พญาลิไทหรือพระมหาธรรมราชาที่ 1 เป็นพระราชโอรสพญาเลอไทย และเป็นพระราชนัดดาพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ทรงครองเมืองศรีสัชนาลัยในตำแหน่งอุปราช เมื่อพ.ศ. 1882 ต่อมาได้เสวยราชย์ครองกรุงสุโขทัยเมื่อ พ.ศ. 1890 Show พญาลิไททรงเป็นนักปราชญ์และนักการปกครองที่ทรงพระปรีชาสามารถทั้งฝ่ายราชอาณาจักรและฝ่ายพุทธจักร ทรงเชี่ยวชาญในสรรพศาสตร์ อาทิ พุทธศาสตร์ ไสยศาสตร์ โหราศาสตร์ ดาราศาสตร์ ฯลฯ พระราชกรณียกิจในฝ่ายพระราชอาณาจักร เช่น ได้ทรงขยายอาณาเขต โปรดให้ขุดคลอง สร้างถนนหนทางเชื่อมโยงกับเมืองสำคัญในราชอาณาจักร นอกจากนี้ยังทรงสร้างศิลาจารึกไว้หลายหลักทั้งภาษาไทย ภาษามคธและภาษาขอม ซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญทางประวัติศาสตร์จนทุกวันนี้ ส่วนพระราชกรณียกิจฝ่ายพุทธจักรนั้น ทรงผนวชเมื่อ พ.ศ. 1904 เป็นพระมหากษัตริย์ไทยพระองค์แรกที่ทรงพระผนวชในขณะเสวยราชย์ ได้ทรงสร้างโบราณสถานและโบราณวัตถุ เช่น พระวิหาร พระมหาธาตุ พระพุทธบาท ไว้ตามเมืองสำคัญหลายแห่ง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสรุปลักษณะการปกครองของพญาลิไทไว้ว่า “...พระเจ้าขุนรามคำแหงทรงบำเพ็ญจักวรรติวัตรแผ่พระราชอาณาจักร และพระราชอำนาจด้วยการมุ่งปราบปรามราชศัตรูฉันใด พระมหาธรรมราชาลิไทยก็ทรงบำเพ็ญในทางที่จะเป็นธรรมราชา คือปกครองพระราชอาณาจักร หมายด้วยธรรมานุภาพเป็นสำคัญฉันนั้น” พญาลิไทได้ทรงพระราชนิพนธ์ไตรภูมิกถา* หรือไตรภูมิพระร่วง* อันเป็นวรรณคดีที่มีอิทธิพลในการศึกษาและเผยแผ่พระพุทธศาสนากับธรรมานุภาพให้เจริญยิ่งในพระราชอาณาจักร พญาลิไทเสด็จสวรรคตในราวพ.ศ. 1914 แต่ไม่เกินพ.ศ. 1919 ไตรภูมิกถาหรือไตรภูมิพระร่วง พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี ตำนานมูลศาสนา ฉบับพุทธพุกาม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2518. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์) “บานแพนก” ใน ไตรภูมิพระร่วงของพญาลิไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2. พระนคร : คุรุสภา, 2506. พระรัตนปัญญาเถระ. ชินกาลมาลีปกรณ์ แปลโดย ร.ต.ท.แสง มนวิทูร. กรุงเทพฯ : ม.ป.ท, 2517. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ร.ต.ท.แสง มนวิทูร เปรียญ ณ ฌาปนสถานของคุรุสภา วัดสระเกศราชวรวิหาร วันที่ 20 เมษายน พ.ศ. 2517) “พระราชประวัติองค์นิพนธ์.” ใน พระมหาธรรมราชาที่ 1 พญาลิไทย. ไตรภูมิกถา หรือไตรภูมิพระร่วง. พิมพ์ครั้งที่ 3 ฉบับตรวจสอบชำระใหม่. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์, 2526. (กรมศิลปากรจัดพิมพ์เนื่องในการประชุมสัมมนาเรื่องไตรภูมิพระร่วง ในโอกาสฉลอง 700 ปีลายสือไทย วันที่ 19-21 ธันวาคม 2526 ณ ห้องประชุมหอสมุดแห่งชาติ) พระราชพงษาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ เรื่องสมเด็จพระบรมศพ คือ จดหมายเหตุงานพระเมรุ ครั้งกรุงเก่า กับพระราชวิจารณ์ของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง. กรุงเทพฯ : ต้นฉบับ, 2540. “ศิลาจารึกหลักที่ 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 93” ใน จารึกสุโขทัย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526. (กรมศิลปากรจัดพิมพ์เนื่องในโอกาสฉลอง 700 ปี ลายสือไทย พ.ศ. 2526) (1/1) apairach: เนื้อหา ศิลาจารึกเป็นหลักฐานอย่างหนึ่งที่บรรพชนสมัยโบราณสร้างขึ้นเพื่อถ่ายทอดเรื่องราวให้อนุชนรุ่นหลังได้ทราบเรื่องที่เกิดขึ้นในอดีตในช่วงเวลาที่มีการจารึกศิลานั้นๆ นอกจากนี้ศิลาจารึกยังเป็นหลักฐานสำคัญอย่างหนึ่งในการศึกษาวิชาประวัติศาสตร์และโบราณคดี การจัดลำดับความสำคัญของหลักฐานและเอกสารอ้างอิงนั้น ถือกันว่าศิลาจารึกเป็นเอกสารข้อมูลปฐมภูมิ (primary source) ที่มีคุณค่าใช้อ้างอิงได้ ในปีพุทธศักราช 2376 เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงผนวชอยู่และได้เสด็จประพาสเมืองเหนือ เพื่อนมัสการเจดียสถานต่างๆ ทรงพบศิลาจารึกหลักนี้ และศิลาจารึกวัดป่ามะม่วง พร้อมกับพระแท่นมนังศิลาบาตรที่เนินปราสาทเก่าเมืองสุโขทัย จึงโปรดเกล้าฯ ให้นำลงมาเก็บรักษาไว้ ณ วัดราชาธิวาส ซึ่งเป็นที่ประทับจำพรรษา ครั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จมาประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ก็โปรดให้ส่งศิลาจารึกหลักนี้มาด้วย เรื่องที่มีในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแบ่งออกได้เป็น 3 ตอน ภาพแสดงศิลาจารึกทั้ง 4ด้าน สุภาษิตพระร่วง นางนพมาศ นำร่อง [0] ดัชนีข้อความ เรื่องไตรภูมิพระร่วงเป็นงานเขียนประเภทใดไตรภูมิพระร่วง มีหลายชื่อเรียกได้แก่ "ไตรภูมิพระร่วง" "เตภูมิกถา" "ไตรภูมิกถา" "ไตรภูมิโลกวินิจฉัย" และ "เตภูมิโลกวินิจฉัย"
...
. ไตรภูมิพระร่วงกล่าวถึงดินแดนใด2. ไตรภูมิพระร่วงเป็นวรรณกรรมทางพุทธศาสนาที่กล่าวถึงภพภูมิตามทัศนะพุทธ ปรัชญา ซึ่งมีเนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับที่อยู่ ที่ตั้ง และการเกิดของสัตว์นรก เปรต อสุรกาย มนุษย์ และเทวดา ซึ่งภพภูมิทั้งหมดนี้มีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลาง และเขาพระสุเมรุนั้น ตั้งอยู่ท่ามกลางจักรวาลมีทิวเขาและทะเลล้อม
พระราชนิพนธ์ไตรภูมิพระร่วงเกิดขึ้นในสมัยใดไตรภูมิกถา หรือ ไตรภูมิพระร่วง วรรณกรรมที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นวรรณกรรมดีเด่นในประวัติวรรณกรรมไทยสมัยสุโขทัย จากประกาศของคณะกรรมการวรรณคดีแห่งชาติ ซึ่งพระราชนิพนธ์ขึ้นโดย สมเด็จพระศรีสุริยมหาธรรมราชาธิราช (พญาลิไทย) พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 5 แห่งกรุงสุโขทัย ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นเมื่อวันพฤหัสบดีขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4 ปี ...
วรรณคดีเรื่องไตรภูมิพระร่วงมีอิทธิพลต่อชาวไทยในเรื่องใดมากที่สุดคติไตรภูมิในพระพุทธศาสนามีอิทธิพลอย่างยิงต่อความเชือทางศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม และทัศนคติทางสังคมและจริยธรรมของคนไทย อิทธิพลสําคัญจากคติไตร ภูมิคือความเชือเรืองบาปบุญ การเวียนว่ายตายเกิดใน ๓ ภพภูมิ การหลุดพ้นจาก สงสารวัฏด้วยการเข้าถึงพระนิพพาน ความเชือเหล่านีคือแก่นธรรมของพระพุทธศาสนา วรรณคดีเรืองไตรภูมิกถาพระราชนิพนธ์ของ ...
|