สรุป ดาราศาสตร์ ม.6 ทรงกลมฟ้า

�ç�����ͧ���

          ���������ҳ������� �ǧ��Ƿ���������ͧ���������ҧ�ҡ�š�����зҧ���� �ѹ �´ǧ�������ҹ�� �١��֧���躹��Ǣͧ�ç�����Ҵ�˭ ����¡��� �ç�����ͧ��� (Celestial sphere)   �����š�������ٹ���ҧ�ͧ�ç��� �ç�����ͧ�����ع�ͺ�š�ҡ��ȵ��ѹ�͡��ѧ��ȵ��ѹ�� �·���š��ش�������Ѻ��� �������͹���
          �ѡ��Ҫ����ؤ����ҷӡ���֡�Ҵ�����ʵ��ѹ�ҡ��� �֧����� �ǧ��Ǻ���ͧ���������ҧ
�ҡ�š�����зҧ���ᵡ��ҧ�ѹ ��ҧ�ѹ��С�ҧ�׹�Դ�ҡ�����ع�ͺ����ͧ�ͧ�š ������
��ع�ͧ�ç�����ͧ��� �ѧ��������͡ѹ�ʹյ ���ҧ�á���㹻Ѩ�غѹ�ѡ������ʵ���ѧ����ç
�����ͧ��� ������ͧ���㹡���кص��˹觷ҧ������ʵ�� ��駹�������� �ҡ��ҨԹ��ҡ�����
�š���ٹ���ҧ ���շç�����ͧ�������͹�����ع�ͺ �з������µ�͡���кؾԡѴ �������º
��º���˹觢ͧ�ѵ�غ���ͧ��� ����ѧࡵ�������͹���ͧ�ѵ������ҹ������¢��

�Ҿ��� 1 �Թ��ҡ�èҡ�ǡ��      �ҡ���᡹��ع�ͧ�š�͡仺���ͧ��ҷ���ͧ��ҹ ��Ҩ���ش��������¡��� ���ǿ���˹�� (North celestial pole) ��� ���ǿ���� (South celestial pole) �¢��ǿ�ҷ���ͧ ����᡹���ǡѹ�Ѻ᡹�����ع �ͺ����ͧ�ͧ�š ��Т��ǿ���˹�ͨЪ��任���ҳ ���˹觢ͧ����˹�� ���������ͧ������ ����˹������ա������͹���      �ҡ��������ٹ���ٵ��š�͡仺���ͧ����� �ͺ ��Ҩ��������������¡��� ����ٹ���ٵÿ�� (Celestial equator) ����ٹ���ٵÿ���觷�ͧ����͡ �� �ա����˹��(Northern hemisphere)����ա����� (Southern hemisphere)�����ǡѺ�������ٹ���ٵ��š ���š�͡�� �ա�š�˹�� ��Ыա�š��

�Ҿ��� 2 �Թ��ҡ�èҡ����š      㹤����繨�ԧ ����������ö�ͧ��� �ç��� ��ͧ���������� ���ͧ�ҡ������躹��鹼���š �֧ �ͧ��繷ç�����ͧ�������§�������� ������¡ �Ƿ���ͧ��������ʡѺ����š�ͺ��������� ��鹢ͺ��� (Horizon)   ���������͹����ͺǧ������Һ ����յ������繨ش�ٹ���ҧ      �ҡ�ҡ����§�ҡ����˹�����ѧ������¼�ҹ �ش�˹������� �����������ԫ�����¡��� ����������¹ (Meridian)      �ҡ�ҡ����������ȵ��ѹ�͡-��ȵ��ѹ�� ����� �������Թ�� ���§��駩ҡ�Ѻ���ǿ���˹�͵�ʹ���� ���� ����ٹ���ٵÿ�� (Celestial equatorial) ����� ��ͧ����͡�� �ա����˹�� ��Ыա�����      �ҡ�ӡ���ѧࡵ��ó�ҡ������� ������躹 �ա�š�˹�� ���ͧ��繫ա����˹�� ���ҳҺ���dz �ҡ���ҫա���������

�������͹���ͧ�ç�����ͧ���

          ������ͧ�ҡ����š��Ҩ���繷ç�����ͧ�������͹���ҡ��ȵ��ѹ�͡��ѧ��ȵ��ѹ�� ���ҧ�á������ͧ�ҡ�š�ͧ����繷ç��� �ѧ�������ͧ�ͧ�������͹���ͧ�ç�����ͧ��� �����������Ѻ���˹��еԨٴ (������) �ͧ����ѧࡵ��ó� �繵����
          - ��Ҽ���ѧࡵ��ó����躹����ٹ���ٵ� �����еԨٴ 0° ���ǿ���˹�ͨ�������ͺ��Ҵ�ҹ����˹��
�ʹ�  (�Ҿ��� 3)
          - ��Ҽ���ѧࡵ��ó��������еԨٴ�٧���� �� �еԨٴ 13° ���ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ��� 13°
(�Ҿ��� 4)
          - ��Ҽ���ѧࡵ��ó�����������š�˹�������еԨٴ 90° ���ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ��� 90°
(�Ҿ��� 5)
          �������ö��ػ����� ��Ҽ���ѧࡵ��ó��������еԨٴ���㴢��ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ�����ҡѺ
�еԨٴ���

© 2003 - 2010 The LESA Project
All rights reserved.

        ทรงกลมฟ้า (Celestial sphere) หมายถึง ทรงกลมสมมติขนาดใหญ่ มีรัศมีอนันต์ โดยมีโลกอยู่ที่จุดศูนย์กลาง  มนุษย์ในอดีตจินตนาการว่า โลกถูกห่อหุ้มด้วยทรงกลมฟ้า ซึ่งประดับด้วยดาวฤกษ์ (Star) และเข้าใจว่า ดาวฤกษ์เหล่านี้อยู่ห่างจากโลกด้วยระยะทางเท่ากัน เท่ากับรัศมีของทรงกลมฟ้า ทรงกลมฟ้าหมุนรอบโลก 1 รอบ ใช้เวลา 1 วัน  ทำให้เรามองเห็นดาวฤกษ์เคลื่อนที่ไปตามทรงกลมท้องฟ้าด้วยอัตรา 15 องศาต่อชั่วโมง (360

°

        ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่บนท้องฟ้าตามแนวสุริยวิถี  กลุ่มดาว 12 กลุ่มที่อยู่ตามแนวสุริยวิถีเรียกว่า จักราศี  ในแต่ละเดือนดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านหน้าจักราศี ซึ่งเป็นกลุ่มดาวประจำเดือน ยกตัวอย่าง ในเดือนกันยายนดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านหน้ากลุ่มดาวหญิงสาวหรือราศีกันย์  ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านจักราศีทั้งสิบสองใช้ระยะเวลา 1 ปี ด้วยเหตุนี้หนึ่งปีจึงมี 12 เดือน (360

°

        มนุษย์สังเกตเห็น ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์​ และดาวสว่างห้าดวงที่มองเห็นด้วยตาเปล่า ได้แก่ ดาวอังคาร ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี ดาวศุกร์ และดาวเสาร์ เคลื่อนที่ในแนวจักราศี ด้วยทิศทางและอัตราเร็วไม่คงที่  จึงเรียกดาวทั้งเจ็ดดวงนี้ว่า ดาวเคราะห์ (Planet) ซึ่งเป็นชื่อของวันทั้งเจ็ดในสัปดาห์  
        เราจะเห็นได้ว่า การที่มนุษย์เฝ้าสังเกตการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดาวฤกษ์ และดาวเคราะห์ ในทรงกลมท้องฟ้า นำไปสู่การกำหนดเวลาในนาฬิกาและปฏิทิน ซึ่งถือได้ว่าเป็นภูมิปัญญาของมนุษย์มาแต่โบราณ  อย่างไรก็ตามการศึกษาเรื่องทรงกลมท้องฟ้าไม่ใช่เป็นการศึกษาเรื่องในอดีต แต่เป็นการศึกษาข้อเท็จจริงในปัจจุบัน ซึ่งต้องอาศัยมุมมองทั้งสองย่างคือ มุมมองจากโลกซึ่งมองเห็นทรงกลมฟ้าเคลื่อนที่รอบโลก และมุมมองจากอวกาศซึ่งโลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์ 

        สาระการเรียนรู้:

• พิกัดขอบฟ้า 
• ระยะเชิงมุม
• การเคลื่อนที่ของทรงกลมฟ้า
• การเคลื่อนที่ในรอบวัน 
• กลุ่มดาว 
• การหาตำแหน่งดาวเหนือ
• การสังเกตกลุ่มดาวสว่าง 
• แผนที่ดาววงกลม
• กิจกรรมดูดาว
• สุริยวิถี 
• จักราศี 
• การเคลื่อนที่ในรอบปี
• นาฬิกาแดด