ในปัจจุบันเมืองไทยเราได้กลายเป็นประเทศเปิดที่รับเอาความรู้และเทคโนโลยีของต่างชาติเข้ามาอย่างมากมาย ทำให้ไทยกลายเป็นประเทศที่มีความเจริญทางด้านเทคโนโลยี จากผลของการรับเอาวัฒนธรรมของชาติอื่นมานี้เอง ทำให้ประเทศของเรา ชุมชนของเรานึกถึงความสำคัญของภูมิปัญญาชาวบ้าน และเทคโนโลยีในท้องถิ่นอันดี
ที่เคยสืบทอดกันมาช้านาน ปัจจุบัน วิถีชีวิตแบบดั้งเดิมของไทยเราส่วนมากจะยังคงปฏิบัติสืบทอดกันมาตามชนบทหรือ ตามท้องถิ่นห่างไกล ซึ่งถือเป็นสิ่งสำคัญที่ยังคงมีการสืบทองภูมิปัญญาชาวบ้าน และเทคโนโลยีในท้องถิ่นอยู่ ดังนั้นการศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านของเราจึงเป็นการธำรงไว้ซึ่งศิลปวัฒนธรรมและวิถี ชีวิตของท้องถิ่นเหล่านั้นได้เป็นอย่างดี อีกทั้งยังเป็นการเผยแพร่ภูมิปัญญาในท้องถิ่นให้แก่ผู้ที่สนใจได้รับทราบและร่วมภูมิใจกับบุคลในท้องถิ่นด้วย ภูมิปัญญาท้องถิ่น
เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดำรงอยู่กับสังคมมนุษย์มาช้านานเป็นการดำรงในชีวิตที่เกี่ยวพันกับธรรมชาติของแต่ละท้องถิ่นโดยมีการปรับสภาพการดาเนินชีวิตให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมธรรมชาติตามกาลเวลา (ประเวศ วะศรี, ๒๕๓๖) 📚พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ (๒๕๔๖, หน้า ๘๒๖) ได้ให้ความหมายของคำว่า ภูมิปัญญาไว้ว่า “พื้นความรู้ความสามารถ” ภูมิปัญญาหมายถึงทรัพยากรบุคคล
ทรัพยากรความรู้ที่มีอยู่ในท้องถิ่นแต่ละแห่ง ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะคน หรือเป็นลักษณะสากล ที่หลายถิ่นมีคล้ายกันก็ได้ ภูมิปัญญา ชาวบ้านในแต่ละถิ่นเกิดจากการแสวงหาความรู้ เพื่อเอาชนะอุปสรรคทางธรรมชาติ ทางสังคม ที่จำเป็นในการดำรงชีวิต ภูมิปัญญานี้จึงเป็นส่วนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตและชาวบ้าน เช่น การประกอบพิธีกรรมของชุมชน หรือประเพณีการรวมกำลังช่วยกันทำงานใหญ่หลวงเกินวิสัยที่จะทำสำเร็จได้โดยคนเดียวเป็นต้น ภูมิปัญญาหมายถึง แบบแผนการดำเนินชีวิตที่มีคุณค่าแสดงถึงความเฉลียวฉลาดของบุคคล และสังคม
ซึ่งได้สั่งสมและปฏิบัติสืบต่อกันมาภูมิปัญญาจะเป็นทรัพยากรของบุคคลหรือ ทรัพยากรความรู้ก็ได้ทรัพยากรความรู้ที่ถือว่าเป็นภูมิปัญญา ได้แก่ ความรู้ในสาขาอาชีพหรือวิชาการด้านต่างๆ เช่น การคัดเลือกพันธุ์ข้าว การถนอมอาหาร วัฒนธรรม ศิลปะ จารีตประเพณี เป็นต้นส่วนทรัพยากรบุคคลที่ถือว่าเป็นภูมิปัญญา ได้แก่ ชาวนาผู้ประสบความสำเร็จในการผลิต พราหมณ์ผู้เชี่ยวชาญในบายศรี เป็นต้น ภูมิปัญญาท้องถิ่น (local wisdom) หรือ ภูมิปัญญาชาวบ้าน (popular wisdom) เป็นคำที่รู้จักกันมานานพอสมควร เป็นคำที่มีความหมายลึกซึ้ง
หลายแง่มุม ซึ่งมีนักวิชาการได้ให้ความหมายไว้ในแง่มุมต่างกัน ดังนี้ 🧠ภูมิปัญญาท้องถิ่น (Local Wisdom) หรือภูมิปัญญาชาวบ้าน (Popular Wisdom) หรือปัญญาชนชาวบ้านหรือปัญญาชนท้องถิ่น (Intellectual Organic) หมายถึง “พื้นเพรากฐานของความรู้ของชาวบ้าน หรือความรอบรู้ของชาวบ้านที่เรียนรู้และสั่งสมประสบการณ์สืบเนื่องต่อกันมาทั้งทางตรง คือ ประสบการณ์ด้วยตนเองหรือทางอ้อมซึ่งเรียนรู้จากผู้ใหญ่ หรือความรู้ที่สะสมสืบต่อกันมา" (สามารถ จันทร์สูรย์,๒๕๓๓ อ้างถึงใน
สำเนียง สร้อยนาคพงษ์,๒๕๓๕:๒๔) ภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือภูมิปัญญาแห่งชีวิต ทำให้สังคมดำรงอยู่ได้มาเป็นเวลานาน เพราะสังคมเปรียบเสมือนมนุษย์ หากไม่มีสอนหรือปัญญาย่อมไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ (ประเวศ วสี,๒๕๓๔) อ้างถึงใน นิลุบล คงเกตุ,๒๕๔๐ หน้า ๔๓) วันเพ็ญ พวงพันธุ์บุตร (๒๕๔๒:๑๐๘) ให้ทัศนะเกี่ยวกับภูมิปัญญาไทยว่า หมายถึงองค์ความรู้ทั้งหลายที่มีการสั่งสมและถ่ายทอดสืบต่อกันมาของชาติไทย โดยการคิดค้นปรับเปลี่ยนผสมผสานกับ 🔎สรุปได้ว่า ภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือภูมิปัญญาชาวบ้าน จะเป็นทุกสิ่งทุกอย่างที่ชาวบ้านคิดขึ้นได้เอง และนำมาใช้ในการแก้ไขปัญหา เป็นเทคนิควิธี เป็นองค์ความรู้ของชาวบ้าน ภูมิปัญญาท้องถิ่น หมายร่วมถึง ทุกสิ่งทุกอย่างที่ชาวบ้าน คิดค้นขึ้น แล้วนามาปรับปรุงแก้ไขพัฒนาแก้ปัญหา เป็นทั้ง สติปัญญาและองค์ความรู้ทั้งหมดของชาวบ้าน ดังนั้น ๑. 🌱สาขาเกษตรกรรม หมายถึง ความสามารถในการผสมผสานองค์ความรู้ ทักษะ
และเทคนิคด้านการเกษตรกับเทคโนโลยี โดยการพัฒนาบนพื้นฐาน คุณค่าดั้งเดิม ซึ่งคนสามารถพึ่งพาตนเองในสภาวการณ์ต่างๆ ได้ เช่น การทำการเกษตรแบบผสมผสาน การแก้ปัญญา การเกษตร เป็นต้น ๒. 🔨สาขาอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (ด้านการผลิตและการบริโภค) หมายถึง การรู้จักประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ในการแปรรูปผลผลิตเพื่อ ชะลอการนำเข้าตลาด เพื่อแก้ปัญหาด้านการบริโภคอย่างปลอดภัยประหยัด และเป็นธรรมอันเป็นกระบวนการให้ชุมชนท้องถิ่นสามารถพึ่งตนเองทาง เศรษฐกิจได้ ตลอดทั้งการผลิตและการจัดจำหน่ายผลผลิตทางหัตถกรรม เช่น
การรวมกลุ่มของกลุ่มโรงงานยางพารา กลุ่มหัตถกรรม และอื่นๆ เป็นต้น ๓. 👨⚕️สาขาการแพทย์ไทย หมายถึง ความสามารถในการจัดการป้องกัน และรักษาสุขภาพของคนในชุมชน โดยเน้นให้ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองทางด้านสุขภาพและอนามัยได้ ๔. 🌄สาขาการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หมายถึง ความสามารถเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ทั้งอนุรักษ์การพัฒนา และใช้ประโยชน์จากคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุล และยั่งยืน ๕.
💰สาขากองทุนและธุรกิจชุมชน หมายถึง ความสามารถในด้านบริหารจัดการค้าการสะสมและบริการกองทุนและธุรกิจในชุมชน ทั้งที่เป็นเงินตราและโภคทรัพย์ เพื่อเสริมชีวิตความเป็นอยู่ของสมาชิกในชุมชน ๖. 📈สาขาสวัสดิการ หมายถึง ความสามารถในการจัดสวัสดิการในการประกันคุณภาพชีวิตของคนให้เกิดความมั่นคงทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม ๗. 🎨สาขาศิลปกรรม หมายถึง ความสามารถในการผลิตผลงานทางด้านศิลปะ สาขาต่างๆ เช่น จิตกรรม ประติมากรรม วรรณกรรม ทัศนศิลป์ คีตศิลป์ เป็นต้น ๘. 📋สาขาจัดการ หมายถึง
ความสามารถในการบริหารการจัดการดำเนินงานด้านต่างๆ ทั้งขององค์กรชุมชน องค์กรทางสังคมอื่นๆ ในสังคมไทย เช่น การจัดการองค์กรของกลุ่มแม่บ้านระบบผู้เฒ่าผู้แก่ในชุมชน เป็นต้น กรณีของการจัดการศึกษาเรียนรู้นับได้ว่าเป็นภูมิปัญญาสาขาการจัดการที่มีความสำคัญ เพราะการจัดการศึกษาเรียนรู้ดี หมายถึงกระบวนการเรียนรู้ พัฒนาและถ่ายทอดความรู้ภูมิปัญญาไทยที่มีประสิทธิผล ๙. สาขาภาษาและวรรณกรรม หมายถึง ความสามารถผลิตผลงานเกี่ยวกับด้านภาษา ทั้งภาษาถิ่น ภาษาโบราณ ภาษาไทย และการใช้ ภาษา ตลอดทั้งด้านวรรณกรรมทุกประเภท ๑๐. ☮สาขาศาสนาและประเพณีหมายถึง ความสามารถประยุกต์ และปรับใช้หลักธรรมคำสอนทางศาสนาความเชื่อและประเพณีดั้งเดิมที่มีคุณค่า ให้เหมาะสมต่อการประพฤติปฏิบัติให้บังเกิดผลดีต่อบุคคล และสิ่งแวดล้อม เช่น การถ่ายทอดหลักศาสนา การบวชป่า
การประยุกต์ประเพณี บุญประทายข้าว เป็นต้น ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ การทำปุ๋ยจากสารอินทรีย์ นายธำรง จันทร์สุกรี ๙๙/๑๐๓ ม.๕ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ เกษตรอินทรีย์ปลอดสาร นายเสริมศักดิ์ แตงอ่อน ๗๕/๑๖๘ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ เครื่องปั้นดินเผา นายอำนาจ โห้เฉื่อย ๘๔/๑๓ ม.๓ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ ชุดตุ๊กตาไทยประยุกต์ นางสาวสมปอง ก๋งแหยม ๒๔/๒๔ ม.๕ ต.บ้านใหม่ อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๓ เครื่องปั้นดินเผาแกะสลัก นายถาวร ใจสว่าง ๖๙ ม.๓ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ การผลิตลูกประคบสมุนไพรไทยแผนโบราณ นางปราณี เที่ยงพัฒน์ ๓๗/๓๕ ม.๓ ต.บางพูด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ การแปรรูปสมุนไพรไทย นางสาวมัลลิกา พรหรมพจนารถ ๒๔/๒๔ ม.๕ ต.บ้านใหม่ อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๓ สูตรยาดมส้มโอมือ นางสาวดวงอมร กฤษณ์มพก ๔๖/๔๖ ม.๒ ซอยแจ้งวัฒนะ ๒๘ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ดจ.นนทบุรี 11120 ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ กระบวนการแปรสภาพขยะ คือปุ๋ยหมัก และน้ำ นายอเนก หอมหวาน บ้านพบสุข ม.๕ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ การจัดการสิ่งแวดล้อมจากต้นทาง นายเสริมศักดิ์ แตงอ่อน ๗๕/๑๖๘ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๓ การจัดการขยะมูลฝอย นายธำรง จันทร์สุกรี ๙๙/๑๐๓ ม.๕ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ ศิลปะการเพ้นท์จากขวดแก้ว นายประภัทร สุขเกษม บ้านพบสุข ม.๕ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ การเป่าแก้วประยุกต์ศิลปะไทย นายสมชาย น้อยจินดา ๗๕/๑๖๘ ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๓ เครื่องปั้นดินเผาแกะสลัก (บ้านศิลป์ ดินสวย) นายสุชาติ กิ่งสดศรี ๑๘/๘๙๐ ม.๕ ต.บางพูด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๔ งานไม้เขียนลาย นางนิรมล ใจสว่าง ๑๑๗/๑๙ ฒ.๓ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ชื่อของภูมิปัญญา ชื่อของเจ้าของภูมิปัญญา ที่อยู่ ๑ บะจ่าง นางสาวปนัดดา เจริญจรัสกุล ๗๖/๑๕๙ ซอยเกื้อกูล ต.บางตลาด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๒ ทอดมันหน่อกะลา นายวิโรจน์ นันทวิริยาจารย์ ๓ หมู่ ๒ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๓ ขนมกาละแม / แกงมะตาด นางกนกวรรณ นามชุ่ม ๑๓๑/๓๘ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๔ ขนมกระยาสารท (เท้งปากเกร็ด) นายณภพ ภูวนธนบูรณ์ ๙๒-๙๓.ซ.ตลาดเก่า ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๕ ขนมเปี๊ยะ (ร้านเฉลิมชัยพาณิช) นางสาวสุปราณี โอสถาวรนันทร์ ๙๒-๙๓.ซ.ตลาดเก่า ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๖ ไอศกรีม แป๊ะหงวน นายสันติ เนาวพนานนท์ ๓๘ ม.๒ ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๗ ขนมโบราณ นางอัจฉรา จำปากะนันท์ ๗/๑๖ ม.๙ ต.บางพูด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 ๘ ขนมไทยมงคล นางสาวอรวรรณ ตัณฑวิทยากุล ๑๕๖/๒ เคหะนนทบุรี ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120 |