หนังสือ วงจรอิเล็กทรอนิกส์ PDF

วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกส์เบือ้ งต้น

วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกส์เบื้องต้น

ดา้ นความรู้
อิเลก็ ทรอนิกสแ์ ละวงจร
แผน่ วงจรพิมพแ์ ละการสรา้ งแบบลายวงจร
การสรา้ งลายวงจรพิมพแ์ บบงา่ ย
หวั แรง้ บดั กรี
ตะก่วั บดั กรี
เครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรี
เทคนิคการบดั กรอี ปุ กรณ์
วงจรอเิ ล็กทรอนกิ สเ์ บอื้ งตน้
บทสรุป

1 . อเิ ลก็ ทรอนิกส์และวงจร

• อปุ กรณอ์ ิเล็กทรอนกิ ส์ เป็นอปุ กรณท์ ่ีผลติ ขนึ้ มาจากสารกึง่ ตวั นาแตล่ ะ
ชนดิ มาประกอบรว่ มกนั มีคณุ สมบตั ใิ นการทางานเฉพาะตวั แตกตา่ งกนั
การทางานจาเป็นตอ้ งนาอปุ กรณเ์ หลา่ นีม้ าประกอบรว่ มกนั อยใู่ นรูป
วงจรไฟฟา้ (Electric Circuit) หรอื วงจรอิเลก็ ทรอนิกส์
(Electronic Circuit) โดยใชค้ ณุ สมบตั เิ ฉพาะตวั ของอปุ กรณ์
อเิ ล็กทรอนกิ สท์ ่ีเก่ียวขอ้ งมาใชท้ างานรว่ มกนั ในแบบประสานสมั พนั ธ์
กนั ทาใหเ้ ครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช้ และอปุ กรณท์ ่ีผลิตขนึ้ มาใชง้ านมี
โครงสรา้ ง วงจร และการทางานแตกตา่ งกนั ไป

2 . แผ่นวงจรพมิ พ์และการสร้างแบบลายวงจร

• แผ่นวงจรพมิ พ์ เป็นแผน่ ฉนวนท่ีสรา้ งขนึ้ มาจากวสั ดหุ ลายประเภท เช่น อพี อกซี เร
ซนิ (Epoxy Resin) หรอื อีพอกซีไฟเบอรก์ ลาส (Epoxy Fiberglass) เป็น
ตน้ ผิวดา้ นนอกดา้ นเดียวหรอื ทงั้ สองดา้ น ถกู เคลือบดว้ ยแผน่ ทองแดงบาง (Thin
Copper Foil) เพ่ือใชส้ รา้ งลายวงจรพิมพ์ (Printed Circuit) ตามวงจร
อิเลก็ ทรอนิกสท์ ่ีนามาออกแบบ ลายวงจรพิมพท์ ่ีสรา้ งขนึ้ มาใชใ้ นการตอ่ เช่ือมขา
อปุ กรณอ์ ิเล็กทรอนิกสเ์ ขา้ ดว้ ยกนั ตามวงจรอเิ ลก็ ทรอนิกส์

• การสร้างแบบลายวงจรพมิ พถ์ ือเป็นส่งิ สาคญั ตอ่ การทางานของวงจร
อิเลก็ ทรอนิกส์ ซง่ึ สง่ ผลตอ่ ประสทิ ธิภาพของวงจร ทาใหว้ งจรสามารถทางานได้
ถกู ตอ้ งสมบรู ณม์ ากนอ้ ยเพียงใด การเขียนลายวงจรจะตอ้ งคานงึ ถึงขนาดของลาย
วงจร ใหเ้ หมาะสมกบั ขนาดของกระแสท่ีไหลผา่ น ลกั ษณะการเช่ือมตอ่ ตอ้ งสมบรู ณ์
ถกู ตอ้ ง เหมาะสม สวยงาม ระยะหา่ งของจดุ ตอ่ อปุ กรณบ์ นลายวงจรตอ้ งมีขนาดท่ี
พอเหมาะ รูจดุ ตอ่ อปุ กรณค์ วรอยกู่ ง่ึ กลางจดุ ตอ่ และสว่ นโคง้ งอของลายวงจรควรมน
โคง้ ใหเ้ หมาะสมกบั ตาแหนง่ อปุ กรณ์

การสร้างแบบลายวงจรพมิ พ์ลงบนแผ่นวงจรพมิ พ์
ควรปฏิบตั ิดงั น้ี

1. กาหนดวงจรท่ตี อ้ งการสรา้ งแบบลายวงจรพิมพ์ พรอ้ มทงั้ เตรยี มอปุ กรณต์ า่ งๆ แตล่ ะตวั ท่ตี อ้ งการใชง้ านใน
วงจรมาใหพ้ รอ้ ม
2. วัดขนาดของอุปกรณท์ ต่ี อ้ งการใช้งานจรงิ ทุกตัว ทงั้ ดา้ นกวา้ ง ดา้ นยาว ขนาดความโตของขาอปุ กรณ์
ระยะหา่ งของขา และขนาดพืน้ ท่ขี องอปุ กรณท์ ่ตี อ้ งใช้
3. กาหนดตาแหน่งอุปกรณท์ กุ ตัวท่ใี ชง้ านลงบนแผ่นวงจรพิมพ์ ในตาแหนง่ ท่เี หมาะสม ถกู ตอ้ ง และสะดวกต่อ
การเช่ือมตอ่ ลายวงจรเขา้ ดว้ ยกนั
4. กาหนดขนาดความกว้าง ความยาวของแผ่นวงจรพมิ พท์ ใี่ ช้ ใหเ้ หมาะสมกบั พืน้ ท่ที ่จี ะนาแผ่นวงจรพิมพไ์ ป
ติดตงั้ ใชง้ าน
5. สร้างลายวงจรพมิ พค์ ร่าวๆ เพ่ือเช่ือมตอ่ ขาของอปุ กรณท์ งั้ หมดใหถ้ กู ตอ้ ง ครบถว้ น และปรบั แตง่ ให้
เหมาะสมอีกครงั้ ลายวงจรพิมพท์ ่เี ช่ือมตอ่ ขาอปุ กรณต์ อ้ งสนั้ ไมส่ บั สน
6. กาหนดขนาดรูลายวงจรพมิ พท์ ่ีใชว้ างอปุ กรณใ์ หเ้ หมาะสมกบั ขาอปุ กรณแ์ ตล่ ะตวั
7. ตรวจสอบตกแตง่ จุดตอ่ ลายวงจรพมิ พแ์ ต่ละเส้น ใหม้ รี ะยะหา่ งจากเสน้ ลายวงจรพิมพข์ า้ งเคียงท่เี หมาะสม
สวยงาม และไมเ่ กิดการแตะสมั ผสั กนั ของลายวงจรพิมพแ์ ตล่ ะเสน้
8. บอกรายละเอียดทสี่ าคัญไว้ เช่น ชนิดของอปุ กรณพ์ รอ้ มคา่ หรอื หมายเลขท่ใี ชใ้ นวงจร ตาแหน่งขาอปุ กรณ์
ขวั้ บวกลบ และขวั้ ตอ่ เช่ือมตา่ งๆ เป็นตน้ บอกไวท้ างดา้ นวางอปุ กรณข์ องแผน่ วงจรพิมพ์ เพ่ือใหง้ ่ายในการ
ประกอบวงจร ชดุ อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกสแ์ ละลายวงจรพิมพท์ ่สี รา้ งไวเ้ รยี บรอ้ ย

ชุดอุปกรณ์อเิ ลก็ ทรอนิกส์และ
ลายวงจรพมิ พ์ที่สร้างไว้เรียบร้อย

C5 C3 +VS
220mF 100nF D1
C1 = 1mF
IN 1 TDA 5 1N44001
R3 2
22 kW 2030A
3 D2=1N4001

R2 R1 = 13 kW R4 RL
680CW2 1W
22mF C6 C4 C7
220mF 100nF 220nF

(ก) วงจร-VSสญั ลกั ษณ์ (ข) ชดุ วงจรอิเลก็ ทรอนิกส์

(ค) แผน่ วงจรพมิ พด์ า้ นวางอปุ กรณ์ (ง) แผน่ วงจรพมิ พด์ า้ นลายวงจรพมิ พ์

3 . การสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่าย

• วงจรอิเลก็ ทรอนกิ สท์ ่ีสรา้ งขนึ้ มาในลกั ษณะชดุ ประกอบ (Kit) ใชฝ้ ึก
ทดลอง ท่ีเผยแพรใ่ นหนงั สอื ชดุ ทดลองอเิ ลก็ ทรอนิกสต์ า่ งๆ มกั จะมี
ลายวงจรพิมพใ์ หม้ าดว้ ยเสมอ เพ่ือใหผ้ สู้ นใจสามารถทดลองสรา้ ง
แผน่ วงจรพิมพข์ นึ้ ใชเ้ องได้ ดว้ ยการนาลายวงจรพิมพท์ ่ีมีมาใหไ้ ปใช้
สรา้ งลายวงจรพิมพล์ งบนแผน่ วงจรพมิ พด์ ว้ ยตวั เองได้ วิธีสรา้ งทาได้
หลายวิธี เช่น พิมพล์ ายดว้ ยวธิ ีซลิ คส์ กรนี (Silk Screen) ใชฟ้ ิลม์ ไว
แสงหรอื ไดรฟ์ ิ ลม์ (Dry Film) ใชว้ ิธีเขียนลายดว้ ยสีนา้ มนั หรอื
ปากกาเคมีกนั นา้ หรอื ใชก้ ระดาษถ่ายเอกสารลอกลาย เป็นตน้

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตัวเอง

1. เตรียมอุปกรณท์ ตี่ อ้ งการใช้งานใหพ้ ร้อม ประกอบดว้ ย
แผน่ วงจรพิมพ์ กระดาษชนิดถ่ายเอกสารได้ ปากกาเคมกี นั นา้ (ปากกา
เขียนแผน่ ใสกนั นา้ ) เตารดี แผ่นใยขดั สงั เคราะห์ (แผ่น สก็อตไบรต)์
ผงซกั ฟอก กรดกดั ทองแดง หรอื กรดเฟอรกิ คลอไรด์ (Ferric
Chloride Acid) นา้ มนั ทินเนอร์ และภาชนะพลาสตกิ เป็นตน้

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตวั เอง

2. เตรียมแผ่นวงจรพมิ พใ์ หพ้ ร้อมใช้งาน โดยตดั แผน่ วงจรพมิ พใ์ หไ้ ด้
ขนาดตามตอ้ งการ ลบคม ตกแตง่ ขอบใหเ้ รยี บรอ้ ย ลา้ งทาความสะอาด
ดา้ นทองแดง โดยใชใ้ ยขดั สงั เคราะหแ์ ละผงซกั ฟอก ลา้ งส่งิ สกปรกและ
คราบสนิมใหห้ มด เช็ดและปลอ่ ยไวจ้ นแหง้ สนทิ หลงั จากนีไ้ ม่ควรสมั ผสั
โดนผิวทองแดงนนั้ อกี

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตัวเอง

3. นาลายวงจรพมิ พท์ ตี่ อ้ งการใช้ ไปถ่ายเอกสารลงบนกระดาษ หรอื
แผน่ ใสชนิดถ่ายเอกสารได้ และหรอื ใชพ้ มิ พล์ ายวงจรพมิ พด์ ว้ ยเครอ่ื งพิมพ์
เลเซอรก์ ็ได้ โดยใชล้ ายวงจรพิมพด์ า้ นใชจ้ รงิ มากลบั ดา้ น (เหมอื นลายวงจร
พมิ พด์ า้ นวางอปุ กรณ)์

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตวั เอง

• 4. นากระดาษถา่ ยเอกสารด้านลายวงจรพมิ พ์ วางลงบน
แผ่นวงจรพมิ พด์ า้ นทองแดง ใชเ้ ทปใสยดึ ขอบกระดาษใหแ้ น่นไมใ่ ห้
เคล่อื นท่ี ใชเ้ ตารดี ปรบั ความรอ้ นสงู สดุ รดี บนกระดาษใหท้ ่วั ประมาณ
45 วินาที เพ่ือใหล้ ายวงจรพมิ พท์ ่ีถ่ายเอกสารไวท้ งั้ หมด มาเกาะตดิ ท่ี
ผวิ ทองแดง ปลอ่ ยทิง้ ไวใ้ หแ้ ผน่ วงจรพมิ พเ์ ย็นตวั ลง

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตวั เอง

5. นาแผ่นวงจรพมิ พท์ ร่ี ีดดว้ ยเตารีดเรียบร้อยแลว้ พรอ้ มทงั้ กระดาษท่ี
ตดิ อยไู่ ปแชน่ า้ เปลา่ ใหก้ ระดาษออ่ นตวั ลง คอ่ ยๆ ลา้ งถเู บาๆ ใหก้ ระดาษ
หลดุ ออกจนหมด เหลือเพียงลายวงจรพมิ พเ์ กาะตดิ บนแผน่ วงจรพิมพ์ นา
แผน่ วงจร พิมพม์ าทาใหแ้ หง้

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตัวเอง

• 6. ตรวจสอบความสมบรู ณข์ องลายวงจรพมิ พท์ ่ีไดอ้ อกมา มีสว่ นใด
ของลายวงจรพิมพเ์ กิดความบกพรอ่ ง ขาดหลดุ หายไปหรอื ไม่ ถา้ มใี หใ้ ช้
ปากกาเคมีกนั นา้ เขียนตกแตง่ ใหล้ ายวงจรพิมพส์ มบรู ณท์ งั้ หมด

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตัวเอง

7. นาแผ่นวงจรพมิ พท์ ต่ี กแตง่ เรียบร้อยไปแช่ลงในกรดกัดทองแดง
เขยา่ ถาดเบาๆ พรอ้ มทงั้ สงั เกตทองแดงสว่ นท่ีไมต่ อ้ งการหลดุ ออกหมดหรอื
ยงั ทาเช่นนีจ้ นทองแดงสว่ นท่ีไม่ตอ้ งการหลดุ ออกหมด นาแผน่ วงจรพิมพ์
ไปลา้ งกรดกดั ทองแดงออกใหห้ มด ดว้ ยนา้ และผงซกั ฟอก

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตวั เอง

8. ล้างหมึกพมิ พพ์ ลาสตกิ สดี าเป็ นลายวงจรพมิ พท์ เี่ กาะตดิ บน
แผ่นวงจรพมิ พอ์ อกใหห้ มดดว้ ยทินเนอร์ หรอื นา้ ยาลา้ งยาทาเลบ็
(Acetone) ทาความสะอาดแผน่ วงจร พิมพอ์ ีกครงั้ ปลอ่ ยใหแ้ หง้ และ
ทาเคลอื บดว้ ยนา้ ยางสนบางๆ ปลอ่ ยทิง้ ใหแ้ หง้ สนิท ยางสนช่วยปอ้ งกนั
การเกิดสนิมของลายทองแดงบนแผน่ วงจรพิมพ์

วธิ ีสร้างลายวงจรพมิ พ์แบบง่ายด้วยตวั เอง

9. นาแผ่นวงจรพมิ พท์ ผ่ี ่านขั้นตอนตา่ งๆ มา และเคลือบดว้ ยนา้ ยาง
สนเรียบร้อยไปเจาะรูตามจุดตา่ งๆ ใหค้ รบทุกจุด ก็จะไดล้ ายวงจร
พิมพบ์ นแผน่ วงจรพิมพ์ พรอ้ มท่ีจะนาไปประกอบอปุ กรณต์ ามตอ้ งการ

4 .หัวแร้งบดั กรี

หวั แร้งบัดกรี (Soldering Iron) เป็นเครอ่ื งมือใชท้ าหนา้ ท่ีเช่ือมตอ่ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และ
อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกสต์ า่ งๆ รวมถงึ สายไฟฟา้ เขา้ ดว้ ยกนั ถือเป็นอปุ กรณท์ ่ีสาคญั ตอ่ การใชง้ าน
สาหรบั ชา่ งไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนิกส์ หวั แรง้ ท่ีนยิ มใชง้ านเป็นหวั แรง้ ท่ีทางานดว้ ยไฟฟา้ โดยเม่ือ
จ่ายไฟใหห้ วั แรง้ จะเกิดความรอ้ นขนึ้ ในขดลวดความรอ้ น สง่ ผา่ นความรอ้ นไปยงั ปลายหวั แรง้ ท่ี
สว่ นหวั บดั กรเี ป็นตวั รบั ความรอ้ นสง่ ผา่ นความรอ้ นไปยงั จดุ บดั กรี หลกั การบดั กรจี ะตอ้ งทาใหจ้ ดุ
บดั กรเี กิดความรอ้ นเพียงพอ ใชห้ ลอมละลายตะก่วั บดั กรเี ช่ือมตอ่ อปุ กรณใ์ หป้ ระสานกนั แนน่ ไม่
หลดุ ออกจากกนั ไดโ้ ดยงา่ ย ขนาดกาลงั ไฟฟา้ ของหวั แรง้ บดั กรตี อ้ งใชใ้ หส้ มั พนั ธก์ บั ขนาดของ
จดุ บดั กรี เพ่ือทาใหก้ ารบดั กรถี กู ตอ้ งสมบรู ณ์
หัวแร้งบัดกรีทผี่ ลิตมาใช้งานมีขนาดการจา่ ยความรอ้ นออกมา หรอื มีคา่ กาลงั ไฟฟา้ ของหวั
แรง้ บดั กรหี ลายขนาด ตอ้ งเลอื กใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั ขนาดจดุ บดั กรี ถา้ เป็นจดุ บดั กรขี นาดเลก็
เช่น การบดั กรงี านบนแผน่ วงจรพิมพ์ ควรใชห้ วั แรง้ บดั กรปี ระมาณ 15 – 30 วตั ต์ จดุ บดั กรี
ขนาดมาตรฐานท่ีใชก้ บั งานท่วั ไป ควรใชห้ วั แรง้ บดั กรปี ระมาณ 30 – 50 วตั ต์ และจดุ บดั กรี
ขนาดใหญ่ ควรใชห้ วั แรง้ บดั กรปี ระมาณ 50 – 150 วตั ต์ หวั แรง้ บดั กรที ่ีผลติ ออกมาใชง้ าน
ทางดา้ นงานไฟฟา้ และอเิ ลก็ ทรอนกิ สม์ ีลกั ษณะการทางาน 2 แบบ คือ หวั แรง้ แช่ และหวั แรง้ ปืน
แสดงดงั รูป

ชนิดหัวแร้งบดั กรี

(ก) หัวแร้งแช่ชนิดอุณหภูมคิ งท่ี

ชนิดหัวแร้งบดั กรี

(ข) หัวแร้งแช่ชนิดปรับอุณหภูมไิ ด้

ชนิดหัวแร้งบัดกรี

(ค) หัวแร้งแช่ชนิดใช้แก๊ส

ชนิดหัวแร้งบดั กรี

(ง) หัวแร้งปื น

5. ตะกว่ั บัดกรี

• ตะก่ัวบัดกรี (Solder) เป็นวสั ดทุ ่ีทาหนา้ ท่ีชว่ ยเช่ือมประสานรอยตอ่ สายไฟ ขาอปุ กรณ์
ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกสใ์ นการตอ่ วงจร หรอื เช่ือมตอ่ ขาอปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนิกสเ์ ขา้ กบั ลาย
วงจรพมิ พ์ สว่ นประกอบของตะก่วั บดั กรี ประกอบดว้ ยดีบกุ (Tin) และตะก่วั (Lead) โดย
สว่ นผสมของวสั ดทุ งั้ สองถกู กาหนดไวเ้ ป็นคา่ เปอรเ์ ซ็นต์ มีสดั สว่ นของการใชว้ สั ดทุ งั้ สอง
แตกตา่ งกนั ไปตามความเหมาะสมกบั การใชง้ าน เช่น 60/40 หมายถงึ เป็นตะก่วั บดั กรที ่ีมี
สว่ นผสมของดีบกุ 60% และตะก่วั 40% เป็นตน้ สว่ นผสมของตะก่วั บดั กรที ่ีผลติ มาใชง้ านมี
ความแตกตา่ งกนั จะมผี ลตอ่ จดุ หลอมละลายของตะก่วั บดั กรแี ตกตา่ งกนั ไป ดงั นี้

 ส่วนผสมท่ี 63/37 มจี ุดหลอมละลายโดยประมาณ 183o C ถอื เป็ นส่วนผสมทดี่ ที ส่ี ุด
 ส่วนผสมท่ี 60/40 มีจุดหลอมละลายโดยประมาณ 190o C เป็ นส่วนผสมทด่ี ี
 ส่วนผสมท่ี 50/50 มจี ุดหลอมละลายโดยประมาณ 214o C

การเลือกใช้ตะกวั่ บดั กรีที่ดี

ควรเป็ นชนิดทม่ี จี ุดหลอมละลายตา่ สุด เพราะจะชว่ ยใหก้ ารบดั กรที าได้
รวดเรว็ และความรอ้ นไมส่ ง่ ผลใหอ้ ปุ กรณอ์ เิ ล็กทรอนกิ สช์ ารุดเสยี หาย
สว่ นผสมของตะก่วั บดั กรที ่ีนยิ มใชส้ าหรบั การบดั กรอี ปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์
ควรใช้คา่ ท่ี 63/37 หรือค่าท่ี 60/40 ถอื เป็ นตะก่ัวบัดกรีชนิดคุณภาพดี
ลกั ษณะตะก่วั บดั กรที ่ีนยิ มใชใ้ นการบดั กรอี ปุ กรณไ์ ฟฟา้ และอเิ ล็กทรอนิกส์
แสดงดงั รูป

(ก) ตะก่วั บดั กรี (ข) โครงสรา้ งภายในตะก่วั บดั กรี

โครงสร้างภายในตะกว่ั บัดกรีใช้งาน

ดา้ นไฟฟา้ และอิเล็กทรอนกิ ส์ ตอนกลางของเสน้ ตะก่วั จะมนี า้ ยาประสาน
หรอื ฟลกั ซ์ (Flux) บรรจอุ ยดู่ ว้ ย เป็นสว่ นชว่ ยในการทาความสะอาด
ผิวหนา้ ของจดุ บดั กรี ดว้ ยการทาใหส้ ง่ิ สกปรกตา่ งๆ บนผิวโลหะจดุ บดั กรี
หมดไป ชว่ ยใหต้ ะก่วั บดั กรเี กาะตดิ ชิน้ งานไดด้ ีขนึ้ และช่วยเคลือบผวิ
ตะก่วั บดั กรรี วมทงั้ ชิน้ งานไมใ่ หเ้ กิดสนิม และทาใหผ้ ิวตะก่วั เป็นมนั วาว

6 . เคร่ืองดูดตะกว่ั บดั กรี

เคร่ืองดดู ตะก่ัวบดั กรี (Solder Sucker) เป็นอปุ กรณท์ ่ีผลติ ขนึ้ มา
ช่วยอานวยความสะดวก ในการดดู ตะก่วั ท่ีบดั กรขี าอปุ กรณไ์ วอ้ อกจากรอย
บดั กรี เพ่อื การแกไ้ ขเปล่ยี นแปลงอปุ กรณใ์ นวงจรไฟฟา้ และอเิ ลก็ ทรอนิกส์
เช่น เปล่ยี นแปลงอปุ กรณต์ วั ใหม่ หรอื ปรบั ปรุงแกไ้ ขอปุ กรณเ์ ดมิ ใหเ้ ป็น
อปุ กรณใ์ หม่ เป็นตน้ เครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรมี ีหลายรูปแบบ หลายลกั ษณะ
ทงั้ รูปรา่ ง ขนาด และโครงสรา้ ง หลกั การทางานของเครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรี
อาศยั แรงดดู อากาศของกระบอกลกู สบู ในเครอ่ื งดดู ตะก่วั วิธีดดู ตะก่วั
บดั กรอี อก โดยทาใหต้ ะก่วั บดั กรที ่ีตอ้ งการดดู ออกหลอมละลายกอ่ น แลว้
จงึ นาเครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรเี ขา้ ไปดดู โดยรวดเรว็ เครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรี และ
การดดู ตะก่วั บดั กรี แสดงดงั รูป

เคร่ืองดูดตะกว่ั บัดกรี และการดูดตะกว่ั บดั กรี

(ก) เคร่ืองดูดตะก่ัวบดั กรี

เคร่ืองดูดตะกว่ั บัดกรี และการดูดตะกวั่ บดั กรี

(ข) การดูดตะก่ัวบดั กรี

ผลติ ตัวซับตะกว่ั บดั กรี (Solder Wick)

• ทาหนา้ ท่ีดดู ซบั ตะก่วั บดั กรอี อกจากจดุ บดั กรี ตวั ซบั ตะก่วั บดั กรที ามา
จากลวดทองแดงขนาดเล็กถกั ไปมาคลา้ ยสายชิลด์ วธิ ีดดู ตะก่วั บดั กรี
ออก โดยนาตวั ซบั ตะก่วั บดั กรมี าวางในตาแหนง่ ท่ีตอ้ งการ นาหวั แรง้
บดั กรที ่ีรอ้ นมาสมั ผสั เพ่ือซบั ตะก่วั ใหไ้ ปตดิ ท่ีตวั ซบั ตะก่วั แทน ตวั ซบั
ตะก่วั บดั กรี และการซบั ตะก่วั บดั กรี แสดงดงั รูป

(ก) ตัวซับตะก่ัวบดั กรี

ผลติ ตวั ซับตะกว่ั บดั กรี (Solder Wick)

(ข) การซับตะก่ัวบัดกรี

7 . เทคนิคการบดั กรีอปุ กรณ์

ลาดบั ขัน้ ตอน

1. เตรียมอุปกรณท์ ต่ี อ้ งการใชง้ านใหพ้ ร้อม เช่น คมี จบั คมี ตดั หวั แรง้
บดั กรพี รอ้ มท่ีรองหวั แรง้ และฟองนา้ ทาความสะอาดหวั แรง้ บดั กรี ตะก่วั
บดั กรี เครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรี แผน่ วงจรพิมพ์ และอปุ กรณอ์ เิ ล็กทรอนิกส์
(หรอื ชิน้ งานท่ีตอ้ งการบดั กรี) เป็นตน้

7 . เทคนิคการบดั กรีอุปกรณ์

2. นาแผ่นวงจรพมิ พแ์ ละอุปกรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ หรอื ชิน้ งานท่ี
ตอ้ งการบดั กรี ประกอบเขา้ ดว้ ยกนั ตามลาดบั ความ สาคญั ก่อนหลงั กรณี
เป็นอปุ กรณอ์ ิเล็กทรอนกิ ส์ เม่ือเสยี บลงในรูแผน่ วงจรพมิ พ์ ใหง้ อขาออก
เลก็ นอ้ ย เพ่ือปอ้ งกนั การหลดุ ออกจากรูของตวั อปุ กรณ์

7 . เทคนิคการบดั กรีอปุ กรณ์

3. จา่ ยไฟฟ้าใหห้ วั แร้งบดั กรี ทิง้ ไวจ้ นรอ้ นจดั นาปลายหวั แรง้ บดั กรไี ป
ทาความสะอาด โดยนาไปเช็ดกบั ฟองนา้ ท่ีเปียกนา้ พอหมาดๆ จากนนั้ นา
ตะก่วั บดั กรไี ปสมั ผสั ปลายหวั แรง้ บดั กรใี หท้ ่วั กอ่ นบดั กรสี งั เกตขาอปุ กรณ์
ตวั ใดสกปรกควรทาความสะอาดเสยี ก่อน

7 . เทคนิคการบัดกรีอุปกรณ์

4. นาหวั แร้งบดั กรีทพี่ ร้อมใช้งานไปสัมผัสทจี่ ุดบดั กรี เช่น ท่ีขา
อปุ กรณแ์ ละลายวงจรพิมพ์ ทิง้ ระยะเวลาประมาณ 2 – 3 วินาที จงึ นา
ตะก่วั บดั กรไี ปสมั ผสั ท่ีจดุ บดั กรี ตรงปลายหวั แรง้ บดั กรี ใหม้ ีตะก่วั บดั กรี
หลอมละลายลอ้ มรอบจดุ บดั กรใี นขนาดท่ีพอเหมาะ

7 . เทคนิคการบัดกรีอปุ กรณ์

5. เมือ่ ตะก่ัวบดั กรีหลอมละลายมขี นาดพอเหมาะ นาตะก่ัวบัดกรี
ออกจากจุดบัดกรี รอจนตะก่ัวบัดกรีหลอมละลายทงั้ หมด จงึ ดงึ หวั
แรง้ บดั กรอี อกจากจดุ บดั กรโี ดยรวดเรว็ ปลอ่ ยใหต้ ะก่วั บดั กรเี ยน็ ตวั ลง
สงั เกตความสมบรู ณข์ องจดุ บดั กรี ทาเชน่ นีจ้ นครบทกุ จดุ

7 . เทคนิคการบดั กรีอุปกรณ์

6. ใช้คมี ตดั ตดั ขาอุปกรณส์ ่วนเกินทเ่ี หลือออกใหห้ มด โดยตดั ใหช้ ิด
ตะก่วั บดั กรี ไมค่ วรใหเ้ หลือยาวมากเกินไป เพราะขาสว่ นท่ีเหลอื มโี อกาส
ลม้ ไปสมั ผสั กบั จดุ ตอ่ อ่ืนๆ อาจทาใหเ้ กิดการลดั วงจร สง่ ผลตอ่ การชารุด
เสยี หายของอปุ กรณแ์ ละวงจรไดเ้ ม่ือนาชนิ้ งานไปใชง้ าน

7 . เทคนิคการบดั กรีอปุ กรณ์

7. ตรวจสอบจุดบดั กรีทุกจุด จดุ บดั กรที ่ีดีตะก่วั บดั กรจี ะตอ้ งเป็นป่มุ กลม
นนู สวยงาม ผิวเรยี บมนั วาว ตะก่วั บดั กรเี กาะตดิ ลายวงจรและขาอปุ กรณ์
โดยรอบ ตะก่วั บดั กรมี ีขนาดพอเหมาะไมน่ อ้ ยหรอื มากเกินไป จดุ บดั กรที ่ี
ไม่ดมี ีหลายลกั ษณะ เช่น มีตะก่วั บดั กรมี ากเกินไป บดั กรไี ม่เกาะตดิ ขา
อปุ กรณห์ รอื ลายวงจรพมิ พ์ เป็นตะป่มุ ตะป่ า และผวิ ดา้ นไมม่ นั วาว เป็นตน้

7 . เทคนิคการบัดกรีอปุ กรณ์

8. พบจุดบัดกรีทบ่ี กพร่องไม่สมบูรณ์ ใหใ้ ช้เคร่ืองดดู ตะก่ัวบดั กรี
หรือตวั ซับตะก่ัวบดั กรี ดดู จุดบดั กรีทไ่ี ม่สมบูรณอ์ อกใหห้ มด และทา
การบดั กรใี หมอ่ ีกครงั้ ใหไ้ ดจ้ ดุ บดั กรที ่ีดี

 

8 . วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกส์เบือ้ งต้น

วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกสท์ ่ีผลิตออกมาใชง้ าน มีมากมายหลายชนิด หลายประเภท
และมีวงจรท่ีหลากหลาย ถกู นาไปใชป้ ระโยชนใ์ นงานดา้ นตา่ งๆ ปัจจบุ นั มีผผู้ ลติ
วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกสอ์ อกมาใชง้ านในรูปของชดุ ประกอบอิเลก็ ทรอนิกส์
(Electronic Kit) ออกจาหนา่ ยมากมาย เหมาะสาหรบั ผสู้ นใจทางดา้ น
อิเล็กทรอนกิ ส์ เพ่ือศกึ ษาทาความเขา้ ใจ และทาใหเ้ กิดความรู้ ความเพลดิ เพลนิ
และความสนกุ สนาน การสรา้ งชดุ ประกอบอิเลก็ ทรอนิกสด์ ว้ ยตวั เองทาไดไ้ ม่
ยาก โดยนาวงจรอเิ ลก็ ทรอนิกส์ และลายวงจรพมิ พท์ ่ีมีผอู้ อกแบบไว้ ไดเ้ ผยแพร่
ใหน้ าไปใชง้ านไดใ้ นวารสารตา่ งๆ นามาสรา้ งลายวงจรพิมพด์ ว้ ยตวั เองตามวธิ ี
ในหวั ขอ้ ท่ี 12.3 ใชว้ ธิ ีกระดาษถ่ายเอกสารลอกลาย นาไปใชป้ ระกอบวงจร
พรอ้ มทงั้ ทดลองการทางานของวงจร การนาไปสรา้ งดว้ ยตวั เองจะทาใหเ้ กิด
ความรูค้ วามเขา้ ใจมากขนึ้ วงจรอเิ ลก็ ทรอนิกสเ์ บือ้ งตน้ ท่ีน่าสนใจมีหลายวงจร
ดงั นี้

แหล่งจ่ายแรงดนั ไฟตรงคงที่

แหลง่ จา่ ยแรงดนั ไฟตรงคงท่ี คือแหลง่ จ่ายกาลงั (Power Supply) ทา
หนา้ ท่ีจา่ ยแรงดนั ไฟตรงคงท่ีออกมา นาไปใชจ้ า่ ยแรงดนั ไฟตรงใหว้ งจรไฟฟา้
และวงจรอิเลก็ ทรอนิกสต์ า่ งๆ วงจรแบบเบือ้ งตน้ ประกอบดว้ ยหมอ้ แปลงกาลงั
ชนดิ ลดแรงดนั ไดโอด ตวั เก็บประจุ ฟิวส์ และเตา้ เสียบพรอ้ มสายไฟ สามารถ
ประกอบเป็นวงจรจา่ ยแรงดนั ไฟตรงได้ 3 แบบ คอื วงจรจ่ายแรงดนั ไฟตรงแบบ
ครง่ึ คล่นื วงจรจ่ายแรงดนั ไฟตรงแบบเตม็ คล่นื และวงจรจา่ ยแรงดนั ไฟตรงแบบ
บรดิ จ์ ทงั้ 3 แบบมีหนา้ ท่ีการทางานเหมือนกนั คอื แปลงแรงดนั ไฟสลบั เป็น
แรงดนั ไฟตรง แตกตา่ งเฉพาะในสว่ นของการจดั วงจรแปลงแรงดนั ใชข้ วั้ หมอ้
แปลงกาลงั และใชจ้ านวนไดโอดไมเ่ ทา่ กนั รวมถงึ การจดั รูปแบบวงจรแตกตา่ ง
กนั ในหวั ขอ้ นีจ้ ะกลา่ วเฉพาะวงจรแหลง่ จา่ ยแรงดนั ไฟตรงคงท่ีแบบบรดิ จ์
ลกั ษณะวงจรและลายวงจรพิมพ์ แสดงดงั รูป

1. วงจรจ่ายแรงดนั ไฟตรงคงทแ่ี บบบริดจ์

220VAC 220V 1 D1 D2 +
9V D4
D1 0V +C -
2 -
1 D2 2,200 mF +
9V D3 25V
D3 0V

2 D4 (ก) วงจร

+C + 2
1
-

(ข) ลายวงจรพมิ พด์ า้ นวางอุปกรณ์ (ค) ลายวงจรพมิ พด์ ้านลายทองแดง

2 .เคร่ืองหรี่ไฟฟ้า

เคร่ืองหรี่ไฟฟ้า (Dimmer) เป็นวงจรอเิ ลก็ ทรอนกิ สท์ ่ีใชค้ วบคมุ การ
จา่ ยกาลงั ไฟฟา้ ไปใหภ้ าระในปรมิ าณมากหรอื นอ้ ย สามารถนาเครอ่ื งหร่ี
ไฟฟา้ ไปใชง้ านแตกตา่ งกนั หลายหนา้ ท่ี เช่น หรแ่ี สงสวา่ งหลอดไฟ (Light
Dimmer) ปรบั ความเรว็ มอเตอร์ (Motor Speed Control)
และปรบั ความรอ้ นเครอ่ื งทาความรอ้ น (Heater Dimmer) เป็นตน้
วงจรแบบเบอื้ งตน้ ประกอบดว้ ย ไตรแอก ไดแอก ตวั เก็บประจุ และตวั
ตา้ นทาน ลกั ษณะวงจรและลายวงจรพมิ พ์ แสดงดงั รูป

เคร่ืองหรี่แสงสว่างหลอดไฟ

(ก) วงจร 1A100VkRW1 G A2 60W
HT32 A1 4A 600V
220VAC R1
10kW
22C0n1 F
250V

A1 G 100kW
A2

220nF 10kW

220VAC 1A

(ข) ลายวงจรพมิ พด์ ้านวางอุปกรณ์ (ค) ลายวงจรพมิ พด์ ้านลายทองแดง

3. สวติ ช์ทางานด้วยแสง

สวิตชท์ างานดว้ ยแสง (Light Switch) เป็นสวิตชอ์ เิ ล็กทรอนิกสท์ ่ีใช้
แสงสวา่ งเป็นตวั ชว่ ยควบคมุ การปิดเปิดหนา้ สมั ผสั สวิตชใ์ หว้ งจรทางาน
หรอื หยดุ ทางาน การทางานของวงจรเป็นไปอยา่ งอตั โนมตั ิ วงจรแบบ
เบอื้ งตน้ ประกอบดว้ ย ทรานซสิ เตอร์ ตวั ตา้ นทานเปล่ยี นคา่ ตามแสง
(LDR) รเี ลย์ ไดโอด ไดโอดเปลง่ แสง ตวั เก็บประจุ และตวั ตา้ นทาน
ลกั ษณะวงจรและลายวงจรพมิ พ์ แสดงดงั รูป

(ก) วงจร วงจรสวิตช์ทางานด้วยแสง

VR1 R2 D1 +12 V 220VAC
10kW 680W 1N4001
NC
R3 LED C

1.8kW R1 Q1 NO

12VDC

LDR 1.8kW BC548

1.8kW +-
680W
1N4001

LDR

1.8kW 10kW C NO NC
+-

(ข) ลายวงจรพมิ พด์ ้านวางอุปกรณ์ (ค) ลายวงจรพมิ พด์ ้านลายทองแดง

วงจรสวิตช์ทางานด้วยแสง

จากรูป แสดงวงจรสวิตชท์ างานดว้ ยแสง เป็นชนิดในขณะไมม่ ีแสง
สวา่ งวงจรทางาน และในขณะมแี สงสวา่ งวงจรไมท่ างาน การทางานของ
วงจรอธิบายไดด้ งั นี้ แรงดนั ไฟตรง 12 V จา่ ยใหว้ งจร วงจรจะทางาน
หรอื ไม่ทางานขนึ้ อยกู่ บั ตวั LDR ไดร้ บั แสงหรอื ไม่ ถา้ ขณะมีแสงมาตก
กระทบตวั LDR คา่ ความตา้ นทานในตวั LDR ต่า มีแรงดนั ไฟตรงบวก
ตกครอ่ มตวั LDR นอ้ ย จา่ ยเป็นไบแอสตรงใหท้ รานซสิ เตอร์ Q1 นอ้ ยยงั
ไม่ถงึ จดุ ทางาน ทรานซสิ เตอร์ Q1 ไมท่ างาน ตวั LED ดบั รเี ลยไ์ มท่ างาน
ไมม่ ีแรงดนั ไฟสลบั 220 V จ่ายใหห้ ลอดไฟ หลอดไฟดบั

วงจรสวติ ช์ทางานด้วยแสง

• เม่ือไมม่ ีแสงมาตกกระทบตวั LDR คา่ ความตา้ นทานในตวั LDR สงู มาก มีแรงดนั
ถใไฟหงึ ตจต้ ดุวรั งทLบาEวงกDานตตกทคดิ ารสใอ่วหมา่ ท้ งตรวัาแนLลซDะสิ รRเเี ตลอมยรทา์ ์กาQงจา1า่นทยาเตปงอ่็านหนไบนมแา้ สอกี สมัระตผแรสั สงCไไปหใแลหลผท้ะา่ รนNานLOEซสิ Dเเขตา้แอดลรว้ ะ์ ยQรกเี ล1นั ยม์ มาทกีา
แรงดนั ไฟสลบั 220 V จา่ ยใหห้ ลอดไฟ ทาใหห้ ลอดไฟตดิ สวา่ ง

• ตวงวั จตรา้ นสทาามนาปรถรบปั เรปบั ลเพ่ยี ่มินหคา่รอืไดล้ดVคRวา1มเปเข็นม้ ตขวั อปงรแบัสเงปทล่ีส่ยี อ่ นงคมวาาตมกไกวรใะนทกบาตรทวั าLงDานRขอสงง่ ไป
ควบคมุ ใหว้ งจรเรม่ิ การทางาน คือทาใหว้ งจรทางานท่ีแสงมืดมากหรอื มืดนอ้ ยได้
ปรบั ใหเ้ หมาะสมกบั การใชง้ านได้ การนาลายวงจรพิมพใ์ นรูป ไปสรา้ ง
แผน่ วงจรพมิ พด์ ว้ ยวิธีการถา่ ยเอกสารลอกลาย ตอ้ งกลบั ดา้ นลายวงจรพิมพใ์ หเ้ ป็น
ตรงขา้ มก่อนใชง้ าน

4 .วงจรไฟกะพริบ

วงจรไฟกะพรบิ หรอื วงจรอะสเตเบิลมลั ติไวเบรเตอร์ (Astable Multivibrator) เป็นวงจรท่สี ามารถ
ควบคมุ ใหห้ ลอดไฟติดและดบั ไดด้ ว้ ยตวั เอง นาไปใชเ้ ป็นวงจรไฟกะพรบิ แบบตา่ งๆ วงจรแบบเบือ้ งตน้
ประกอบดว้ ย ทรานซสิ เตอร์ ไดโอดเปลง่ แสง ตวั เกบ็ ประจุ และตวั ตา้ นทาน ลกั ษณะวงจรและลายวงจรพิมพ์
แสดงดงั รูป
จากรูป แสดงวงจรไฟกะพรบิ การทางานของวงจรอธิบายไดด้ งั นี้ แรงดนั ไฟตรง 12 V จ่ายเขา้ วงจร สง่ ผลให้
คLสลอืEบัDเมม1่อืาตแQลละอ1ดLทเEาวงลDาาน2คทLวาEางมDาเนร1เว็ ปตใดินลสง่กแวาสา่รกงงตะLพดิ EดรDบิบั ตส2ิดลดแบับั ลไแปะลดสะบัลเบัมขม่อืนึ้ าอQยต2กู่าทบมั าสคงภา่ าคานววาะLมกEาจDรขุ ทอ2างตงติดาวั นสเกวขาบ็่องงปตLรวัะEทจDรุ Cา1นดแซบัลสิ ะเสตคลอา่ บัครไ์วปนาม่นั
ตา้ นทานของตวั ตา้ นทาน R2 สามารถคานวณเวลาในการกะพรบิ ไดด้ ว้ ยสตู รคานวณโดยประมาณดงั นี้

T = 0.56 R2 C
จากคา่ ท่ใี ชง้ านจะได้ T = 0.56  200  103 W  10  10-6 F = 1.12 วนิ าที

เเกไมทปะ่่าอืสพกตรรนัาอ้้บิ งงจกแกะาผาชร่นรกา้เวปรลงะลงจพ่ียรแรพนลบิ คิมะขใา่พอชคด์งค้วว้ า่LายทมEวงั้เิธDรสีกว็ อ1ใางนรแนถกลอ้่าาะยยรLลกเอEะงกพDเสวรลา2บิ ราจลใใะหนอมเกก้ ปคี าลวลราา่ยีกยมนะเพคตรว็รา่อ้ บิไงCมจก่เะลทแเบัา่ลรกว็ดะขนัา้ Rนึ้นก2ลถาหาาร้ ยานใกชวางคใ้ลชจา่าคร้ ยCพา่ วทิมงแงพั้จลสรใ์ ะอพหงRเิม้ ปมพ2็นาใ์ทกตนงั้ขรรสนึงู้ปอขทเงา้ว่ีดมล1า้ก2าน่อใ.1ไนนม2กใ่ชา(คร้ )
งาน (ลายวงจรพิมพจ์ ะเหมอื นกบั รูปท่ี 12.12 ข)

วงจรไฟกะพริบ
+12 V

(ก) วงจร LED1 R2 R2 LED2
R1 200kW 200kW R1
1kW 1kW
+C C+
Q1 Q2
2N3904 10 mF 25V 10 mF 25V 2N3904

10mF
1kW

- 2N3904

2N3904 10mF 200kW
200kW 1kW
+LED1
LED2
+
+
+

-

(ข) ลายวงจรพมิ พด์ า้ นวางอุปกรณ์ (ค) ลายวงจรพมิ พด์ า้ นลายทองแดง

9. บทสรุป

การออกแบบวงจรอเิ ล็กทรอนกิ สม์ ีความยงุ่ ยากซบั ซอ้ น ผอู้ อกแบบจะตอ้ งมีความรูค้ วามเขา้ ใจ
ทงั้ ตวั อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ และระบบการทางานของวงจรท่ีสรา้ ง ผใู้ ชง้ านจะไดน้ าความรูท้ ่ีมี
อยมู่ าชว่ ยวิเคราะหถ์ งึ ปัญหา และนาไปสกู่ ารแกป้ ัญหาได้ วงจรอเิ ลก็ ทรอนกิ สน์ ิยมสรา้ งลงบน
แผน่ วงจรพิมพ์ (PCB) เพ่ือใหว้ งจรมีขนาดเลก็ กะทดั รดั งา่ ยตอ่ การนาไปใชง้ าน การบารุงรกั ษา
และการตรวจซอ่ มแกไ้ ข แผ่นวงจรพมิ พ์ สรา้ งขนึ้ มาจากวสั ดหุ ลายประเภท เช่น อีพอกซี เรซนิ
หรอื อีพอกซีไฟเบอรก์ ลาส ผิวดา้ นนอกดา้ นเดียวหรอื ทงั้ สองดา้ น ถกู เคลือบดว้ ยแผน่ ทองแดง
บาง ใชส้ รา้ งลายวงจรพมิ พ์

หวั แรง้ บดั กรี เป็นเคร่อื งมือทาหนา้ ท่ีเช่ือมตอ่ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และอปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ รวมถงึ
สายไฟฟ้าเขา้ ดว้ ยกนั หวั แรง้ บดั กรมี ีหลายขนาด ตอ้ งเลอื กใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั ขนาดจดุ บดั กรี
โดยทางานรว่ มกบั ตะก่วั บดั กรเี พ่ือชว่ ยเช่ือมประสานรอยตอ่ สายไฟ ขาอปุ กรณ์ และลายวงจร
พิมพเ์ ขา้ ดว้ ยกนั สว่ นประกอบของตะก่วั บดั กรปี ระกอบดว้ ยดีบกุ และตะก่วั ผสมกนั ตะก่วั บดั กรี
ท่ีดีเป็นชนิด 63/37 เครอ่ื งดดู ตะก่วั บดั กรี เป็นอปุ กรณท์ ่ีผลติ ขนึ้ มาช่วยอานวยความสะดวก ใน
การดดู ตะก่วั ท่ีบดั กรขี าอปุ กรณไ์ วอ้ อกจากรอยบดั กรี การบดั กรเี ป็นส่งิ สาคญั ตอ้ งฝึกปฏิบตั ใิ ห้
เกิดความชานาญ เพ่ือใชป้ ระกอบวงจรอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ในรูปของชดุ ประกอบอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ซง่ึ
เหมาะสาหรบั ผสู้ นใจทางดา้ นอเิ ล็กทรอนิกส์ เพ่ือศกึ ษาทาความเขา้ ใจ