สำหรับ สำนวน สุภาษิตไทย ที่เรามักจะได้ยินและเห็นกันอยู่บ่อย ๆ มีดังนี้ หมวด ก. กงเกวียนกำเกวียน - เวรสนองเวร กรรมสนองกรรม กบในกะลาครอบ - ผู้มีประสบการณ์และความรู้น้อย
แต่สำคัญตนว่ามีความรู้มาก กระดี่ได้น้ำ อาการแสดงความดีอกดีใจ ตื่นเต้นจนตัวสั่น กาคาบพริก ลักษณะที่คนผิวดำแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าสีแดง กำแพงมีหูประตูมีช่อง,
กำแพงมีหูประตูมีตา การที่จะพูดหรือทำอะไรให้ระมัดระวัง แม้จะเป็นความลับเพียงไร ก็อาจมีคนล่วงรู้ได้ กินที่ลับไขที่แจ้ง เปิดเผยเรื่องที่ทำกันในที่ลับ กินน้ำใต้ศอก จำต้องยอมเป็นรองเขา, ไม่เทียมหน้าเทียมตาเท่า (มักหมายถึงเมียน้อยที่ต้องยอมลงให้แก่เมียหลวง) กินบนเรือนขี้บนหลังคา เนรคุณ หมวด ข. ขนทรายเข้าวัด หาประโยชน์ให้ส่วนรวม หมวด ค. , ฆ. คดในข้อ งอในกระดูก มีสันดานคดโกง หมวด ง. , จ. งมเข็มในมหาสมุทร ทำกิจที่สำเร็จได้ยาก หมวด ช. , ซ. ชนักติดหลัง ความชั่วหรือความผิดที่ยังติดตัวอยู่ หมวด ฒ. , ด. เฒ่าหัวงู
คนแก่หรือคนมีอายุมากที่มีเล่ห์เหลี่ยมหรือกลอุบาย หลอกเด็กผู้หญิงในทางกามารมณ์ หมวด ต. ตกกระไดพลอยโจน
จำเป็นที่จะต้องยอมเข้าไปเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่มีทางเลี่ยง หมวด ถ. , ท. ถ่มน้ำลายรดฟ้า ประทุษร้ายต่อสิ่งที่สูงกว่าตน
ตัวเองย่อมได้รับผลร้าย หมวด น. นกสองหัว คนที่ทำตัวฝักใฝ่เข้าด้วยทั้ง 2 ฝ่ายที่ไม่เป็นมิตรกัยโดยหวังประโยชน์เพื่อตน หมวด บ. บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น รู้จักผ่อนปรนเข้าหากัน มิให้กระทบกระเทือนใจกัน หมวด ป. ปล่อยลูกนกลูกกา ปล่อยให้เป็นอิสระ, ไม่เอาผิด หมวด ผ. ฝ. ผักชีโรยหน้า การทำความดีเพียงผิวเผิน หมวด พ. ฟ. พบไม้งามเมื่อยามขวานบิ่น พบหญิงสาวที่ต้องใจเมื่อแก่ หมวด ม. มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก พูดจาตลบตะแลงพลิกแพลงไปมาจนจับคำพูดไม่ทัน หมวด ย. ยกตนข่มท่าน พูดทับถมผู้อื่นแสดงให้เห็นว่าตัวเหนือกว่า หมวด ร. รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา ใฝ่ดีจะมีความสุขความเจริญ ใฝ่ชั่วจะได้รับความลำบาก หมวด ล. ล้มหมอนนอนเสื่อ ป่วยจนต้องนอนพักรักษาตัว หมวด ว. ศ. วัดรอยเท้า คอยเทียบตัวเองกับผู้ที่เหนือกว่าเพื่อชิงดีชิงเด่น หมวด ส. สร้างวิมานในอากาศ ใฝ่ฝันถึงความมั่งมี, คิดคาดหรือหวังจะมี หรือเป็นอะไรอย่างเลิศลอย หมวด ห. หนักไม่เอา เบาไม่สู้ ไม่มีความอดทนที่จะทำการงาน หมวด อ. อดเปรี้ยวไว้กินหวาน
อดใจไว้ก่อน เพราะหวังสิ่งที่ดีกว่าข้างหน้า และนี่ก็คือ สำนวน สุภาษิตไทย ที่บ่งบอกได้ถึงวัฒนธรรมทางความคิดของคนไทยได้เป็นอย่างดี หวังว่าเด็กรุ่นใหม่ ๆ จะมีความรู้ความเข้าใจในสำนวน สุภาษิตไทย มากยิ่งขึ้นนะคะ^^ ขอขอบคุณข้อมูลจาก ipesp.ac.th, kkw.ac.th, หนังสือสุดยอดความรู้รอบตัว โดยฝ่ายวิชาการภาษาไทย บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด (มหาชน) |