ประเพณีแข่งเรือยาวเป็นประเพณีประจำภาคใด

การแข่งขันเรือยาวประเพณี เป็นมรดกวัฒนธรรมทางสายน้ำที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตที่ผูกพันกับสายน้ำ เรือและผู้คน บนพื้นฐานความสามัคคีพร้อมเพรียงเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของคนในชุมชน ประเพณีการแข่งขันเรือยาวที่มักจัดคู่ไปกับการเข้าวัดทำบุญตักบาตรเนื่องในเทศกาลออกพรรษา ทอดกฐินผ้าป่าสามัคคี โดยกิจกรรมดังกล่าวนั้นจัดเป็นประจำทุกปี

เดือนกันยายของทุกปี เป็นฤดูน้ำหลาก ก็เลยมีโอกาสจะพาท่านผู้อ่านไปเที่ยวการแข่งขันเรือยาวประเพณีจังหวัดน่าน ซึ่งถือเป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมานานหลายชั่วอายุคน

เรือของจังหวัดน่านมีเอกลักษณ์และจุดเด่นที่ไม่เหมือนกับที่อื่นๆ กล่าวคือ ลำเรือ ถูกขุดจากไม้ตะเคียนหรือตะเคียนทองทั้งต้น ด้วยเชื่อกันว่ามีความทนทานและผีนางไม้แรง โดยเฉพาะเอกลักษณ์ตรงหัวเรือหรือโขนเรือ ที่แกะสลักเป็นหัวพญานาคแบบล้านนา กำลังแสยะเขี้ยวแสดงอำนาจ ส่วนท้ายเรือสลักเป็นหางของพญานาค มีความสวยงามเป็นอย่างยิ่ง เชื่อกันว่าพญานาคมีความศักดิ์สิทธิ์ จะดลบันดาลให้ฝนฟ้าอุดมสมบูรณ์ สามารถทำไร่ ทำนาได้ตามฤดูกาล ตามหลักที่เชื่อว่า “น่าน คู่กับ น้ำ”

โดยปกติการแข่งเรือของจังหวัดน่านจะจัดการแข่งขัน 2 นัด (ไม่ใช่กระสุนก็นับเป็นนัดครับ) บริเวณใต้สะพานพัฒนาภาคเหนือ ส่วนอำเภออื่น ก็จะมีแข่งขันกันเป็นระยะ เช่น อำเภอท่าวังผา อำเภอเวียงสา อำเภอปัว หรือแม้แต่ที่อื่น ๆ ของอำเภอเมือง ก็คือ ท่าน้ำบ้านเจดีย์ ตำบลดู่ใต้ อำเภอเมืองน่าน ส่วนการแข่งขันในระดับจังหวัดก็คือนัดแรก(นัดเปิดสนาม) ประมาณกันยายน ซึ่งจะตรงกับกับเทศกาลทานก๋วยสลากของวัดพระธาตุช้างค้ำวรวิหาร การแข่งเรือในนัดนี้ไม่มีเรือประเภทสวยงามและการประกวดกองเชียร์ให้เห็น เนื่องจากเป็นการแข่งขันเรือประเภทความเร็วเท่านั้น เรือประเภทความเร็วจะมี 3 ขนาด คือ เรือขนาดใหญ่ (ฝีพาย 41-58 คน สำรอง 20 คน) เรือกลาง (ฝีพาย 31-40 คน สำรอง 15 คน) และเรือเล็ก (ฝีพาย 20-30 คน สำรอง 10 คน)

ซึ่งปีนี้การแข่งขันเปิดสนามตรงกับวันที่ 14-15 กันยายน 2562 ที่ผ่านมา และนัดแข่งขันชิงถ้วยพระราชทาน ตรงวันที่ 25-27 ตุลาคม 2562 โดยมากแล้วจะจัดการแข่งขัน 3 วัน เนื่องจากมีเรือเข้าแข่งขันจำนวนมาก หากแข่งขันกันวันเดียว คงจะเลิกประมาณเที่ยงคืน

อ้อ การแข่งเรือของจังหวัดน่าน จะยึดตามสโลแกน “ปลอดเหล้า ปลอดเบียร์ ปลอดแอลกอฮอล์” และรวมถึงปลอดยาเสพติดด้วย ​ก่อนการแข่งขันเรือ บางหมู่บ้านก็จะมีการเก็บตัวนักกีฬา(เหมือนโอลิมปิกเลย) เช่น มานอนที่วัด ตื่นเช้ามาก็โด๊บด้วยอาหารเสริมและไข่ลวก วิ่งออกกำลังกาย แล้วไปซ้อมพายเรือ เพื่อให้เกิดความพร้อมเพรียงกันของหมู่คณะ และก็เพิ่มความแข็งแกร่งของร่างกาย บางหมู่บ้านมีเงินทุนสนับสนุน ก็มีจ่ายเบี้ยเลี้ยง กรณีที่ไม่ไปทำงานด้วย ​มหกรรมที่มาพร้อมกับการแข่งขันคือการขายของราคาถูก(บ้างไม่ถูกบ้าง) โดยเฉพาะนัดชิงถ้วยพระราชทาน มีการขายของต่อเนื่องกัน 2 สัปดาห์ ท่านอยากได้อะไร(ยกเว้นเนื้อคู่) สามารถไปได้เลยครับ กะปิ น้ำปลา ของใช้ อาหารการกิน วุ้ย เยอะแยะไปหมด บางครั้งคิดเลยเถิดว่ามหกรรมขายของหรือว่าการแข่งขันเรือประเพณีกันแน่ (คิดคนเดียว)

​รางวัลการแข่งขันเรือนัดเปิดสนาม ก็จะประกอบไปด้วยเงินสดและถ้วยรางวัล แต่นัดชิงถ้วยพระราชทานจะสนุกกว่ามาก หากศรัทธาบ้านไหน ได้ครองแชมป์ 3 ปีติดต่อกันขึ้นไป (ทั้งเรือใหญ่ เรือกลาง และก็เรือเล็ก) ก็จะได้ครองถ้วยพระราชทานไปอย่างถาวร น่าชื่นใจนัก การแข่งขันเรือยาวจังหวัดน่าน จะสนุกมาก เพราะผสมผสานความรัก ความสามัคคี และวัฒนธรรมของเมืองน่านได้อย่างลงตัว

สำหรับท่านที่ต้องการเดินทางไปจังหวัดน่าน ก็มีทั้งทางบก และทางอากาศ แต่ทางรถไฟ คงต้องเดินทางถึงอำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ แล้วต่อด้วยรถยนต์อีกที การนั่งเครื่องบินหรือรถยนต์ หากถึงท่าอากาศยานหรือสถานี ขนส่งก็บอกรถวินมอเตอรืไซค์ รถสองแถว หรือสามล้อ (มักไม่ค่อยเห็นแล้ว) ว่าต้องการไปโรงแรมหรือต้องการพักเกสเฮ้าส์นะครับ โรงแรมเมืองน่านประมาณ 1-4 ดาวครับ ราคาไม่แพงมาก หากพักที่เกสเฮ้าส์ ก็คืนละประมาณ 300-500 บาท พักใกล้ตลาดหรือว่าในตัวเมือง สามารถเดินไปหรือปั่นจักรยานเที่ยวได้รอบเมืองน่านก็ดีไม่น้อยครับ ส่วนอาหารเช้าไม่ต้องกังวลนะครับ หากไม่รับอาหารเช้าจากโรงแรม ก็สามารถไปตลาดเช้าได้อย่างง่ายดาย

เมืองน่านเป็นเมืองเล็ก ๆ สบาย ๆ ไม่วุ่นวาย และค่อนข้างมีระเบียบในตัว ฉะนั้นภายในเขตเทศบาลจะไม่เห็นตึกเกิน 5 ชั้น ห้ามมีสถานเริงรมย์(คลับ บาร์ ยกเว้นร้านอาหารทั่วไป) ภายในเขตเทศบาล ปัจจุบันมีร้านสะดวกซื้อผุดขึ้นตามหัวมุมต่างๆ รวมทั้งร้านอาหารที่ถูกรีวิวในสื่อออนไลน์ แต่ที่สำคัญที่สุดคือน่านมีสถานที่ท่องเที่ยวคือวัดวาอารามที่สะอาด สงบ และร่มเย็น อ้อ เมืองน่าน ได้รับรางวัลเมืองที่สะอาดที่สุดของอาเซียน ประจำปี พ.ศ.2561 ด้วยนะครับ

เอ้า จะชวนมาเที่ยวแข่งเรือ กลายเป็นสาธยายเรื่องอื่นๆ การแข่งขันเรือประเพณีจะแข่งบริเวณใต้สะพานพัฒนาภาคเหนือ โดยมีการแข่งขัน 3 เที่ยวต่อ 1 คู่ เรียกว่ามีการเปลี่ยนสายน้ำ เช่น คู่ที่ 1 สลับเปลี่ยนกันระหว่างสายน้ำตะวันตกและสายน้ำตะวันออก หากเสมอกัน ก็จะดำเนินการเสี่ยงดวงในการเลือกสายน้ำ บางคู่แพ้ชนะกันก็เพราะแรงของสายน้ำก็มีเห็นอยู่ร่ำไป แต่บางคู่ไม่ได้เกี่ยวกับสายน้ำเลยก็ยังมี เกี่ยวข้องกับพละกำลัง ความสามัคคี และกำลังใจในการพายเรือด้วย​ ​รอฝนซา จะพาไปเที่ยววัฒนธรรมที่อื่นๆ อีกนะครับ “เมืองไทย ไม่ไป ไม่รู้”

ประเพณีแข่งขันเรือยาวประเพณีนี้ เป็นเกมกีฬาเก่าแก่ย้อนกลับไปถึงสมัยอยุธยากรุงเก่า เป็นที่นิยมเล่นกันทั้งภายในพระราชวังไปจนถึงชาวบ้านร้านตลาด  ดังที่มีปรากฏในกฏมณเทียรบาลเกี่ยวกับพระราชพิธีต่างๆ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ที่ได้กล่าวถึงพระราชพิธีเดือน ๑๑ จะมีการแข่งเรือยาวขึ้น เพื่อเป็นการฝึกปรือกำลังพลทหารประจำกองเรือ

ส่วนการแข่งขันเรือยาวประเพณีของชาวบ้านทั่วไป จัดขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการละเล่นในช่วงเทศกาลทอดกฐินด ทอดผ้าป่า ซึ่งจะจัดขึ้นในช่วงเดือน ๑๑ – ๑๒ ซึ่งจะตรงกับฤดูน้ำหลากพอดี ชาวบ้านที่ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมน้ำซึ่งใช้เรือเป็นพาหนะอยู่แล้ว เมื่อถึงหน้ากฐิน ผ้าป่าสามัคคีก็มักจะนิยมนำเรือมาร่วมขบวนแห่ผ้ากฐิน องค์ผ้าป่าไปยังวัดอยู่แล้ว หลังพิธีการทางศาสนาจบลง จะมีการแข่งเรือกันขึ้นเพื่อความสนุกสนาน

ปัจจุบันการแข่งขันเรือยาวพัฒนาจากการละเล่น กีฬาเชื่อมความสามัคคีของคนในชุมชนกลายเป็นเกมกีฬาระดับประเทศชิงถ้วยพระราชทานพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯวันนี้ กลายเป็นกีฬาทางน้ำที่ได้รับความนิยมแพร่หลายในหลายๆ สนามแข่งขัน ตามลุ่มน้ำสำคัญในประเทศ  เช่น ประเพณีแข่งขันเรือยาวจังหวัดพิจิต การแข่งขันเรือยาวจังหวัดน่าน การแข่งขันเรือยาวจังหวัดชุมพร  และจังหวัดอื่นๆ ที่เป็นลุ่มน้ำสำคัญในประเทศไทย

การแบ่งประเภทการแข่งขันเรือยาว จะแบ่งตามขนาดของเรือ  เรือยาวใหญ่  ๔๑ – ไม่เกิน ๕๕ ฝีพาย  เรือยาวกลาง ฝีพาย ๓๑ – ไม่เกิน ๔๐ ฝีพาย  และเรือยาวเล็กที่มีฝีพายไม่เกิน ๓๐ ฝีพาย โดยเรือจะขุดขึ้นจากต้นตะเคียนทั้งต้นโดยช่างขุดเรือที่มีฝีมือในการขุดเรือ   ส่วนระยะทางที่ใช้แข่งขัน จะมีระยะทางประมาณ ๖๐๐ – ๖๕๐ เมตร โดยจะมีทุ่นบอกระยะทุกๆ ๑๐๐ เมตร

กติกาการแข่งขันเรือยาวประเพณี ใช้ระบบแพ้คัดออก โดยจับคู่แข่งขันกัน หากเรือฝ่ายใดแข่งชนะ ๒ ครั้ง ถือว่าเป็นฝ่ายชนะ แต่ถ้าผลัดกันแพ้ผลัดกันชนะ ฝ่ายละเที่ยวก็จะต้องมาตัดสินในการแข่งเที่ยวที่ ๓

จุดประสงค์สำคัญของการจัดแข่งขันเรือยาวประเพณี ไม่ว่าจะเป็นสนามใดก็ตาม คือ สร้างความสามัคคีของฝีพายในเรือลำเดียวกัน  ความเสียสละของฝีพายที่จะต้องขยันหมั่นซ้อมพาย ทุ่มเททั้งแรงกายแรงใจ ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน และเสน่ห์ของเกมกีฬาประเภทนี้อีกอย่างก็คือ จังหวะ ความพร้อมเพรียงในการพาย การจ้วงพายให้เร็วขึ้นเมื่อเข้าใกล้เส้นชัย กระชับ รวดเร็วแต่พร้อมเพรียงกัน การแข่งขันที่ให้คนดูได้ลุ้นอยู่ตลอดเวลา และการพากย์เสียงของพิธีกรประจำสนามที่ต้องยอมรับว่าสร้างความตื่นเต้นเร้าใจให้กับการแข่งขันได้ไม่น้อยเลยทีเดียว

ประเพณีแข่งเรือ ช่วงไหน

ประเพณีแข่งเรือยาวเพื่ออะไร

แข่งพายเรือ ภาคไหน

ทำไมภาคกลางถึงมีประเพณีแข่งเรือยาว