ศิลปะด้านสถาปัตยกรรมที่เป็นเอกลักษณ์สมัยสุโขทัย คืออะไร

ศิลปะแบบสุโขทัยเป็นศิลปะที่เกิดขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 18-19 ในบริเวณลุ่มแม่น้ำยม แม่น้ำน่าน แถบจังหวัดสุโขทัย อุตรดิตถ์ แพร่ พิษณุโลก และบริเวณลุ่มแม่น้ำปิง ทางตอนใต้ของจังหวัดกำแพงเพชร เป็นศิลปะที่เกิดจากความเชื่อและความศรัทธาในพระพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์ ผลงานสร้างสรรค์แบบสุโขทัยปรากฎในงานด้านสถาปัตยกรรม ประติมากรรม และจิตรกรรม
สถาปัตยกรรม
มีความงามและมีลักษณะเด่นเฉพาะ แม้จะได้รับอิทธพลมาจากที่อื่นบ้าง แต่ก็มีการพัฒนาจนมีลักษณะเฉพาะของตนเอง สร้างขึ้นเนื่องในพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะสถูป โดยสามารถแบ่งตามที่มาของอิทธิพลได้ 3 แบบ คือ

– เจดีย์ทรงดอกบัวตูม หรือทรงพุ่มข้าวบิณฑ์เป็นเจดีย์ทรงสุโขทัยแท้

– เจดีย์ทรงกลมแบบลังกา พร้อมกับพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ นอกจากนี้ยังมี เจดีย์แบบศรีวิชัยที่มีฐานและองค์ระฆังสูงทำเป็นสี่เหลี่ยม

– เจดีย์แบบศรีวิชัย หรือพระปรางค์ เลียนแบบศิลปะลพบุรีเป็นปรางค์แบบเขมรซึ่งมีอยู่เดิม แต่ถูกดัด แปลงเป็นปรางค์แบบไทย คือทรงสูงชะลูดขึ้นกว่าเดิม มียอดเรียวแหลมเพิ่มลวดลายตกแต่งแบบสุโขทัย

ประติมากรรม
พระพุทธรูปสุโขทัยจัดเป็นพระพุทธรูปที่สวยงามที่สุดในบรรดาศิลปกรรมไทยนิยม สร้าง 4 อิริยาบถ คือ นั่ง นอน ยืน เดิน หรือที่เรียกกันว่า ปางลีลาซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่มีลักษณะเฉพาะของสุโขทัยที่งดงามที่สุดส่วน ประติมากรรมที่งดงามอีกประเภทหนึ่ง คือลวดลายปูนปั้นประดับตกแต่งอาคารและเทวรูปหล่อสำริดที่มีความงดงามและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่โดดเด่น คือ พระเกศมีรัศมีเป็นเปลว ขมวดพระเกศาเล็กน้อย พระพักตร์รูปไข่ พระโขนงโก่ง พระนาสิกงุ้ม พระโอษฐ์ยิ้มเล็กน้อย พระอังสะใหญ่ บั้นพระองค์เล็ก ครองจีวรห่อเฉียงชายจีวรยาวลงมาถึงพระนาคีคล้ายเป็นลายเขี้ยวตะขาบ สร้างเป็นปางต่างๆ เช่น ปางมารวิชัยประทับขัดสมาธิราบ ฐานเป็นหน้ากระดานเกลี้ยง เป็นต้น  ในลัทธิพราหมณ์สมัยสุโขทัยยังมีการทำเครื่องเคลือบดินเผาที่เรียกว่าเครื่องสังคโลกอาจนำแบบ อย่างมาจากจีนหรือช่างไทยเป็นผู้ค้นคิดและพัฒนาขึ้นเองส่วนมากเป็นเครื่อง ถ้วยชาม เป็นเครื่องเคลือบเซลาดอนสีเขียวไข่กาผลิตเพื่อใช้ในราชอาณาจักรและส่งเป็นสินค้าออก นอกจากนี้ยังทำเป็นตุ๊กตาส่วนประกอบตกแต่งอาคารสถาปัตยกรรมพระพุทธศาสนาด้วย

จิตรกรรม

ส่วนใหญ่ชำรุดเสียหายไปหมดมีแต่ภาพลายเส้นที่หลงเหลือ คือ ภาพแกะสลักลายเส้นบนเพดานในอุโมงค์มณฑปวัดศรีชุมนอกเมืองสุโขทัย แกะสลักเป็นเรื่องราวชาดกต่างๆ โดยได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะลังกา