ให้นักเรียนยกตัวอย่างศิลปวัฒนธรรมที่สำคัญในสมัยกรุงศรีอยุธยามา 5 ตัวอย่าง

ที่มีความสำคัญมากที่สุดและสามารถทำให้เห็นภาพในอดีตของกรุงศรีอยุธยาได้อย่างชัดเจนเห็นจะเป็น “จดหมายเหตุ” ของ “ซีมอง เดอ ลาลูแบร์” หัวหน้าคณะทูตฝรั่งเศสคณะที่สอง ที่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ทรงส่งมาเจริญสัมพันธไมตรีและได้เข้าเฝ้าสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ณ กรุงศรีอยุธยา ลาลูแบร์ใช้เวลาในประเทศสยามตั้งแต่วันที่ 27 กันยายน ค.ศ.1687 ถึง 3 มกราคม ค.ศ.1688 และได้เขียนบันทึกความทรงจำส่งให้มาร์กีส์ เดอ แซนเญอเลต์ เสนาบดีกระทรวงทหารเรือฝรั่งเศส  2 เล่มในปี พ.ศ.2230

จดหมายเหตุของลาลูแบร์เป็นงานเขียนที่ให้ภาพประวัติศาสตร์สังคมอยุธยาได้รอบด้านมากที่สุด ทั้งธรรมชาติ ชีวิตความเป็นอยู่ และวัฒนธรรมแทบทุกด้านของชาวสยาม โดยเฉพาะบทที่ว่าด้วย “สำรับอาหารของชาวสยาม”

สำรับกับข้าวของชาวสยามสมัยกรุงศรีอยุธยาที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้ เป็นการรวบรวมมาจากหลายๆ เอกสาร ของโครงการภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม มี “สุกัญญา สุจฉายา” เป็นบรรณาธิการรวบรวม และ “มติชนอคาเดมี” ขอคัดลอกนำมาเสนอต่อ ณ ที่นี่

อันดับแรกเป็นการกล่าวถึงสภาพภูมิทัศน์ของกรุงศรีอยุธยาที่แสดงให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของทำเลที่ตั้ง จนทำให้อาหารการกินมากมายไม่เคยขาดแคลน  “…แม่น้ำที่ชาวสยามเรียกกันว่าแม่น้ำนั้น หมายถึงแม่ของน้ำ เป็นแม่น้ำที่กว้างใหญ่และยาวมาก…เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก น้ำจะไหลล้นฝั่งทุกปี ในปีหนึ่งๆ ในบริเวณที่ราบจะมีน้ำนองถึง 5-6 เดือน เป็นผลให้พื้นดินมีความอุดมสมบูรณ์อย่างยิ่ง เหมาะแก่การปลูกข้าว ทั้งชะล้างสิ่งโสโครกต่างๆ ซึ่งอาจทำให้เกิดโรคติดต่อหมดไป …พื้นดินทั่วไปอุดมสมบูรณ์ แต่บริเวณที่มีพลเมืองหนาแน่นมักจะอยู่ริมน้ำและบริเวณที่ราบในเมือง มีเมืองต่างๆ หลายเมือง สถานที่ๆเป็นตลาดและหมู่บ้านมากมาย…”

“ส่วนพระราชวังก็ก่อสร้างขึ้นอย่างวิจิตรบรรจงและใหญ่โตรโหฐานมาก ปราสาทราชมนเทียรมียอดซึ่งเลื่อมระยับไปด้วยทอง แลดูประดุจเมืองเล็กๆ อีกเมืองหนึ่งตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำ ซึ่งเป็นที่รู้จักคุ้นเคยของชาวต่างชาติว่าเป็นเมืองที่อุดมสมบูรณ์ด้วยเครื่องอุปโภคบริโภคหลากหลายชนิดที่มาจากดินแดนต่างๆ ซึ่งไม่เคยปรากฏว่าพระเจ้าแผ่นดินหรือเจ้านายพระองค์ใดในหมู่เกาะอินดีสทั้งหมดจะมีพระนครงดงามดังเช่นกรุงศรีอยุธยานี้เลย..”

ครั้นแล้วได้กล่าวถึงอาหารการกินหรือสำรับกับข้าวของชาวกรุงศรี มีว่า “…ข้าวสารเป็นสินค้าสำคัญส่งไปขายยังประเทศข้างเคียงปีละมากๆ พระมหากษัตริย์เองเป็นพ่อค้าคนสำคัญ พระองค์มีเรือสำเภาและมีทุนรอนที่จะส่งสินค้าไปยังอินเดียและจีน..” ชาวสยามมีอาหารอุดมสมบูรณ์ ส่วนใหญ่ปลูกข้าว ทำสวนผลไม้

“…ในหัวเมืองใหญ่ๆ ชาวสยามเลี้ยงชีพด้วยการค้าขายหรือรับราชการ หรือทำการประมง ส่วนพวกชาวนาซึ่งมีจำนวนมาก มักเป็นพวกหาเลี้ยงชีพด้วยการไถนาและปลูกพืชนานาชนิด แต่ส่วนใหญ่ปลูกข้าว ซึ่งมีปลูกกันมากหลายในประเทศนี้ บางคนหาเลี้ยงชีพทางทำสวนผลไม้ โดยเฉพาะสวนมะพร้าวและสวนเงาะ ซึ่งนิยมปลูกกันมาก บางคนเลี้ยงม้า วัว หมู แพะ ห่าน นกยูง เป็ด ไก่ นกพิราบ และสัตว์อื่นๆ อาหารทุกชนิดจึงถูกมากและยังมีเหลือที่จะส่งไปขายยังหัวเมืองข้างเคียงด้วย”

ประชาชนและหมู่บ้านในชนบท ทำงานในลักษณะทาส ทำงานในไร่นา เพาะปลูกธัญพืชทุกชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้าว และยังมีครามเปียกจำนวนมาก นอกจากนั้นพวกเขาปลูกไม้ผลทุกประเภท โดยเฉพาะมะพร้าวและต้นหมาก พวกเขาเลี้ยงม้าขนาดเล็ก วัว หมู แกะ ห่าน เป็ด ลูกไก่  นกพิราบ และสัตว์ที่ถูกฝึกให้เชื่องอย่างอื่นๆ อีกมาก อาหารระหว่างปีที่อุดมสมบูรณ์จะมีราคาถูกมาก  “ข้าวและปลาเค็ม ปลาแห้ง ในกรุงสยามราคาถูกอย่างเหลือหลาย..เพราะฉะนั้นชนชาตินี้ไม่ต้องห่วงถึงช่องทางหากิน ปล่อยตัวเกียจคร้าน ทุกบ้านทุกช่องกึกก้องไปด้วยเสียงร้องเพลงและเสียงชื่นชมโสมนัส ซึ่งเราจะไม่ได้ยินในชนชาติอื่น… “

อาหารในชีวิตประจำวันของชาวสยามไม่ฟุ่มเฟือย อาหารคาวมีแต่ข้าว ปลา และผัก ไม่นิยมบริโภคเนื้อสัตว์ ส่วนอาหารหวาน ส่วนใหญ่จะเป็นผลไม้ เครื่องดื่มเป็นเพียงน้ำธรรมดา แต่หากเป็นงานเลี้ยงจะกินอาหารอย่างฟุ่มเฟือยและมีสุราเมรัยเพิ่มเติม

ศิลปกรรมในสมัยอยุธยา

ศิลปกรรมในสมัยอยุธยา

สถาปัตยกรรม

เนื่องจากพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ ในตอนต้นของอาณาจักรอยุธยา นิยมสร้างตามแบบสมัยลพบุรีเป็นส่วนใหญ่ ได้รับอิทธพลจากขอมไว้มาก เช่น พระปรางค์ที่วัดพุทไธสวรรย์ วัดราษฎร์บูรณะ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เป็นต้น

         หลังจากที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงขึ้นครองราชย์ ทรงประทับที่เมืองพิษณุโลกเป็นส่วนใหญ่ เพื่อต่อต้านข้าศึกที่มารุกรานทางด้านเหนือ จึงได้มีการรับเอาศิลปะแบบสุโขทัยมาใช้แทนการสร้างสถาปัตยกรรมแบบเดิมโดย
ในตอนแรก

ในตอนกลางถึงตอนปลาย

ประติมากรรม

ในตอนต้น

ในตอนปลาย

จิตรกรรม

ในตอนแรก

ในตอนปลาย

ประณีตศิลป์

– เครื่องไม้จำหลัก

วรรณคดี

สมัยอยุธยาตอนต้น (พ.ศ. 1893 – 2072) มี 4 เรื่อง

1) ลิลิตโองการแช่งน้ำ
2) ลิลิตยวนพ่าย
3) มหาชาติคำหลวง
4) ลิลิตพระลอ

สมัยอยุธยาตอนกลาง (พ.ศ. 2153 – 2231) มี 20 เรื่อง

1) กาพย์มหาชาติ
2) โคลงทศรถสอนพระราม
3) โคลงราชสวัสดิ์
4) โคลงพาลีสอนน้อง
5) สมุทรโฆษคำฉันท์
6) โคลงเบ็ดเตล็ด ( สมเด็จพระนารายณ์มหาราช)
7) เสือโคคำฉันท์
8) จินดามณี
9) พงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ
10) อนิรุทธ์คำฉันท์
11) โคลงเบ็ดเตล็ด ( ศรีปราชญ์)
12) กาพย์ห่อโคลง
13) โคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
14) โคลงอักษรสามหมู่
15) โคลงนิราศนครสวรรค์
16) คำฉันท์ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง
17) นิราศสีดา
18) โคลงกวีโบราณ
19) โคลงทวาทศมาส
20) นิราศหริภุญชัย

สมัยอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ. 2275 – 2310) มี 11 เรื่อง

1) โคลงชะลอพระพุทธไสยาสน์
2) นันโทปนันทสูตรคำหลวง
3) พระมาลัยคำหลวง
4) กาพย์เห่เรือ
5) กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง
6) กาพย์ห่อโคลงนิราศ ( ธารโศก)
7) เพลงยาวเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร
8) บทละครเรื่องดาหลัง และอิเหนา
9) โคลงนิราศพระบาท
10) กลบทสิริวิบุลกิติ
11) ปุณโณวาทคำฉันท์

นอกจากนี้ยังมีวรรณคดีที่ไม่ปรากฏนามผู้แต่งหรือสมัยที่แต่งอีกส่วนหนึ่ง เช่น คาวี ไชยเชษฐ์ มโนราห์ สุวรรณหงส์ สังข์ทอง สังข์ศิลป์ชัย ฯลฯ

ประเพณี

พิธีกรรมทางศาสนา

พิธีที่เกี่ยวข้องกับศาสนา

ประเพณีที่เกี่ยวกับราชสำนัก

พระพุทธศาสนา

ศิลปะวัฒนธรรมที่สำคัญในสมัยกรุงศรีอยุธยามีอะไรบ้าง

ศิลปกรรมในสมัยอยุธยามีอะไรบ้าง

งานศิลปกรรมสมัยอยุธยาส่วนใหญ่มักเกี่ยวข้องกับสิ่งใด

ภูมิปัญญาไทยในสมัยอยุธยามีคุณค่าอย่างไร