การหมุนเวียนอากาศในแต่ละแถบละติจูดทำให้เกิดภูมิอากาศที่แตกต่างกัน

การหมุนเวียนทั่วไปของบรรยากาศปรากฏการณ์ของบรรยากาศเช่น ลมฝน ณ ที่ใดที่หนึ่งนั้นเกี่ยวข้องกับการหมุนเวียน ส่วนใหญ่ (large scale general circulation) ของบรรยากาศ ทฤษฎีของการหมุนเวียนส่วนใหญ่ของบรรยากาศยังเป็นเรื่องยุ่งยากที่สุดเรื่องหนึ่งในวิชาอุตุนิยมวิทยา ในการพยายาม อธิบายทฤษฎีของการหมุนเวียนส่วนใหญ่นี้ เราจำต้องกล่าวถึงปัจจัยสำคัญบางอย่าง ซึ่ง มีอิทธิพลต่อเรื่องนี้

การหมุนเวียนอากาศในแต่ละแถบละติจูดทำให้เกิดภูมิอากาศที่แตกต่างกัน

แสดงการหมุนเวียนส่วนใหญ่ โดยสังเขปของบรรยากาศในกรณีที่โลกหมุน


อิทธิพลของความร้อน

เราทราบแล้วว่า บริเวณโซนร้อนหรือบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตรจะได้รับความร้อน มากกว่าบริเวณขั้วโลก อุณหภูมิทั่วไปตามบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตรหรือบริเวณโซนร้อน จึงสูงกว่าอุณหภูมิตามบริเวณโซนอุ่นและขั้วโลก สมมติว่า ถ้าโลกของเราไม่มีการหมุนรอบตัวเอง อากาศในโซนร้อนก็จะลอยตัวขึ้นไปยังระดับสูงและเคลื่อนตัวไปยังขั้วโลกทั้งสอง ซึ่งมีอุณหภูมิเย็นกว่า อากาศเย็นตามผิวพื้น ณ บริเวณขั้วโลกก็จะเคลื่อนตัวมาแทนที่อากาศ ร้อน ณ บริเวณโซนร้อน

อิทธิพลของการหมุนรอบตัวเองของโลก

เนื่องจากโลกหมุนรอบตัวเองจากตะวันตกไปยังตะวันออก ทำให้ลมพัดเฉจากแนวเดิมไปทางตะวันออกในซีกโลกเหนือ และเฉจากแนวเดิมไปทางตะวันตกในซีกโลกใต้ ดังนั้น ลมจากทางศูนย์สูตรไปทางขั้วโลกจึงเป็นลมที่พัดมาจากทิศตะวันตก ในขณะที่ลมจากทางขั้วโลกไปทางศูนย์สูตรเป็นลมที่พัดมาจากทิศตะวันออก และเนื่องจากมีการเสียความร้อน เมื่ออากาศเคลื่อนที่จากทางศูนย์สูตรไปทางขั้วโลก การหมุนเวียนของอากาศ จึงแตกออกเป็นส่วนๆ (cells) และค่อนข้างจะยุ่งยาก แต่เราพอจะแสดงรูปของการหมุนเวียนส่วนใหญ่แบบง่ายๆ (simplified general circulation) ซึ่งแสดงให้เห็นว่า ที่บริเวณใกล้ขั้วโลกทั้งสอง และที่บริเวณศูนย์สูตร ลมพัดมาจากทิศตะวันออก ส่วนบริเวณโซนอุ่น หรือละติจูดกลาง ลมส่วนมากพัดมาจากทิศตะวันตก ลมตะวันออกจากขั้วโลกกับลม ตะวันตกจากโซนอุ่นจะไปปะทะกันที่ราวๆ ละติจูด ๖๐° ซึ่งเป็นบริเวณที่มีความกดอากาศต่ำ (low pressure) เกิดเป็นแนวปะทะขึ้น อากาศในบริเวณนี้จึงปรวนแปรที่สุด และมีน้ำฟ้า (precipitation) เกิดมากส่วนที่ราวๆ ละติจูด ๓๐° เป็นบริเวณติดต่อระหว่างลมตะวันตก จากโซนอุ่น กับลมตะวันออกจากทางศูนย์สูตร จะมีความกดอากาศสูง (high pressure) มีลมพัดเบา และท้องฟ้าแจ่มใส การเดินเรือสมัยโบราณได้รับความลำบาก เพราะขาดกระแสลมหรือมีลมอ่อนมากในบริเวณนี้ จึงทำให้ม้าที่บรรทุกไปในเรือ ต้องเสียชีวิตไปมาก ฉะนั้น บริเวณนี้จึงได้ชื่อว่า "ละติจูดม้า" (horse latitude) และเนื่องจาก ลมตะวันออกเฉียงเหนือในซีกโลกเหนือ และลมตะวันออกเฉียงใต้ในซีกโลกใต้ เป็นลมที่ใช้ในการเดินเรือสินค้าในสมัยโบราณ พวกกัปตันเรือจึงเรียกลมนี้ว่า "ลมสินค้า" (trade winds)

ในบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตร กระแสลมมีกำลังอ่อน แต่ลักษณะอากาศในบริเวณนี้แตกต่างกับอากาศในบริเวณละติจูดม้า คือ ในบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตร อากาศมักจะพัดสอบเข้าหากันตามแนวนอน ซึ่งเรียกว่า "แนวปะทะแห่งโซนร้อน หรือแนวรวมแห่ง โซนร้อน" (intertropical convergence zone) บริเวณนี้มีอุณหภูมิสูง มีความชื้นมาก มีฝน และพายุฟ้าคะนองมาก

อิทธิพลของทวีปและมหาสมุทร (หรือของแผ่นดินและน้ำ)โดยที่พื้นโลกมีเนื้อที่ที่เป็นน้ำและแผ่นดินไม่เท่ากัน การหมุนเวียนของบรรยากาศ ส่วนใหญ่จึงมีลักษณะยุ่งยากขึ้นอีก ในฤดูหนาว บริเวณผืนแผ่นดินจะมีความเย็นมากกว่า บริเวณพื้นน้ำ ส่วนในฤดูร้อนนั้น บริเวณผืนแผ่นดินจะมีอุณหภูมิสูงกว่าบริเวณพื้นน้ำ ตาม ธรรมดาฤดูหนาวของซีกโลกเหนือมีความหนาวรุนแรงกว่าฤดูหนาวของซีกโลกใต้ ทั้งนี้เป็นเพราะว่า ในซีกโลกเหนือ มีเนื้อที่ของผืนแผ่นดินมากกว่าบริเวณซีกโลกใต้

ความแตกต่างของอุณหภูมินี้ ทำให้เกิดความแตกต่างของความกดอากาศขึ้น ในฤดู หนาวอากาศเย็นซึ่งมีความแน่นมากกว่า จะทำให้เกิดความกดอากาศสูง ณ บริเวณผืนแผ่น ดินของทวีป ในฤดูร้อนความกดอากาศสูง จะเกิดขึ้นแถวมหาสมุทรซึ่งเย็นกว่า

�����ҡ��

������ҡ�� (Weather) ���¶֧ ��Ҿ�ҡ������Ъ�ǧ���� ����ʶҹ��� ���������¹�����ʹ����

�����ҡ�� (Climate) ���¶֧ ��ػ�ѡɳ���Ҿ������ҡ�ȫ����ع���¹仵��Ĵ١�Ţͧ����ʶҹ���

�����������ҡ�Ҿ��� 1 �ʴ��֧ ᡹�ͧ�š���§ 23.5? �Ѻ�йҺǧ⤨��ͺ�ǧ�ҷԵ�� ��ѹ��� 21 ��.�. �š�ѹ�����˹������Ҵǧ�ҷԵ�� ����dz�˹��������줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? �˹��) ���� �����Ѻ�ʧ�ҷԵ���ʹ���� ��ǹ����dz������͹���줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? ��) ŧ�� ���繡�ҧ�׹��ʹ���� �ա�š�˹����Ĵ���͹ ��з��ա�š����Ĵ�˹��
���������� ˡ��͹����� ��ѹ��� 21 �.�. ����dz������͹���줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? ��) ŧ�� �����Ѻ�ʧ�ҷԵ���ʹ���� ��ǹ����dz�˹��������줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? �˹��) ���� �С����繡�ҧ�׹��ʹ���� �ա�š����Ĵ���͹ ��з��ա�š�˹����Ĵ�˹��
���������� �ҡ�š�繷ç����������ó�����վ�鹼���Һ���º ����������غ�� ����շ��������ط� �����ͧ���Сͺ�ͧ��鹼�����������ǡѹ ���������з�������˭�� �������ö��ࢵ�����ҡ������Ыա�š�͡�� 3 ࢵ �ѧ���
���������� ࢵ��͹ ���������ҧ��鹷�ͻԤ�Ϳ᤹���� �Ѻ��鹷�ͻԤ�Ϳ᤻�Ԥ͹ (�еԨٴ 23.5? ��) �ʧ�ҷԵ�쵡��з�����š������ѹ ������͡�ʷ��ǧ�ҷԵ��������˹��������� ��鹷��ࢵ���֧�Ѻ��ѧ�ҹ�ҡ�ǧ�ҷԵ�����ҡ������ǹ��� � �ͧ�š
���������� ࢵͺ��� ���������ҧ��鹷�ͻԤ�Ϳ᤹���� (�еԨٴ 23.5? �˹��) �Ѻ������줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? �˹��) ��о�鹷�������ҧ��鹷�ͻԤ�Ϳ᤻�Ԥ͹ (�еԨٴ 23.5? ��) �Ѻ����͹���줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? ��) �ʧ�ҷԵ�쵡��з�����š�������§ ������������͡�ʷ��ǧ�ҷԵ��������˹������� ����ѧ���Ѻ�ʧ�ҷԵ���ʹ��
���������� ࢵ˹�� �����˹��������줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? �˹��) ���� ���������͹���줵ԡ������� (�еԨٴ 66.5? ��) ŧ�� �ʧ�ҷԵ�쵡��з�����š������Ҵ ���͡�����Ѻ�ʧ�ҷԵ��㹪�ǧĴ�˹�ǹ����ҡ

���������� �����ͧ�ҡ�š����ç����������ó� ����վ�鹼������Һ���º �շ�駷���Һ ���� �غ�� ���� �����ط� ��ж١������������觻�������оת��ó��ҧ� �ѹ ��Ҩ֧��ࢵ�����ҡ���š �¾Ԩ�óһѨ��·��Ǻ�����Ҿ�����ҡ�� �ѧ���
���������� ��������ͧ�ʧᴴ ����üѹ����еԨٴ �ʧ�ҷԵ�쵡��з���鹼�Ǻ���dz�ٹ���ٵ�������ѹ���Һ���dz�����š ��������ͧ�ʧ�֧�ҡ���� ��Сͺ�Ѻ�ʧ�ҷԵ���Թ�ҧ��ҹ��鹺���ҡ�Ⱥ���dz�ٹ���ٵ� �����зҧ��鹡��Ҽ�ҹ��鹺���ҡ�Ⱥ���dz�����š ���Щй������еԨٴ�٧���� ��������ͧ�ʧᴴ��觹��� �س�������觵��
���������� ��á�Ш�µ�Ǣͧ�蹴Թ ��������ط� ��鹴Թ��о�鹹���դ�������ö�ٴ��׹��Ф�¤�����͹�����ҡѹ �֧�ռŵ�ͤ������ҡ�� ��ʹ����ȷҧ��Ф���������
� ����ʹ��������ط� ����ʹ���դ�������ѹ��Ѻ���������Ǿ�� �س����Ԣͧ��ӷ����ռŵ���س�������Ф�����鹢ͧ�ҡ�� ����ʹ�������С���ʹ����繨֧���Է�Ծŵ���س����Ԣͧ�ҡ�ȼ�Ǿ���µç
���������� ��������ҡ�����ط� ���繵�Ƕ���෤�����͹�ͧ����ҡ�� �������������ط�����ö�ͺ����͹�Өҡ�����ط� �ҷӤ�������������Ѻ�͹㹢ͧ��ջ
���������� ���˹觢ͧ������������ҡ�ȵ�� ���������������ҡ���٧ �繵�ǡ�˹��������͹���ͧ�ҡ�ȷ���Ǵ������ǵ�� �������ҡ�ȵ�ӷ�����Դ��������Ҵ��ӿ�� �������ҡ���٧������ͧ������ �ç����¹�������ҡ�ȫ���Դ�ҡ����ᵡ��ҧ�ͧ�������ҡ�� ������Դ
�������
���������� ��͡�� �繡�ᾧ��ҧ��鹷�ȷҧ�� ��������зСѺ��͡�Ҩ��Դ���¡��Ǣͧ������ҡ�� ����Դ��äǺ������������Ҵ��ӿ�� ������ҹ˹�Ңͧ��͡���դ���������� �ҡ����駨�ŧ��ҹ��ѧ�� �Դ��ࢵ�ҽ����������
���������� �дѺ�٧�ͧ��鹷�� ����٧����س�������觵��ŧ � ���˹��еԨٴ���ǡѹ ��鹷���٧�����س����Ե�ӡ��Ҿ�鹷���Һ

��è�ṡ�����ҡ���š
���������� 㹻� �.�.1918 ��Ҵ������� �Ի໹ (Vladimir K?ppen) �ѡ�Է����ʵ����������ѹ ���ṡ�����ҡ���š����ࡳ���س���������������͹��л���ҳ��Ҵ��ӿ�� �����ѭ�ѡɳ��繵���ѡ�������ѧ��� �ѧ���
���������� A ��������ҡ����͹���ᶺ�ٹ���ٵ� �ء��͹���س�����������٧���� 18?C �����Ĵ�˹��
��������� �B ��������ҡ����� �ѵ�ҡ������¢ͧ����ҡ������Ҵ��ӿ�ҷ�赡ŧ��
���������� C ��������ҡ��ͺ��蹪��ᶺ�еԨٴ��ҧ Ĵ���͹�ҡ��ͺ��� Ĵ�˹�����˹���ҡ �س���������¢ͧ��͹���˹�Ƿ���ش��ӡ��� 18?C ����٧���� -3?C
���������� D ��������ҡ�Ȫ���Ҥ��鹷�ջ Ĵ���͹�ҡ����� Ĵ�˹��˹����� �س���������¢ͧ��͹���ͺ��蹷���ش����ӡ��� 10?C �س���������¢ͧ��͹���˹�Ƿ���ش��ӡ��� -3?C
���������� E ��������ҡ�Ȣ����š �س���������¢ͧ��͹���ͺ��蹷���ش��ӡ��� 10?C
���������� H ��������ҡ��ᶺ�����٧ ���ѡɳ������ҡ������Ẻ����ѹ ����дѺ�٧�ͧ���� (��˹��¹ѡ�Է����ʵ������µ����)

�����ҡ��ᶺ��͹���ᶺ�ٹ���ٵ� (Tropical Moist Climates) : A
���������� �繺���dz������ҡ����͹��� �ء� ��͹���س��������������ӡ��� 18?C ����ս����ҡ���� 150 ૹ������ ��ҧ�ѹ���س���������� 32?C ��ҧ�׹���س���������� 22?C ��ҧ�ѹ��С�ҧ�׹���س��������ᵡ��ҧ�ѹ�ҡ ���ͧ�ҡ������ǻз��ҡ��ࢵ��͹ (ITCZ) �֧�ա�á�͵�Ǣͧ����������� ������������Ź����� ������Դ���ؽ���Ҥйͧ㹪�ǧ���������� ��Ҿ�ҡ�Ȩ�ʧ���ͧ�������ѧ�ҡ��轹��ŧ�� ���ͧ�ҡ��������٧���͹����ҡ�Ȩӹǹ�ҡ �֧�ѡ�ա�äǺ���Դ��Ӥ�ҧ�����͡��������鹴Թ���ҡ�ҧ�׹ �ջ���ҳ��ӽ������ 2,500 ��������õ�ͻ�

������������鹷����ǹ�˭����������ҧ�еԨٴ��� 25? �˹�� - 25? �� ���� �����������͹㹻���Ⱥ�ҫ�� ������Ӥͧ�㹵͹��ҧ�ͧ��ջ�Ϳ�ԡ� �������㹻�����Թⴹ���� ����µ��ѹ�͡��§�� �����駻������ ��鹷��ҧ��ǹ���������»�ҽ�ࢵ��͹ (Tropical rain forest) �դ�����ҡ���·ҧ����Ҿ�٧ ��ҽ�ࢵ��͹�վ�鹷����§ 7% �ͧ�š ����ʻժ���ͧ����ժ��Ե�ҡ���Ҥ���˹�觢ͧ�š

�����ҡ����� (Dry Climates) : B
���������� �繺���dz����ҡ����� ����ҳ�������¢ͧ����ҡ���һ���ҳ��Ҵ��ӿ�ҷ�赡ŧ�� ������ͧ������ �ʧ�ҷԵ�쵡��з���鹼���դ�������ʧ�ҡ���� 90% ��ҧ�ѹ���س������٧���� 38?C (50? 㹪�ǧĴ���͹) ��ҧ�׹�Ҩ�����س����Ե�ӡ��Ҩش���͡�� (-15?C 㹪�ǧĴ�˹��) ��ҧ�ѹ��С�ҧ�׹���س����Ե�ҧ�ѹ�ҡ ����ҳ��ӽ���ͺ����§����ҳ 5 ૹ������ �ҧ���Ҩ����ս������

������������鹷���ࢵ���Թ�ҳҺ���dz�֧ 30% �ͧ��鹷�ջ�������ͧ�š ���������ҧ�еԨٴ��� 20? - 30? �˹������� ���ҡ���繷��ŷ��º�����Һ�����������������͡�� ���� ���ŷ��«������㹷�ջ�Ϳ�ԡҵ͹�˹�� ���ŷ���⡺�㹻���Ȩչ �դ������������ͧ�ҡ����㹺���dzᶺ�������ҡ���٧����ٹ���ٵ� ����Դ�ҡ����ҡ����駻зСѹ���Ǩ����ŧ

�����ҡ��ͺ��蹪��ᶺ�еԨٴ��ҧ (Moist subtropical mid-lattitude climate) : C
���������� �繺���dz���Ĵ���͹���Ĵ�˹�����س��������ᵡ��ҧ�ѹ�ҡ ����������ҡ�Ȫ�鹵�ʹ��駻����ͧ�ҡ��鹷����ǹ�˭�������������������ط� �س���������¢ͧ��͹���˹�Ƿ���ش��ӡ��� 18?C ����٧���� -3?C �������͡��

���������� �����ҡ��ᶺ������������¹ (Mediterranean climates) ��鹷����ǹ�˭������ͺ��½�觷���������������¹ �ҧ�͹��ͧ��ջ���û ��е͹�˹�ͧ͢��ջ���û ��ࢵ����ս������� �ת��ó�繾������� �ѡ�Դ俻��㹪�ǧĴ���͹ ����ս���㹪�ǧĴ�˹��
���������� �����ҡ��ᶺͺ��� (Temperate climates) ��鹷����ǹ�˭����������ҧ�еԨٴ��� 25? - 40? �˹�� ���� ��ջ���û�͹��ҧ ��Ыա���ѹ�͡�ͧ��������Ѱ����ԡ���л���Ȩչ �繺���dz���Ĵ١�ŷ������դ���ᵡ��ҧ���ҧ�蹪Ѵ ����ҳ��ӽ���ͺ�ջ���ҳ 500 - 1,500 ���������

�����ҡ�Ȫ���Ҥ��鹷�ջ (Humid continental climates) : D
���������� �����������Ѵ�Ҩҡ�����ط÷ҧ��ҹ���ѹ�� �Ӥ���������������Ҥ��鹷�ջ�������͹� ���ͧ�ҡ�����ࢵ�еԨٴ�٧ �ҡ�Ȩ֧˹�����㹪�ǧĴ���͹ (�س���������¢ͧ��͹���ͺ��蹷���ش����ӡ��� 10?C) �������Ҿ�ҡ���ع�ç㹪�ǧĴ�˹�� �ҡ��������繻������ҹ�֧ 9 ��͹ (�س���������¢ͧ��͹���˹�Ƿ���ش��ӡ��� -3?C) ��觷�������秨Ѻ������㹴Թ �����������ԭ�Ժ�����

������������鹷����ǹ�˭���������������ҧ�еԨٴ��� 40? - 60? �˹�� �ͧ��ջ����ԡ��˹�� ���û �������� �ᶺ�������ҡ�ȵ�ӡ�觢����š �ǻз��ҡ�Ȣ����š������Դ���¡��� ������Դ��äǺ�蹢ͧ��Ҵ��ӿ�Ҫ�������鹴Թ�դ������ (�����˵�: �����ҡ�Ȫ���Ҥ��鹷�ջ������ࢵ�ա�š�� ���ͧ�ҡ��鹷����ǹ�˭�ͧ�еԨٴ���㹫ա�š�� ��ǹ�˭��������ط� ����վ�鹷�ջ��Ҵ�˭�)


�����ҡ�Ȣ����š (Polar Climates) : E
���������� ���ҡ����� ���ç ���˹����繵�ʹ��駻� Ĵ���͹���س������٧���Ҩش�������§�� 2-4 ��͹ (��ӡ��� 10?C) ��Ĵ�˹�Ƿ����ǹҹ ������س����Ե�ӡ��Ҩش���͡�� ��鹷����ǹ�˭������˹��������줵ԡ������� (66.5?�˹��) ���� ���������͹���줵ԡ������� (66.5?��) ŧ�� ����dz���Ѻ�����š�� ������������С�չ�Ź����з�ջ�͹���졵ԡ���蹹���秶���˹������������û����� ��������ط����仴������ҹ���� ��鹷�ջ���ǹ�����ҧ�Ũҡ�����š ���㹴Թ�秵�����ҧ���� �ת��ǹ�˭��������ö��ԭ�Ժ��� ����˭����л��ʹ

�����ҡ��ᶺ�����٧ (Highland Climates) : H
���������� ���ѡɳ������ҡ������Ẻ����ѹ�������Ѻ�дѺ�٧�ͧ��鹷�� ���ʹ���٧�դ���˹����繤���¤�֧�Ѻ�����ҡ�Ȣ����š �ҡ���դ�������٧����Դ�ҡ�ҡ��¡�����ФǺ�� ��Ҿ������ҡ������¹�ŧ���ҧ�Ǵ���� �����ҡ��Ẻ��黡������鹷������ �����͡���٧�ͧ�š �� ��͡���������㹷�ջ����� ��͡�����������Ҵ�
���������� 㹷�ջ����ԡ��˹�� �����͡���͹���㹷�ջ����ԡ��� ��Դ�ͧ�ת��ó��������� ����¹仵����Ҿ�����ҡ�ȫ��ᵡ��ҧ�ѹ�ء� �����٧���������� 300 ���� �� ����dz�չ���Ҩ������Ѵ� �٧������繻��ʹ ��������� �ʹ�һ��������¸�ù����