Share:
เลือดเป็นกรด (Acidosis) คือ ภาวะความผิดปกติของเลือดหรือของเหลวในร่างกายไม่สมดุล ทำให้มีความเป็นกรดสูง
ในทางการแพทย์จะยึดเกณฑ์ค่าพีเอช (pH) ของเลือดที่วัดได้ต่ำกว่า 7.35 ลงมาถึงจะจัดว่าร่างกายมีภาวะเลือดเป็นกรด ซึ่งอาจเกิดได้จากสภาวะหรือโรคต่าง ๆ ทำให้เกิดปัญหาสุขภาพตามมาและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต ความเป็นกรดด่างของเลือดหรือของเหลวในร่างกายวัดได้จากค่าพีเอชที่เป็นตัวช่วยให้การทำงานของเซลล์ในระบบต่าง ๆ และการขนส่งออกซิเจนไปยังเนื้อเยื่อเป็นปกติ โดยค่าพีเอชเลือดของคนปกติจะอยู่ในช่วง 7.35-7.45 ส่วนใหญ่จะมีความเกี่ยวข้องกับการแลกเปลี่ยนก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ซึ่งเป็นการทำงานของปอด
และการควบคุมความสมดุลของเกลือแร่และภาวะกรดด่างในร่างกายจากการทำงานของไต เมื่อภาวะเลือดเป็นกรดที่เกิดจากปอดจะเรียกว่า ภาวะกรดจากระบบหายใจ (Respiratory Acidosis/Hypercapnic Acidosis/Carbondioxide Acidosis) แต่หากเกิดจากการทำงานไตจะเรียกว่า ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญ (Metabolic Acidosis) อาการเลือดเป็นกรดภาวะเลือดเป็นกรดจากระบบหายใจและกระบวนการเผาผลาญส่วนใหญ่จะมีอาการหลาย ๆ อย่างคล้ายกัน ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดเป็นหลัก ภาวะกรดจากระบบหายใจ
ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญ
สาเหตุของเลือดเป็นกรดภาวะเลือดเป็นกรดจะเกิดขึ้นเมื่อร่างกายมีกรดสะสมอยู่ในปริมาณมากหรือสูญเสียความเป็นด่างไป รวมไปถึงมีโรคหรือความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับปอด ไต ระบบการเผาผลาญ หรือระบบการหายใจ ซึ่งสาเหตุการเกิดแบ่งออกได้เป็น 1. ภาวะกรดจากระบบหายใจ จะเกิดขึ้นเมื่อปอดไม่สามารถขจัดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกทางการหายใจได้เพียงพอ จึงเกิดการสะสมของก๊าซภายในร่างกายเป็นจำนวนมากจนทำให้เลือดมีความเป็นกรดมากกว่าปกติ ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น
2. ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญ จะเกิดขึ้นเมื่อไตไม่สามารถขจัดสารที่มีความเป็นกรดออกในปริมาณที่พอดีหรือกำจัดสารที่มีความเป็นด่างมากเกินไป สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้มักจะมาจาก
การวินิจฉัยเลือดเป็นกรด แพทย์จะสอบถามประวัติทางการแพทย์ อาการผิดปกติที่พบ และตรวจร่างกายทั่วไป จากนั้นจึงมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการด้านอื่น ๆ เพิ่มเติมตามความเสี่ยงของผู้ป่วยแต่ละราย เช่น
การรักษาเลือดเป็นกรด ภาวะเลือดเป็นกรดรักษาได้เมื่อทราบสาเหตุที่เกิดอย่างแท้จริง โดยเน้นให้ค่าความเป็นกรดด่างหรือค่าพีเอชกลับมาอยู่ในภาวะปกติ วิธีการรักษาจึงขึ้นอยู่กับสาเหตุ ประเภท และระดับความรุนแรงของภาวะนี้เป็นหลัก ภาวะกรดจากระบบหายใจ แพทย์จะรักษาโดยพยายามช่วยให้ปอดกลับมาทำงานได้ตามปกติและแก้ไขสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดภาวะเลือดเป็นกรด อาจให้ยาขยายทางเดินหายใจ ให้ออกซิเจน หรือใช้เครื่องช่วยหายใจ (Continuous Positive Airway Pressure: CPAP) ในผู้ป่วยที่มีสิ่งอุดกั้นทางเดินหายใจหรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญจะแตกต่างออกไปตามสาเหตุของโรคหรือภาวะความผิดปกตินั้น ๆ เช่น ภาวะเลือดเป็นกรดร่วมกับคลอไรด์ในเลือดสูง และภาวะเลือดเป็นกรดจากไตล้มเหลวอาจจะต้องรับประทานยาโซเดียมไบคาร์บอเนต หรือการคั่งของสารคีโตซีสในผู้ป่วยเบาหวานจนทำให้เลือดเป็นกรด ผู้ป่วยอาจได้รับน้ำเกลือทางหลอดเลือดหรืออินซูลิน เพื่อช่วยปรับสมดุลความเป็นกรดด่างในเลือด ส่วนภาวะเลือดเป็นกรดจากกรดแลคติกในเลือดสูง แพทย์อาจให้รับประทานโซเดียมไบคาร์บอเนต (Sodium Bicarbonate) ให้น้ำเกลือ ออกซิเจน หรือสั่งจ่ายยาปฏิชีวนะ ขึ้นอยู่กับสาเหตุหลัก ภาวะแทรกซ้อนของเลือดเป็นกรด ผู้ป่วยที่ไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและเหมาะสมอาจมีความเสี่ยงกับปัญหาสุขภาพอื่น ๆ จากตัวโรคหรือภาวะความผิดปกติที่ทำให้เลือดเป็นกรดตามมา หากมีภาวะเป็นกรดมากจะทำให้การบีบตัวของหัวใจน้อยลงส่งผลให้เลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่าง ๆ ลดลง เกิดการคั่งของกรดแลคติกในเลือดมากขึ้น หรือหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน ซึ่งจะทำให้การทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ล้มเหลว และเมื่อค่าพีเอชของเลือดน้อยกว่า 7.1-7.2 อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ มีโอกาสในการเกิดภาวะช็อกหรือเสียชีวิตได้สูง สำหรับภาวะกรดจากระบบหายใจจะทำให้การทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ผิดปกติ ระบบการหายใจล้มเหลว หรือเกิดภาวะช็อก ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต การป้องกันเลือดเป็นกรด เลือดเป็นกรดยังป้องกันไม่ได้เต็มประสิทธิภาพ แต่สามารถลดความเสี่ยงจากปัจจัยที่อาจก่อให้เกิดภาวะนี้ โดยปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังนี้ ภาวะกรดจากระบบหายใจ
ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญ
ทำไมร่างกายต้องรักษาสมดุลกรดอุณหภูมิและความเป็นกรด-เบสมีผลต่อการทำ งานของเอนไซม์ซึ่งเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา เคมีต่าง ๆ ในร่างกาย โดยเอนไซม์เป็นสารประเภทโปรตีนซึ่งจะเสียสภาพธรรมชาติ ได้หากอุณหภูมิและค่าความเป็นกรด-เบสเปลี่ยนไป ซึ่งอาจทำ ให้ปฏิกิริยาต่าง ๆ ไม่ สามารถเกิดขึ้นได้ตามปกติ ดังนั้นร่างกายจึงต้องรักษาอุณหภูมิและความเป็นกรด-เบส
การหายใจช่วยในการรักษาดุลยภาพของกรดเลือดมีความเป็นเบสมากขึ้น อัตราการหายใจจะลดลงเพื่อเพิ่มปริมาณไฮโดรเจนไอออนให้สูงขึ้นโดย การสะสม CO. 2. ในเลือด ทำ ให้ความเป็นกรด-เบสของเลือดเข้าสู่ภาวะสมดุล
ร่างกายมีกลไกลดความเป็นเบสของเลือดอย่างไรกลไกการควบคุมกรด เบสในร่างกาย
1. โดยการเปลี่ยนแปลงอัตราการหายใจเพื่อลดหรือเพิ่มคาร์บอนไดออกไซด์ o โดยศูนย์ควบคุมการหายใจที่สมองส่วนเมดัลลาออบลองกาตา o ซึ่งการหายใจจะช่วยแก้ปัญหาความเป็น กรด เบส ในเลือดได้ 50-70 % 2. ระบบบัฟเฟอร์
ร่างกายของมนุษย์จะต้องรักษาค่าความเป็นกรด- เลือด (Blood) pH = 7.35-7.45. - ปัสสาวะ (Urine) pH = 4.6-8.0. อาการที่บ่งบอกถึงความเป็นกรดของร่างกาย และวิธีการควมคุมสมดุลความเป็นด่างได้เป็นอย่างดี
|