ต วอย างสต กเกอร ล ปปาล ม ธรรมชาต

Head พระราชา ไมไดมีแต ในนิทาน 2 HHeeaเaตHdเรdตสยีeรนHHมยีHaตHมกุeeeัวใใareจนไคปdเไดaataตปิดเินรรdสddแียียขนดอนมุกนงHตรพใแูัวหใeรหหเHเดะงเตaรินHตกา็มdทาaชม็ รทาาaอเงnร่ีมิ่ไHียปnHHHสนdaรeadนnู endHHaHุกdaสerทHaarนatHeำnntraHุกHartddรtnHeeูdeaaarrrttt Handเตรียมถามไดทกุ คำถามทส่ี งสัย เตรยี มบนั ทึกทุกความประทับใจไวกันลืม ณ แหลง เรยี นรู พพิ ิธภัณฑท ม่ี ีชีวติ จากโครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดำริ พระราชา รัชกาลท่ี 9

หนงั สือเดนิ ทางของฉนั ช่อื จริง ชอื่ เล่น โรงเรียน ช้ัน คติประจำ�ใจ โทรศัพท์ เตรยี มตัวออกเดินทางไปเรยี นรู้ สมดุ บนั ทึก กระบอกนำ้ � ดินสอ กลอ้ งถา่ ยรูป ยางลบ หมวก กระเป๋าเป้ 1

คู่มือพ่อแม่ (Parent’s Guide) การเดนิ ทาง ‘ตามรอยพระราชา’ ของเดก็ ๆ ครง้ั นี้ พอ่ แม่ ครู หรือผู้ ใหญส่ ามารถมสี ว่ นรว่ มในการเรียนรู้และสนกุ ไปกับเด็กๆ ด้วยการ… • กระต้นุ ให้เด็กๆ เกิดการเรียนรอู้ ย่างสรา้ งสรรค์ สืบเสาะ จินตนาการ และลงมอื ทำ� • สงั เกต พฤตกิ รรมการเรียนรขู้ องเดก็ ๆ สง่ เสริมใหเ้ กดิ การต่อยอด และเชื่อมโยงกับประสบการณ์จริง • ประเมิน การเรียนรู้และทักษะส�ำคัญที่เกิดจากการ เรียนรขู้ องเด็กๆ 4 ทักษะ คอื แรงบันดาลใจ คดิ สรา้ งสรรค์ เอาใจใส่ จดจอ่ อยากเรียนรู้ ส�ำรวจ เสาะแสวงหาค�ำตอบ อยากทำ� ต่อ สังเกต อธิบายข้อมลู สร้างแนวคิดใหม่ เกดิ แรงบันดาลใจ เชื่อมโยง บูรณาการ คิดวิเคราะห์ ลงมอื ท�ำ เข้าใจปญั หา เปรียบเทียบมมุ มอง ปฏิบัติจริง กล้าลอง ต่างๆ ตรวจสอบความถูกต้อง กลา้ เรียนรู้ ลองลงมอื ทำ� วิเคราะหข์ อ้ มูล แสดงเหตผุ ล 2

รว่ มเรยี นรไู้ ปกบั เดก็ ๆ • กระต้นุ ให้เด็กๆ สนใจ ชี้ชวนให้สงั เกตสิ่งต่างๆ รอบตวั • ชวนเด็กๆ ต้งั คำ� ถาม คดิ และหาคำ� ตอบ • ลองให้เดก็ ๆ ได้เล่น ลองทำ� สมั ผสั และเรียนร้สู งิ่ ต่างๆ • ชวนเดก็ ๆ ใหค้ ดิ เชื่อมโยงสง่ิ ตา่ งๆ กบั ตวั เอง ท่ีบา้ น ท่ีโรงเรียน และสังคมรอบตัว • ตงั้ คำ� ถามให้เดก็ ๆ ท�ำความเข้าใจเรื่องราว ปัญหา และสาเหตุ ของการเกิดปญั หาตา่ งๆ • ต้ังข้อสงั เกตให้เด็กๆ คิดถึงขอ้ ดี-ขอ้ เสียของสิ่งตา่ งๆ ทไี่ ด้เหน็ • ต้งั ข้อสงสัยและค้นคว้าขอ้ มูลเพม่ิ เติมตอ่ จากแหลง่ อ่ืนๆ • ทา้ ทายเดก็ ๆ ใหค้ ดิ หาแนวทางแกป้ ญั หาตามวิธขี องตวั เอง 3

❝ศาสตร์ของพระราชาไม่มีวันล้าสมัย วิชาท่ีพระองค์ทรงสอน ใชไ้ ดท้ ุกมุมโลก เป็นศาสตร์ถนอมโลก ถนอมมนุษย์ ตลอด 70 ปแี ห่ง ศาสตร์พระมหากษัตริย์ ในหลวงรัชกาลที่ 9 ท่านทรงสอนพวกเราไว้ ครบเครื่อง วันน้ีพระองค์ท่านไม่ประทับอยู่กับเราแล้ว แต่มีแสงสว่าง ทส่ี ่องทางเราตลอดเวลา ขอใหเ้ ดนิ ตาม หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา คือโรดแมปให้ไปศึกษาตาม เส้นทางของศาสตร์กษัตริย์ เป็นเครื่องมือเหมือนมีไกด์คอยอธิบาย พ่อแมล่ กู ได้เรยี นรพู้ รอ้ มกัน เข้าใจพรอ้ มกัน ตรวจสอบ ลงมอื ปฏิบัติ บนฐานความสามัคคี 4

ขอใหเ้ ปน็ การเทยี่ วอยา่ งสรา้ งสรรค์ เทยี่ วไปสอู่ งคค์ วามรทู้ พ่ี ระองค์ ประสิทธิ์ประสาทให้ เท่ียวดูศาสตร์กษัตริย์ ศาสตร์พระราชาจะเท่ียว ได้เป็นร้อยโครงการ เหนือสิ่งอื่นใด จะเกิดความภาคภูมิใจว่าพ่อ ของเราเก่งเหลือเกิน พอ่ เราสอนเราทุกอย่างเราเสยี อกี อาจไม่ค่อยเปน็ ลูกท่ีดีนัก ไม่ค่อยใส่ใจค�ำสอนของพ่อนักแต่ไม่สาย เวลาน้ีหนังสือ เดินทางจะน�ำทางพวกท่านทั้งหลายไป จะเป็นเคร่ืองช่วยอย่างดี รับรองว่าจะบรรลุธรรม ธรรมชาติและธรรมดา และจบลงด้วยค�ำว่า ป ระโ ยชน์สุข❞ ดร.สุเมธ ตนั ติเวชกลุ เลขาธิการมลู นิธชิ ยั พฒั นา และทป่ี รกึ ษาโครงการหนังสอื เดินทางตามรอยพระราชา 5

แผนทเี่ สน ทางการเรยี นรู ตามรอยพระราชา 10 20 ศนู ยศึกษาการพัฒนา โครงการพ อาวคงุ กระเบน บา นอา ง อนั เนือ่ งมาจากพระราชดำริ จนั ทบุรี โครงการพฒั นาท่ดี ิน มูลนิธิชยั พัฒนา ระยอง โครงการปลกู พืช 42 โดยไมใชดนิ 46มลู นิธิชัยพัฒนา ปราจีนบุรี 50 โครงการหวยโสมง โค อนั เนอื่ งมาจากพระราชดำริ รอบวัด ปราจนีั บุรี อัน 6

พัฒนาปาชุมชน 26 พพิ ธิ ภัณฑธรรมชาติท่มี ชี ีวิต งเอด็ จนั ทบุรี ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหนิ ซอ น อันเนอ่ื งมาจากพระราชดำริ ฉะเชงิ เทรา 54 32 โครงการปาสริ ิเจริญวรรษ อันเนอื่ งมาจากพระราชดำริ ชลบุรี โรงเรียนกาสรกสิวทิ ย สระแกว ครงการพัฒนาพ้นื ที่ 64ดญาณสงั วรารามวรมหาวิหาร นเนอ่ื งมาจากพระราชดำริ ชลบรุ ี 7

เรียนรจู้ ากภผู าสู่มหานที พัฒนาจากภูเขา ผืนป่า ผืนดนิ สู่ท้องทะเล เสน้ ทางภาคตะวันออก ● ฉะเชงิ เทรา ● จันทบุรี ● ชลบุรี ● ปราจนี บุรี ● ระยอง ● สระแกว้ ● ตราด 8

9

ศนู จยาศ์อันกึกษเยนาตอื่อกงะาดมรลเาพขจุยัฒาาเกสรนพาียู่ทรอนะอ้่ารวรงาคชู้ทุ้งดกะ�ำรรเะิลเบน ทอ่าอ้ วงคทงุ้ ะกเลระแเหบง่นพระเมตตา เดอทก็ า่ ำ�ๆวไคมอุง้ ถกยึงารเกะรเรียบูไ้กหนม พื้นที่เป็นอ่าวปิดล้อมด้วยสันทราย สภาพปัญหาในอดีต ทรัพยากรชายฝั่ง มที างใหน้ ำ�้ ทะเลเขา้ ออกทางเดยี ว และ เสอื่ มโทรมจากการตดั ไมท้ ำ� ลายปา่ การบกุ รกุ ถา้ มองจากมมุ สงู รปู รา่ งของอา่ วจะ พื้นท่ีป่าชายเลนเพ่ือเปลี่ยนสภาพเป็นบ่อกุ้ง มลี กั ษณะคลา้ ยกบั ปลากระเบน บ่อปลา พื้นที่เพาะปลูกได้รับความเสียหาย จากนำ้� ทะเลทว่ มถงึ และมปี ญั หาดนิ เคม็ พระราชา ปราชญน์ กั พฒั นา มพี ระเมตตา ให้ฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ทถี่ กู ทำ� ลายใหก้ ลบั มาใชป้ ระโยชนไ์ ดด้ งั เดมิ ด้วยการ ‘พัฒนา อนุรักษ์ ฟื้นฟู จัดการ’ ทรัพยากรชายฝั่งทะเล บริเวณพื้นที่อ่าว คุ้งกระเบนและพ้ืนที่ใกล้เคียงให้เกิดความ สมดุลในระบบนิเวศ ช่วยพัฒนาชีวิตชาว คุ้งกระเบนด้วยหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง 10

11

จตาะกลยุยอเรดียเขนารสู้ ทู่ ้องทะเล เหดคน็ก้งุ้าๆกตราระแู้ไเหบบมบนวน่า้ี บนพืน้ ที่ 85,235 ไรข่ องศนู ย์ศกึ ษา การพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ มีทั้งเรื่องราว ชายฝงั่ ให้เรียนรู้ และท้องทะเลท่ีเตม็ ไปด้วย ส่งิ มีชีวิตให้ค้นหา พร้อมแลว้ ไปตะลุยกนั เลย! ท�ำซั้งเชือกสร้างบา้ นใหป้ ลากันเถอะ สถานแสดงพันธส์ุ ตั วน์ ำ�้ เฉลมิ พระเกยี รติ ท�ำป๋ยุ ห ซั้งเชือกก็คือสาหร่ายเทียม ท่ีผูกติดไว้กับ 6 รอบ พระชนมพรรษา เดก็ ๆ ปะการงั เทยี ม เพอ่ื ใหม้ แี พลงกต์ อน สตั วน์ ำ้� ขนาด ว้าว…มาที่เดียวได้เห็นท้ังปลาทะเล ปลา แถมยังน เลก็ และสตั วน์ ำ�้ ขนาดใหญเ่ ขา้ มาอยอู่ าศยั หลบภยั ทอ้ งถิน่ ปลาหายาก มีทั้งหมด 36 ตู้ใหต้ ะลยุ ตา่ งๆ ขอ กอ่ นทจ่ี ะเจรญิ เตบิ โตและขยายพนั ธต์ุ อ่ ไป กันจนลืมเหน่ือยเลยล่ะ สถานแสดงพันธุ์สัตว์ ดปู ลาการต์ นู ที่โรงเพาะฟัก บา้ นหอยสร้างสมดุลให้น�้ำทะเล นำ้� แหง่ นไี้ มไ่ ดใ้ หแ้ คค่ วามเพลดิ เพลนิ เพยี งอยา่ ง ท่ีโรงเพาะพันธุ์ มีปลาการ์ตูนในบ่อ เด็กๆ จะได้หยอดปูนลงบนเชือก เดยี ว แตส่ ร้างจิตส�ำนึกและใหค้ วามรเู้ ก่ียวกบั ต่นื ตาตืน่ ใจ เป็นการเพาะขยายพนั ธ์เุ พอ่ื ทำ� เปน็ กอ้ นเลก็ ๆ ใหล้ กู หอยเกาะ เพอ่ื นำ� ไป ทรัพยากรสตั ว์นำ�้ ในด้านตา่ งๆ โดยไมม่ คี ่า เลีย้ งจำ� หนา่ ยเปน็ รายได้ และยังชว่ ยบำ� บัด ใชจ้ ่ายใดๆ ด้วยนะ นำ�้ ใหม้ คี ณุ ภาพดยี ง่ิ ขน้ึ เปน็ หนงึ่ ในกจิ กรรม ทีใ่ ชธ้ รรมชาติช่วยธรรมชาติ 12

ปตลน้ าทยาทงคางือคปือา่ ปไมร้ะมงที่ยงั่ ยืน เดินเลน่ +เรียนรู้ปา่ ชายเลน 3 พระราชาให้วธิ ีแกป้ ัญหาทีย่ ง่ั ยนื เส้นทางเดินป่าชายเลนมีระยะ 2 เริม่ ดว้ ยการอนรุ กั ษด์ นิ น�ำ้ ปา่ จน ทางท้ังหมด 1,793 เมตร เพื่อเดิน เกิดความสมบูรณ์ ให้วิถีท�ำการ เรียนรู้ระบบนิเวศของป่าชายเลนท่ีมี เกษตรและประมงชายฝั่งท่ีย่ังยืน ต้นไม้หลากหลายชนิดและสัตว์น้�ำท่ี เป็นทีม่ าของหลกั “การพัฒนาจาก อยู่ร่วมกันอย่างสมดุล มีจุดไหนบ้าง ยอดเขาสทู่ อ้ งทะเล” อยา่ งแท้จรงิ เด็กๆ มาเดินสำ� รวจกนั เถอะ หมกั ดินเลนนากุง้ รู้ไหมป่าชายเลน จุดท่ี 1 ปู่แสม ๆ รไู้ หมวา่ ดนิ เลนจากนากงุ้ นำ� มาทำ� ปยุ๋ ไดน้ ะ ส�ำคญั กบั ท้องทะเลยงั ไง ? แสมขาวตน้ ใหญ่ น�ำไปใช้ในแปลงสาธิตปลูกไม้ผล และพืชผัก อายุนับร้อยปี ชาว องอา่ วคุ้งกระเบนได้อีกด้วย เป็นแหล่งอนบุ าลสตั วน์ ้�ำ เช่น ก้งุ ทะเล บ้านเรียกติดปากว่า การปลกู พชื ในโรงเรือนพลาสตกิ แหล่งหลบภยั ของสตั ว์น�ำ้ และสัตวบ์ ก แบบง่ายต้นทุนต่�ำเป็นต้นแบบให้เกษตรกร ช่วยกำ� บังคลืน่ และลมในทะเล “ปแู่ สม” 1 นำ� ไปปรบั ใช้ เพอ่ื แกป้ ญั หาการปลกู พชื ไมไ่ ดผ้ ล ปอ้ งกนั การกดั เซาะของชายฝั่งทะเล เน่ืองจากดินเค็ม เปล่ียนมาปลูกพืชผักผลไม้ ช่วยดูดซบั ธาตอุ าหารท่เี กิน 6 ในกระถางหรอื ตะกรา้ เชน่ เมลอ่ น มะเขอื เทศ ความจำ� เปน็ ก่อนไหลลง เป็นต้น ท�ำให้เห็นว่าแม้เป็นพ้ืนที่ชายฝั่งก็ปลูก สทู่ อ้ งทะเล พชื ผัก ผลไม้ได้ 8 7 อกว่า 10 สายพันธุ์ ให้เด็กๆ อทดแทนการจบั จากธรรมชาติ จุดที่ 8 เชงิ ทรง จเลุดีย้ ทงี่ก7ุ้งรปะรบะบมปงดิ อธิบายระบบนิเวศวิทยาบริเวณ โดยใชป้ า่ ชายเลนดดู ซบั ธาตอุ าหาร รอยตอ่ ระหว่างป่าบกและป่าชายเลน และบำ� บดั นำ้� ทงิ้ โดยวธิ ธี รรมชาติ 13 14

จุดท่ี 4 ท่าเรือคายคั มกี าใรตต์ ท้ นู อ้พงันทธะุ์อเละไหร เป็นท่าจอดเรือคายัค 4จุดท่ี 3 หมูดุด มีกิจกรรมให้พายเรือชมป่า อนสุ รณ์ “หมดู ดุ ” ชายเลน หรือ “พะยูน” ทีใ่ น จุดที่ 2 ชมวิว ปจั จุบันใกลส้ ูญพนั ธ์ุ ศาลาที่สร้างยื่น 3 ออกไปในอ่าว มอง เห็นแนวป่าชายเลน ทอ่ี ุดมสมบรู ณ์ 5 2 ปจุดา่ ไทม่ี -้ 5ประมง การปลกู ป่า ชายเลนควบคู่ กบั การเลีย้ ง 1 ปลากะพงขาว 6 อนิ เดียนแดง จุดท่ี 6 ล�ำพู ความสมั พันธ์ของห่งิ ห้อยกบั ต้นลำ� พู ป่าชายเลนกรองนำ�้ ทิ้งจากนากุง้ ลายกอ่ นลงทะเลอ่าวคุ้งกระเบน 7 น้�ำทงิ้ จากการเลยี้ งก้งุ มีธาตอุ าหารจำ� นวนมาก ซง่ึ ถา้ มมี าก เพอเกินไปในแหล่งน�้ำจะท�ำให้น้�ำเน่าเสีย ป่าชายเลนคอยท�ำหน้าที่ ดูดซับธาตุอาหารเหล่านี้ให้น้อยลง ท�ำให้น้�ำทะเลมีคุณภาพท่ี เเดป็กน็ ๆพNันจeำ�ธmไ์ุอดoะม้ ไร้ัยว?่า เหมาะสมตอ่ การดำ� รงชีวติ ของสัตวน์ ้ำ� ตา่ งๆ 15 16

หรรบรา้ ษงานะ ? กับลภชอาื่อพงพจปันับลธคาด์ุ ู่ ูซิ ด�ำ สม้ ขาว ทอง ปลาการต์ นู เปล่ียนเพศได้ ? ยปล้อง อานม้า แดง มะเขือเทศ ปลาทุกตัวจะเป็นเพศผูท้ ั้งหมด และมี อร์คูล่า แดงดำ� ปลาตวั ทใี่ หญท่ ส่ี ดุ ตวั เดยี วทเ่ี ปลย่ี นเปน็ เพศ เมีย และเปน็ ผูน้ ำ� ฝงู เพศผ้กู ับเพศเมียต่างกันยงั ไง ? เพศเมีย มีสีสันไม่สดใส ปกป้อง อาณาเขต เพศผู้ มีขนาดเล็กและสีสนั สวยงาม ปลาการ์ตูนกบั ดอกไม้ทะเล ดอกไมท้ ะเลมเี ขม็ พษิ แตไ่ มเ่ ปน็ อนั ตราย กบั ปลาการต์ นู เพราะปลาการต์ นู มเี มอื กชว่ ย ปอ้ งกนั พษิ ดอกไมท้ ะเลได้ 17

เครว่ิมาตมน้สจมาบกรู ปณา่ ์ขชอายงทเละนเล ชายเเดล็กนๆมสี เิ่งดมินีชีวสิต�ำรอวะจไรดอูซยิวู่บ่าา้ ปง่า สตั วน์ ้�ำนา่ รู้ ที่ดเงั ดเหก็ มๆอื ไนดเย้สินียงไหดมีดนวิ้ มันคอื เสยี งอะไรนะ ? กงุ้ ดดี ขนั จะท�ำเสียงดัง ปอ๊ ก-ป๊อก หรอื เสียงเหมอื นดีดนิ้ว เพอื่ ใหศ้ ัตรูตกใจ แลว้ ใช้กา้ มอีกข้าง หนง่ึ ทเี่ ล็กกว่าดีดนำ�้ ใสห่ น้าของศตั รู เพือ่ ปอ้ งก้นตัว กงุ้ ดีดขันชอบซ่อนตัว อยู่ในรูบริเวณพ้นื ดนิ ป่าชายเลน ปูอะไรเอย่ เป็นอัญมณแี หง่ ป่าชายเลน ? ปกู ้ามดาบ มีกา้ มขนาดใหญข่ ้างใดข้างหนึง่ และมีสีสันสวยงาม จึงได้ ช่อื ว่าเป็นอัญมณแี ห่งปา่ ชายเลน ปลาอะไรอยไู่ ด้ท้ังบนบกและในน�้ำ ? ปลาตนี สามารถเดนิ ปนี ปา่ ย และกระโดดไดเ้ มอ่ื อยบู่ นบก มผี วิ และชอ่ งเหงอื กทพี่ เิ ศษ ทำ� ใหห้ ายใจได้ 18 ทงั้ ในนำ�้ และบนบก

ตน้ ไม้น่ารักษ์ เด็กๆ อยากร้ไู หม ทำ� ไมตน้ ไม้ ในปา่ ชายเลน อยู่ในน�้ำเคม็ ตลอดเวลาถึงไม่ตาย พันธุ์ไม้ป่าชายเลนต้องการน�้ำจืดในการเจริญเติบโตเหมือนต้นไม้ ทว่ั ไป แตจ่ ะมตี อ่ มขบั เกลอื อยทู่ ท่ี อ้ งใบ ทำ� หนา้ ทข่ี บั ความเคม็ ในนำ�้ ทะเล ให้เหลือแตน่ ้ำ� จืด เชน่ ต้นแสม ต้นเหงอื กปลาหมอ เปน็ ต้น รากอากาศคอื อะไร ? รากอากาศท�ำหน้าท่ีล�ำเลียง ออกซเิ จน ผา่ นรากทอี่ ยใู่ ตด้ นิ เลน เขา้ สลู่ �ำต้น ทำ� ให้ต้นไม้ป่าชายเลนเจริญ เตบิ โตและด�ำรงชวี ติ อย่ไู ด้ ด้วยศาสตร์ของพระราชาท่ีเห็นความส�ำคัญของแหล่งต้นน�้ำและ ความสมบรู ณข์ องปา่ ทมี่ ผี ลตอ่ ชวี ติ ประชาชนแกป้ ญั หาโดยใชธ้ รรมชาติ ชว่ ยธรรมชาติ จากปา่ เสอื่ มโทรม กพ็ ลกิ ฟน้ื กลบั มาอดุ มสมบรู ณ์ เกดิ อาชพี หลอ่ เลยี้ งคนในชมุ ชนอยา่ งยงั่ ยนื ศูนย์ศึกษาการพฒั นาอ่าวคุ้งกระเบนอันเนอ่ื งมาจากพระราชด�ำริ การเดินทาง ต.คลองขุด อ.ท่าใหม่ จ.จันทบรุ ี 19 เปิดใหเ้ ข้าเยี่ยมชมได้ทุกวนั เวลา 08.00 - 18.00 น. 0 3943 3216-8 www.fisheries.go.th/cf-kung_krabaen

รักษป์ า่ ผนื สุดทา้ ยแห่งบา้ นอ่างเอด็ โครงการพัฒนาป่าชุมชนบ้านอ่างเอด็ เผจ้คู ้านืหปญ่าิงผนนื กั สพุดัฒทนา้ ยาส่ชู ุมชน เพราะปา่ คอื แหลง่ ตน้ นำ�้ และมคี วามสมั พนั ธก์ บั คนในชมุ ชน สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จึงเห็นถึงความจำ� เป็นท่ี จะอนุรกั ษแ์ ละฟน้ื ฟูสภาพปา่ ไม้บนพืน้ ที่ 160 ไร่ 1 งาน 86 ตารางวา ซ่งึ เป็นป่าผนื สุดท้ายของบา้ นอา่ งเอ็ดไว้ พระราชทานพระราชดำ� รใิ หจ้ ดั ทำ� โครงการพฒั นาเปน็ ปา่ ชมุ ชนบา้ น อ่างเอ็ด (มูลนิธิชัยพัฒนา) เพ่ือเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ สนับสนุน ใหช้ มุ ชนรูจ้ กั ใช้ทรพั ยากรธรรมชาติให้เกดิ ประโยชน์อย่างย่งั ยนื รักษ์ = อนรุ ักษ์ 20

เดก็ ปคๆ่าอื ชอรุมะู้ไชหไรนมวา่ การดำ� รงชวี ติ ของคนในชมุ ชนทต่ี อ้ งอาศยั ปา่ หรือทีด่ ินรอบๆ ป่า โดยมีองคก์ รหรือชาวบา้ นมา รบั ผดิ ชอบจดั การอยา่ งเหมาะสม และยงั คงความ เปน็ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินไว้ 21

ขนึ้ อย่กู ับชีวคิตวขาอมงอชยุมูร่ ชอนดของป่า มีป่า มอี าชพี ปา่ เป็นแหล่งต้นน�้ำ ให้ ที่ดินเพื่อการเพาะปลูก เป็น แหล่งอาหาร และปจั จยั ในการ ด�ำรงชีพ ภมู ปิ ัญญาชาวบา้ นคงอยู่ เมอื่ มีป่า ปราชญ์ชาวบา้ น ก็มีบทบาท ถ่ายทอดภูมิปัญญาให้คงอยู่กับคนรุ่นหลัง ผ่านการจัดอบรมค่ายเยาวชนเดินตามรอยพระราชา 22 เรียนรเู้ รื่องสัตว์ป่าและพนั ธุไ์ ม้ตา่ งๆ ในปา่ ชมุ ชน

เดินสำ� รวจป่าผนื สุดท้ายของบา้ นอา่ งเอ็ด เส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่า มรี ะยะทาง 1.5 กม. เด็กๆ จะได้เรียนรู้แหล่งสมุนไพร พืชอาหารพื้นบ้าน แหล่งอาศยั ของสัตว์สะเทินนำ้� สะเทนิ บกกว่า 20 ชนดิ และสตั ว์เล้อื ยคลานกวา่ 31 ชนิด กเสลน้ าทงวานัง รู้จักสมุนไพรและพืชอาหาร พนื้ บา้ นนานาพรรณ และไมย้ นื ตน้ อีกกว่า 50 ชนิด กับปราชญ์ชาว บา้ นตัวจริง ในปา่ มสี มนุ ไพรอะไรท่ีเดก็ ๆ รจู้ ักบา้ ง ? ม้ากระทืบโรง เตา่ รา้ งหนู เถาคลา้ ยต้นบอระเพด็ ส่วน ใบสเี ขียวสด ใบเหมอื นครีบปลา ของเนื้อไม้กินแก้อาการปวดหวั รากกินแก้ช�ำ้ ในได้ สตั วห์ นา้ ดนิ ตวั ช้ีวดั คุณภาพดนิ แมลงหางดีด แมลงชีปะขาว กนิ สารอินทรีย์ในดินเปน็ อาหาร เป็นแมลงน้�ำ ท่ี อายุส้ันที่สุดในโลก มคี วามไวตอ่ มลพษิ ในน�ำ้ และชอบอยู่ในแหล่งนำ้� สะอาด เทา่ นั้น 23

กเสลน้ างทคานืง เส้นทางกลางคืนเด็กๆ จะได้จับตุ๊กแกป่าตะวันออก ซึ่งเป็นสัตว์เฉพาะถนิ่ ของภาคตะวันออกด้วย ทต๊กุำ� ไแมกเจปอา่ ตตอะนวนักอลอางกคมืนาจมาากกไกหวน่า ? พบมากในเขตภาคตะวันออกของไทย กลางวัน นอนซ่อนตัวในขอนไม้ผุๆ ออกหากินเวลากลางคืน กินแมลงตวั เลก็ ๆ มดต้นไม้สริ ินธรกบั เถาวลั ยค์ วามมหัศจรรย์ ในปา่ เป็นมดชนิดใหมข่ องโลกท่ีอาศัยอย่ใู นเถาวัลย์ ฮ่อสะพายควาย ค้นพบท่ีโครงการพัฒนาป่าชุมชน บา้ นอา่ งเอ็ด (มลู นิธิชยั พฒั นา) 24

ภูมปิ ญั ญากชาจิ วกบร้ารนมป่าอ่างเอ็ด ทำ� กระดาษจากตน้ กลว้ ยไข่ เปน็ ผลติ ภณั ฑท์ ท่ี ำ� จากวัตถุดบิ ท้องถิน่ รวมกับภมู ปิ ัญญาชาวบา้ น ท�ำอาหารวัตถุดิบจากป่า เป็นกิจกรรมให้เด็กๆ ใชพ้ ชื อาหารท้องถ่นิ ในปา่ มาทำ� อาหารกินด้วยตวั เอง ดสู ตั วด์ อง เชน่ งชู นดิ ตา่ งๆ เพอื่ ใหร้ วู้ ่างแู ต่ละชนดิ เป็นอยา่ งไร มีพษิ มากน้อยแคไ่ หน รอ่ นพลอย ร่อนพลอยด้วยมอื แบบวิธดี ั้งเดมิ โครงการพฒั นาปา่ ชมุ ชนบา้ นอา่ งเอด็ (มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา) ตน้ แบบของปา่ ชมุ ชนทม่ี กี ารอนรุ กั ษ์ ทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า โดยสร้างผู้น�ำเยาวชนให้เป็นก�ำลังส�ำคัญที่จะอนุรักษ์ให้ป่าอยู่คู่กับ ชุมชนต่อไป โครงการพฒั นาป่าชุมชนบา้ นอา่ งเอ็ด (มลู นิธชิ ัยพัฒนา) การเดินทาง ต.ตกพรม อ.ขลุง จ.จันทบรุ ี 25 เปดิ ใหเ้ ข้าชมโครงการวันจันทร์-ศุกร์ เวลา 8.30 - 16.30 น. 08 9833 8600 KhorngkarPhathnaPaChumchnBanXangXed

ศูนพอยนัิพศ์ เึกนิธษอ่ืภางตทกมณั าาาี่มรจฑมพาีชรกัธ์ฒีวพอรนิตรยาระเรมขาาชชหดานิ �ำตซรอ้ิ ิน พื้นท่ีหลายหมื่นไร่ของอ�ำเภอพนมสารคาม พเสรอ่ื ะปเมรดา่ าโก็แทชๆาลรแะมรทกยูไ้ ป้ห่ีดงั ัญมไินงห?า จากเคยเป็นป่าไม้ท่ีอุดมสมบูรณ์ที่สุดแห่งหน่ึงของ ไทย เมอ่ื มกี ารสรา้ งถนนทางหลวง ทำ� ใหม้ กี ารระเบดิ หินไปท�ำถนน พ้ืนที่ป่าดงดิบท่ีเคยอุดมสมบูรณ์จึง กลายเปน็ ทด่ี ินเส่ือมโทรมในเวลาตอ่ มา พระราชาเหน็ ถงึ ปญั หาป่าไม้ แหล่งนำ�้ และ ดินเสอื่ มโทรม จึงมพี ระราชด�ำรใิ หเ้ รม่ิ กอ่ ตั้ง ศนู ย์ ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน ให้เป็นศูนย์ตัวอย่าง รวมการพฒั นาดา้ นเกษตรกรรมทส่ี มบรู ณแ์ บบ เพอ่ื ให้เกษตรกรสามารถน�ำไปใช้ในการประกอบอาชีพ ไดอ้ ย่างย่งั ยืน 26

ท�ำไมถงึ เรียก “เขาหนิ ซ้อน” เพราะพ้ืนท่ีมีเขาหินตามธรรมชาติ ก้อนเล็กก้อนใหญ่วางซ้อนทับสลับกัน อยู่อย่างธรรมชาติ จึงมีชื่อว่า “เขาหิน ซอ้ น” นน่ั เอง 27

ภายในพพิ ธิ ภณั ฑ์ธรรมชาตทิ ่ีมีชีวิต พื้นที่กว่า 1,895 ไร่ มีอะไรใหต้ ามรอยบ้างนะ แปลงนาสาธติ ทำ� เกษตรทฤษฎี ใหม่ ผสมผสานทงั้ พชื ไร่ พืชสวน และ เลย้ี งสตั วใ์ นสดั สว่ นทีเ่ หมาะสม สวนป่าสมุนไพรเขาหินซ้อน มีสมุนไพรให้เรียนรู้อยู่ในสวนป่ามากถึง 900 ชนิด และสมุนไพร 9 ชนิดยังเอามาแปรรูปเป็น แชมพู สบู่ ครีมทาผวิ หรือผลิตภัณฑ์ต่างๆ ดว้ ย 28

สมุนไรชนดิ ไหนนะ เพทดี่เี่็กเจอๆ้าาหมลนาอทา้ งท�ำถสี่ดาบสูมู่ิ แปลงขยายพันธุ์หญา้ แฝก เพาะเลย้ี งปลาและกบ เปน็ แปลงสาธติ ทรี่ วมหญา้ แฝกไวห้ ลาก ท่ีงานประมง หลายสายพนั ธ์ุ ซงึ่ หญา้ แฝกชว่ ยปอ้ งกนั การ เป็นต้นแบบให้ประชาชนมาศึกษา พงั ทลายของดนิ และสรา้ งความชมุ่ ชนิ้ ใหก้ บั เรียนรู้ และน�ำไปสร้างรายได้ให้ตัวเอง พน้ื ทม่ี ีไมย้ นื ต้นและแปลงพืชผลต่างๆ ต่อไป 29

พระราชาของเรา แก้ปัญหาปา่ ไมแ้ ละดนิ อย่างไรนะ ฟื้นฟูสภาพดิน พัฒนา รเคูไ้ หอยมะมไีปรดนญันิ ะทห่ีานี่ ปรับปรุงดินโดยใช้ปุ๋ยพืชสดและ ในอดีตเคยเป็นดินทรายที่ปลูก การปลูกพืชตระกูลถ่ัวเป็นพืช พชื ผักไมไ่ ด้ แต่เพราะพระราชาท�ำให้ แซม เปน็ การปอ้ งกนั ศตั รพู ชื โดย ดินทรายกลายเปน็ ดินทเี่ พาะปลกู ได้ วธิ ีธรรมชาตอิ กี ดว้ ย ฟื้นฟูสภาพป่า ปลูกไม้ผล เพิม่ ทำ� สวนสมนุ ไพร ปลูกพืชท่ีช่วย บำ� รุงดนิ และรวบรวมพนั ธ์ุไม้ปา่ หา 30 ยากในภาคตะวนั ออก

ส่งเสริมการเกษตรและประมง เช่น สาธิตการเพาะเลี้ยงสัตว์น้�ำในกระชังและการเพาะ เลย้ี งพนั ธ์ปุ ลาสวยงาม ระบบสหกรณ์ แนะนำ� สง่ เสรมิ ระบบสหกรณใ์ หก้ บั เกษตรกร เชน่ ให้ บริการสีข้าว ฝึกอบรมการแปรรูป ผลผลิตเพ่ือจ�ำหน่าย ให้เกษตรกรมี รายได้ที่มนั่ คง เม่ือมีป่า มีแหล่งน�้ำ มีพ้ืนที่เรียนรู้ ดินทรายเปน็ อย่างไร เกษตรกรรม ประชาชนก็สามารถนำ� ไปใช้ ท�ำไมถงึ ปลูกพืชได้ไมด่ ีนะ ในการประกอบอาชพี ได้อยา่ งยง่ั ยนื ใหด้ ินแททลร้ว่ีปาทลยำ�กูกอพลยาชื า่ ยไงดเไป้ร็นดิน ศูนยศ์ กึ ษาการพฒั นาเขาหนิ ซอ้ น อันเนือ่ งมาจากพระราชดำ� ริ การเดินทาง ต.เขาหินซอ้ น อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชิงเทรา 31 เปิดใหเ้ ขา้ ชมโครงการวันจนั ทร์-ศุกร์ เวลา 8.30 - 16.30 น. 0 3859 9105-6 www.khaohinsorn.com

แทนความรักของพระราช “พระเจา้ อยู่หัวเป็นนำ�้ ฉันจ พระเจา้ อยหู่ วั สร้างอา่ งเก็บนำ้� ฉ โคเรดงกินารเทปา่ ี่ยสิรวิเปจรา่ ิญ“วหรรอ้ ษงอันเรเนีย่อื นงมธาจรารกพมรชะาราตชดิ”�ำริ พระราชาสอนเราใหร้ ักษป์ ่า “ปท่า�ำแไหทมง่ ถ่ีนคงึว่ี วเา่ รามียรกัก” พระราชาปลูกป่าเพ่ือ ยอ้ นไป 27 ปีทแี่ ลว้ จงั หวัดชลบุรีมีพื้นทเ่ี ป็นป่า มอบเป็นของขวัญแด่พระ เสื่อมโทรมบริเวณกว้าง ท�ำให้พื้นท่ีป่าและแหล่งน้�ำ ราชินี ในวโรกาสทรงมี ลดลง สัตว์ป่าไม่มีแหล่งอาศัย ชาวบ้านก็ไม่ได้ใช้ พระชนมพรรษา ครบ 60 ประโยชน์จากปา่ พรรษา เมื่อปี พ.ศ. 2535 พระราชามคี วามหว่ งใยจงึ ใหฟ้ น้ื ฟผู นื ปา่ บรเิ วณ ป่าสิริเจริญวรรษฯ แห่งน้ีจึง เขาชโี อน จงั หวดั ชลบรุ ี ใหก้ ลบั มาอดุ มสมบรู ณ์ ทรง มอี กี ชอื่ วา่ “ปา่ แหง่ ความรกั ” คดิ วธิ ฟี น้ื ฟู ดแู ลและรกั ษาปา่ เพอ่ื ประชาชนในพนื้ ที่ และที่ใกลเ้ คยี งไดใ้ ชป้ ระโยชน์อย่างยง่ั ยืน เปน็ ที่มา ของโครงการป่าสิริเจริญวรรษ อันเน่ืองมาจากพระ ราชด�ำรินนั่ เอง 32

ชินี มตี อ่ พระราชา จากป่าเส่ือมโทรม จะเปน็ ป่า ปา่ ที่ถวายความจงรกั ภักดีตอ่ น�ำ้ กลายเปน็ ปา่ สมบรู ณ์ไดย้ งั ไงกนั นะ ฉันจะสร้างป่า” พระราชด�ำรสั ของพระราชนิ ี ขดุ ลอกบงึ น�้ำ ทำ� ถนนรอบบึง แกป้ ัญหาการต้นื เขิน และถนนเชื่อมโยงบงึ แต่ละแห่ง ปลูกแฝก แกป้ ญั หาการไหล ของเศษดนิ หนิ ที่ไหลงลงบึงน�ำ้ ปลกู ตน้ ไม้ยืนต้นและไม้ประดบั 34 33 เพอ่ื พัฒนาเป็นเส้นทางท่องเทีย่ วเชิงนิเวศ

ปา่ ทั้งปา่ …คอื หอ้ งเรียนธรรมชาติ กจิ กรรมยงิ EM ball ลงสระบวั EM bal ช่วยบำ� บดั ใหน้ ้�ำ มีคณุ ภาพทีด่ ีขนึ้ และเพม่ิ ปยุ๋ ให้บวั ทห่ี นาแน่นในบอ่ ได้สารอาหาร ที่เพยี งพอ เดก็ ๆ อยา่ ลมื ลองนะ เสน้ ทางศึกษาธรรมชาติ ฝาสยำ� ชคเดะัญลก็ กอๆคบั รวปาูไ้ ่าหมยมชังุ่มไงชื้น ไปเดนิ ส�ำรวจกันว่ามอี ะไรบา้ ง สวนศึกษาธรรมชาติ สวนรวมพนั ธก์ุ ล้วยไทย ดูการปลกู ปา่ ฝายชะลอความชมุ่ ชน้ื คอื การ เดินชมพันธุ์ไม้ธรรมชาติ ดกู ารเติบโตของกล้วยนานาชนิด ตามแนวทางปลกู ป่า 3 อย่าง ชะลอไม่ให้น�้ำไหลลงสู่ลุ่มน้�ำ และพชื สมนุ ไพร ทจ่ี ดั ไวใ้ ห้ เสน้ ทางเดิน เพ่ือให้ดินกักเก็บความชุ่มชื้น ง่ายตอ่ การเยยี่ มชม ศึกษาธรรมชาตบิ นไหลเ่ ขา ไดป้ ระโยชน์ 4 อย่าง ไว้ไดน้ าน เรยี นรู้และทดลอง ทำ� ฝายชะลอน้ำ� ชว่ ยให้ปา่ ชุ่มชนื่ สรววมนพรวนั มธพ์ดุ ันอธกุ์ไไมม้ดท้ ออี่ กอหกดอมอกไทย ทัง้ ปี และตามฤดกู าล สวนรวมพนั ธบ์ุ ัวไทย โรงอนบุ าลสัตว์ ปลูกป่า 3 อย่าง ไดป้ ระโยชน์ 4 อย่าง ตามแนวพระราชดำ� ริ และหอดสู ตั ว์ ปลกู ปา่ 3 อยา่ งคือ ปลกู ไมใ้ ชส้ อย ไมก้ นิ ได้ และไมเ้ ศรษฐกจิ รวมบัวนานาพันธุ์ในอ่างเก็บน้�ำ ชมสตั วป์ ่าโดยไม่รบกวน ไดป้ ระโยชน์ 4 อย่างคอื ได้กินพชื ผล ไดไ้ มท้ ำ� ท่อี ยู่อาศัย ได้ไมไ้ วท้ �ำฟืน ขนาดใหญ่ และป่าสามารถช่วยอนรุ กั ษด์ ินและน้ำ� ได้ 35 36

ตลอดเสน้ ทางศึกษาธรรมชาติ เจออะไรอกี บา้ ง เด็กๆ เจอสัตว์อะไรบ้างนะ วาดเลย้ ยย! นกกนิ ปลแี ก้มสที ับทิม 38 ผีเสื้อ กิง้ ก่า ผีเสอ้ื กลางคืน กระรอกด�ำ 37

ป่าแห่งนม้ี ปี ระโยชน์กบั ใครบา้ ง ทมีกี่ทจิ ้ังกสรนรกุ มแอละะไรรอัก ปา่ สริ เิ จริญวรรษฯ ทม่ี ีพืน้ ที่กวา่ 2,200 ไร่ มปี ระโยชนต์ ง้ั แต่ใน • เส้นทางปั่นจักรยานรอบปา่ ปา่ ยันชุมชน มาดูกนั ซวิ า่ ทำ� ไมปา่ จึงมีสำ� คญั มากต่อทกุ คน การพฒั นาเสน้ ทางทอ่ งเทยี่ วปน่ั จกั รยานรอ เสน้ ทางเรียนรู้เชิงนิเวศแลว้ ยงั เป็นแนวชายแด ประชาชนมอี าชพี ปา่ ดว้ ย และได้ใชป้ ระโยชนจ์ ากป่า • ค่ายปลกู ป่าในใจคน เดก็ ๆ จะ ของโครงการฯ จากพๆ่ี ปา่ ไม้ เปน็ เวลา 3 วนั 2 คืน เปน็ แหลง่ วันท่ี 1 กิจกรรมสันทนาการกับครปู ศกึ ษาธรรมชาติ วันท่ี 2 กิจกรรมรู้จักป่า ท�ำฝายชะล ส�ำหรับคนทวั่ ไป วนั ท่ี 3 ดแู สงแรกของสตั หีบ และป ศกึ ษาหาความรู้ 40 เป็นแหล่งทอี่ ยูอ่ าศยั และขยายพนั ธุ์สัตวป์ า่ ทปรัพ้องยกาทนัก�ำกรลธาารรยรบมุกชราุกติ ป่าเกเ่ยีดวก็ ขๆ้องลกอับงเครดิายดังซู ไิง อนุรกั ษ์ดิน แหล่งต้นนำ้� และระบบนเิ วศวิทยา ของป่าด้ังเดิม มปี า่ -มอี าหาร= มผี กั ผลไมป้ ลอดสารพษิ กนิ มีป่า-มีความสุข มีอาชีพ = อาหารมี จึง 39 ไม่อดตาย เหลอื กินขายได้

อกกีษบธ์ รา้ รงมชาติ จเาดกก็ คจ่าะยได“้อปะลไรูกป่าในใจคน” อบปา่ นอกจากเพอ่ื เปดิ ดนปอ้ งกันการเสียพ้นื ท่ี ะไดเ้ รยี นรู้อยู่กบั ป่าผา่ นกจิ กรรม ปรัชญาการพัฒนาปา่ ของพระราชาคอื ทำ� ให้ทกุ คนรักป่าจากจิตสำ� นกึ จริงๆ ป่า (พ่ีๆ เจ้าหน้าท่ีป่าไมใ้ จด)ี มากกว่าการบงั คับหรือให้ความรู้ ลอน�้ำ ฝึกคา่ ยเชอื ก แต่ควรจะปลูกต้นไมล้ งในใจคนเสียก่อน ใหค้ นรูส้ กึ อยากปลูกและรักษาตน้ ไม้ดว้ ยตวั เอง ปลกู ต้นไม้ ไดม้ าที่นแี่ ล้ว เด็กๆ รสู้ ึกอย่างไร เมอ่ื มพี ้นื ท่ีปา่ ซง่ึ เปน็ แหลง่ ต้นน�ำ้ ฝนก็ตกตอ้ งตามฤดกู าล เกษตรมนี �้ำไวท้ �ำสวนทำ� นา เม่อื บา้ งนะ คนในชมุ ชนมีรายได้ ชมุ ชนก็เข้มแข็งและย่งั ยืน โครงการป่าสิรเิ จรญิ วรรษ อันเนื่องมาจากพระราชด�ำริ การเดนิ ทาง ต.นาจอมเทียน อ.สตั หีบ จ.ชลบุรี 41 เปดิ ใหเ้ ขา้ ชมวันจันทร์-เสาร์ เวลา 08.00-16.30 น. 08 1782 4032

ตะลยุ สวนผลไม้ของพระราชา มลู นธิโคิชัยรงพกัฒารนพาัฒจนังหาทวัด่ีดรินะยอง สวนผลไม้ผสมผสาน แบเแเดปบปก็็นผลๆยสงงัผมรไผลงไู้ หไสม?มา้น เจ้าหญงิ นกั พฒั นา มพี ระราชดำ� ริใหป้ รับปรุงพืน้ ท่ี บ้านสามแยกประแสร์ ต.คลองปูน อ.แกลง จ.ระยอง และฟื้นฟูสภาพสวนไม้ผลให้มีความอุดมสมบูรณ์ โดย ใช้เทคโนโลยีการผลิตพืชท่ีถูกต้องเหมาะสม จัดท�ำ แปลงต้นแบบผลไม้แบบผสมผสานตามศาสตร์ของ พระราชา แปลงศึกษาทดสอบพันธุ์ปาล์มน�้ำมัน และ แปลงป่าชุมชนเพ่ือเป็นแหล่งเรียนร้ทู ่ีย่ังยนื 42

อขใะนอไงสรมพบวผี นรา้ลงะผไรนมลาะ้ไชมา?้ 43

ไเรปียลนุยรสหู้ วรนรขษอางพระราชากันเถอะ พ้นื ท่ปี ระมาณ 32 ไร่ ในสวนผลไมข้ องพระราชา พเืชดอก็ ะๆไรบลอา้ งงทสงัี่ปเลกูกตแดซูซมิ มีอะไรให้สนุกเรยี นรู้บา้ งนะ ตน้ เงาะ มังคุด และลองกองอย่บู า้ ง ? แปลงผลไม้ผสมผสาน คือการผสมผสานไม้ผลชนิดต่างๆ เข้าด้วยกัน อย่างลงตัวและเก้ือกูลกัน โดยใช้ดิน น้�ำ แสงแดด ใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สุด สรา้ งสภาพแวดล้อม ใหค้ วามสมดุลอยา่ งตอ่ เน่อื ง อาคารปฏิบัตกิ ารเพาะเหด็ โรงเพาะเหด็ นางฟ้า เปิดให้มา เรยี นรู้ดกู ารสาธติ ไดต้ ลอดทง้ั ปี แปลงปลูกมะนาวในบอ่ ซีเมนต์ มะนาวสามารถออกลกู นอกฤดูได้ เพราะปลูกใน บอ่ ซเี มนตง์ า่ ยตอ่ การงดนำ�้ และบงั คบั ใหอ้ อกลกู นอกฤดู แปลงปลูกพชื หมุนเวยี น การปลูกพืชหลายชนิดที่ต่างชนิดกัน ในบริเวณเดียวกันตามล�ำดับของฤดู ช่วย ให้เกษตรเก็บผลผลิตได้ต่อเนื่อง ไม่ต้องรอ 44 ผลผลิตท่ีใช้เวลานานเพยี งอย่างเดยี ว

มชา่วลงไยุ หสนวถนงึผดลี ไ?ม้ ตน้เกยไ“ับหอละน“อกตทงว้อกา่เุ รงกอียกงันาน”นร”ะนำ�้ ลองกอง ชอบนำ้� น้อย เพราะออกดอก ตอนน้ำ� แล้ง ทุเรียน ตอ้ งการนำ�้ เยอะ ชอบร่มเงา ชว่ งเดอื น พฤษภาคม - มิถนุ ายน ผลไม้ออกผลผลติ พอดี โรงผลติ ปยุ๋ อนิ ทรีย์เติมอากาศ โครงการศึกษาทดสอบ คือการผลิตปุ๋ยหมักแบบไม่ต้อง พันธุ์ปาล์มน�ำ้ มัน พลิกกลับ ใช้เวลาแค่ 90 วันก็ได้ปุ๋ย แปลงศึกษาทดสอบพันธุ์ หมักคุณภาพดี เพ่ือใช้ในการเกษตร ปาล์มน้�ำมัน เพ่ือหาพันธุ์ที่ ชว่ ยลดการใชป้ ยุ๋ เคมีและสารเคมีได้ เหมาะสมกบั พื้นท่ี โดยมีพ้นื ท่ี ปลูกทงั้ หมด 10 ไร่ แปลงป่าชุมชน มพี ืน้ ทีป่ ระมาณ 9 ไร่ พฒั นาจากแปลง ยางพาราเก่าที่หมดสภาพการกรีด ให้เป็น ปา่ ชมุ ชน ประชาชนเขา้ มาใชป้ ระโยชน์ และ ศกึ ษาพชื ท้องถิ่นในชุมชน นอกจากแปลงสาธติ ยงั มกี ารขยายพนั ธก์ุ ลา้ ไมผ้ ลพนั ธด์ุ เี พอื่ จดั จำ� หนา่ ย และทดลองแปรรปู ผลผลติ ตา่ งๆ เพอ่ื เป็นรายไดเ้ สริมใหก้ ับโครงการดว้ ย โครงการพฒั นาที่ดินมูลนิธชิ ัยพฒั นา จงั หวดั ระยอง การเดนิ ทาง ต.คลองปนู อ.เแกลง จ.ระยอง 45 08 9382 2705 www.chaipat.or.th

เแปป็นลแงปรล่างงผเมักลไมด็ ่พใชัน้ดธนิ ุ์ โครงกมารูลปนลธิ ูกิชยัพพืชโัฒดยนไาม่ใชด้ ิน ไมต่ อ้ งใชเ้ งินเยอะ ก็ปลูกผกั ไม่ใชด้ นิ ได้ เนื่องจาก ต.บ้านพระ อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี เป็นพื้นท่ีที่มีความพร้อม เจ้าหญิงนักพัฒนาจึงมีพระราชด�ำริให้ท�ำท่ีแห่งน้ีเป็นโครงการน�ำร่อง และ แปลงสาธิตการปลูกพืชโดยไม่ใช้ดินต้นทุนต�่ำ ประยุกต์ใช้วัสดุในท้องถิ่น มาดดั แปลงเป็นโต๊ะปลูกผักปลอดภัย สง่ เสรมิ รายได้ให้คนในชุมชน โอ้โห • ดินไมด่ ี สภาพแวดลอ้ มไม่ดี กย็ ังปลกู ได้ ปลูกผักไม่ ใช้ดนิ • ใช้พน้ื ทไ่ี ม่เยอะ แถมยังได้ผลผลติ ดี มีข้อดีเยอะจัง • ประหยัดเวลา ไม่ตอ้ งเตรียมดนิ ใหย้ ุง่ ยาก • ปลูกได้ต่อเนอื่ งตลอดปี 46 • ปลกู ไดเ้ ยอะขึน้ ก็ได้เงินเยอะข้นึ

47

เดก็ ๆ ลองคดิ ดูซิวา่ ที่บา้ นเรามีของใช้อะไร มาทำ� แปลงผัก ไดบ้ า้ ง กะละมงั ไมไ้ ผ่ และ กระเบือ้ งเก่ามาดัดแปลง เป็นโตะ๊ ปลกู ผกั ได้ ประหยดั กว่า แต่ปลูกผักได้เหมือนกัน มาแปลงร่างเมลด็ พันธุก์ ันเถอะ ภายในพื้นทีป่ ระมาณ 15 ไรข่ องโครงการ เป็นพน้ื ที่สาธิตและฝกึ อบรมการปลกู พชื โดยไมใ่ ช้ ดินในรปู แบบต่างๆ มาดูกนั ดกี วา่ ว่าจากเมลด็ พันธุ์ จะกลายเปน็ ผักสดสะอาด ปลอดภัยใหเ้ รา กินได้ยงั ไง 4 ขน้ั ตอนอย่างงา่ ย ก่อนจะเป็นผักสดสะอาดพรอ้ มกิน เพาะ เป็นข้ันตอนที่ต้องเร่ิมต้น อนุบาล ย้ายต้นกล้ามาใส่ เรมิ่ จากตอ้ งกรดี แผน่ ฟองนำ้� แลว้ เอา กระถาง ใช้เวลา 7 วนั รอให้ตน้ ไปแชน่ �ำ้ ทำ� ชอ่ งเพอ่ื หยอดเมล็ด กล้าแข็งแรง เก็บผลผลติ รอ 2-3 อาทิตย์ ยา้ ยปลูก เอาต้นกลา้ ท่ีแข็งแรง กเ็ ก็บผักสดๆ จากแปลงไดแ้ ลว้ 48 ยา้ ยมาปลูกลงแปลง

มผี ักอะไรบา้ งในแปลงผักไม่ใชด้ นิ ผักไทย 5 ชนดิ ใชเ้ วลาเก็บเกย่ี วโดยเฉลย่ี 30 วนั ขึ้นฉ่าย ผกั บุง้ ข้อดีของผักไทย ขน้ึ ง่าย เกบ็ ได้ไว ทนต่อ สภาพอากาศไดด้ ี ผักโขมแดง กวางตุง้ ผักกาดขาว ผกั สลดั 6 ชนดิ ใชเ้ วลาเกบ็ เกี่ยว 45 วนั ขอ้ ดีของผักสลัดคือ กรีนโอค๊ เรดโอค๊ ผักกาดคอส ขายไดร้ าคาดี แตเ่ มลด็ ผักกาดหอม ราคาสูง ใช้เวลากวา่ จะเกย่ี ว ไดน้ านกว่าผักไทย บตั เตอรเ์ ฮด เรดโครอล ไอฟซิลเ์ เบลิรย์ก์ เห็นมั้ยเด็กๆ ปลูกผักโดยไม่ใช้ดินท�ำง่าย แถมยังได้ผักที่ปลอดภัยได้มาตรฐาน และชว่ ยสง่ เสรมิ รายไดช้ มุ ชมดว้ ยศาสตร์พระราชาตามหลัก “ความพอเพียง” โครงการปลกู พืชโดยไม่ใชด้ ิน มูลนธิ ชิ ยั พฒั นา การเดนิ ทาง หมู่ 14 ต.บา้ นพระ อ.เมอื ง จ.ปราจีนบรุ ี 49 0 3747 1606 โครงการปลกู พชื ไรด้ นิ มูลนธิ ชิ ัยพฒั นาฯ

เทข่ียอวงอพ่ารงะเรกา็บชนา ำ�้ อนั เนโค่ือรงจงม.กปาาจรราาหจก้วนีพยบรโะรุสรี มางชด�ำริ พระราชาปราชญแ์ หง่ นำ�้ แตเ่ ดมิ จงั หวดั ปราจนี บรุ เี ปน็ จงั หวดั เดยี วในเขตภาคตะวนั ออก ท่ีไม่มีเขื่อนหรืออ่างเก็บน�้ำประจ�ำจังหวัด ท�ำให้มีปัญหาอุทกภัย ชาวบ้านต้องเจอกับปญั หาตา่ งๆ ทงั้ น้�ำท่วม นำ�้ แลง้ น�้ำเคม็ รุกล้�ำ และน�้ำเน่าเสีย พระราชาทรงเห็นความส�ำคัญของการพัฒนาน�้ำ เพราะน้�ำคือปัจจัยส�ำคัญในการด�ำรงชีวิต จึงให้ เดก็ ๆ รู้มั้ย พัฒนาเขตพืน้ ท่ีราบเชิงเขา ต.แก่งดินสอ อ.นาดี ที่นม่ี ออี ะกีไรชื่อวา่ จ.ปราจีนบุรี จัดท�ำอ่างเก็บน้�ำห้วยโสมงฯ เป็น โครงการเอนกประสงคข์ นาดใหญ่ เพอื่ แกไ้ ขปญั หา น้�ำให้ชาวบ้านเพาะปลูกได้ และมีน้�ำกิน อ่างเก็บน�้ำนฤบดินทรจินดา นำ้� ใช้ได้ตลอดปี แปลว่า อ่างเก็บน้�ำที่สร้างข้ึน ด้วยตามพระราชด�ำริในพระบาท สมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั 50

“อค่าืองอเะกไ็บรนนะำ�้ ” อ่างเก็บน้�ำ คือทะเลสาบท่ี มนุษย์สร้างข้ึน เพื่อเก็บน�้ำไว้ใช้ ประโยชนต์ า่ งๆ สรา้ งจากคอนกรตี ด นิ หนิ ใหเ้ ป็นเขอื่ นที่แขง็ แรง 51

เชมาวือ่ บแ้ากนป้ แัญลหะเากนษำ้� ตไดร้ กรก็ยิ้มได้ ชว่ งเดอื นธนั วาคม-เดอื นเมษายน เกษตรทำ� นาไมไ่ ดเ้ พราะฝนทงิ้ ชว่ ง แหง้ แลง้ ชาวบ้านก็ปลูกพืชผักสวนครวั ไว้กนิ เองไม่ได้ นำ�้ กนิ น�้ำใชก้ ็ขาดแคลน เมื่อมแี หล่ง เก็บกกั น้�ำขนาดใหญ่ ปญั หาขาดแคลนน้ำ� ก็หมดไป ขอมปงีออระา่ะไงโรยเบกช้าบ็นงน์ ้ำ� เพื่อการชลประทานพื้นที่เกษตรกรรม จ�ำนวน 111,300 ไร่ ในเขตอ�ำเภอนาดี อาํ เภอกบนิ ทรบ์ ุรี เป็นแนวป้องกันการบุกรุกท�ำลายพ้ืนป่าไม้ อ่างเก็บน้�ำเป็นแนวกันชนหรือแนวป้องกันการ บุกรุกท�ำลายพื้นป่าไม้ ในเขตอุทยานแห่งชาติ ทับลานและอุทยานแห่งชาตปิ างสดี า รักษาระบบนิเวศผลักดันน้�ำเค็มและน�้ำเน่าเสีย ในแมน่ ำ�้ ปราจนี บรุ แี ละแมน่ ำ้� บางปะกง ซงึ่ เปน็ แหลง่ นำ้� สนบั สนนุ การพฒั นาอตุ สาหกรรมในบรเิ วณพนื้ ท่ี ชายฝ่งั ทะเลตะวนั ออกและพื้นที่ใกล้เคียง ปลกู ปา่ เพม่ิ เตมิ กวา่ 1 หมื่นไร่ เจ้าหญิงนักพัฒนา มีพระราชด�ำริ ให้ฟื้นฟูสภาพป่าและ พัฒนาอาชพี ในพ้ืนที่การก่อสร้างโครงการทีอ่ ยูใ่ นเขตพ้ืนทปี่ า่ โดย กรมชลประทานไดม้ ีการปลกู ป่าเพ่ิมเตมิ กวา่ 1 หมืน่ ไร่ 52

เพ่ือบรรเทาอุทกภัย เพมิ่ ความชมุ่ ชนื้ ในพน้ื ทป่ี า่ ในพ้นื ทลี่ มุ่ นำ้� ปราจนี บรุ ี ท�ำให้โอกาสการเกิดไฟไหม้ป่า เป็นสถานที่ท่องเท่ียวแห่งใหม่ ลดลง ดว้ ยเปน็ พนื้ ทเ่ี ชงิ เขาสวยงาม มองเหน็ วิวภเู ขา ในปี พ.ศ. 2561 จะกลายเปน็ สถานที่ท่องเท่ียวแห่งใหม่ของจังหวัด ปราจนี บรุ ี โครงการห้วยโสมงจึงถือก�ำเนิดขึ้น เพ่ือจัดเก็บน้�ำท่ีมี อยู่มาใช้ให้เกิดประโยชน์ไดส้ งู สุด ให้ประชาชนไดม้ นี �้ำไวใ้ ช้ เปน็ การพฒั นาและอนรุ ักษค์ วบค่กู ันไปอยา่ งสมดลุ โครงการห้วยโสมง อันเน่ืองมาจากพระราชดำ� ริ การเดนิ ทาง 177 ม.8 บ.แก่งยาว ต.แก่งดินสอ อ.นาดี จ.ปราจีนบรุ ี 53 0 3762 9281, 08 8289 1299, 0 3724 4957 huaisamong

โรสงอเรนีวยิถนีชีกวิตาคสนรกกับสควิวาิทย ย์ คนกบั ควายเป็นเพ่ือนกัน กาสรกสิวิทย์ แปลวา่ อะไรนะ สมัยก่อนคนไทยเล้ียงควาย ใช้ควายช่วย กาสร = ควาย ท�ำนา แต่เม่ือยุคสมัยผ่านไปการท�ำนาโดยใช้ กสิวทิ ย์ = ศาสตร์แห่งการ ควายลดนอ้ ยลง และค่อยๆ หายไป ทำ� กสิกรรม เจ้าฟ้าหญิงนักพัฒนา จึงมีพระราชด�ำริ กาสรกสวิ ทิ ย์ = ศาสตร์การเรยี น ให้อนุรักษ์ควายไทยและภูมิปัญญานี้ไว้ โดย รู้ในเรื่องการท�ำกสิกรรมที่ใช้ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาสร้างโรงเรียนกาสรกสิวิทย์ ควายท�ำเกษตรกรรม เป็นช่ือ ข้ึนเพอ่ื เป็นโรงเรยี นฝึกควาย เป็นศนู ย์อนรุ กั ษ์ พระราชทานจากสมเดจ็ พระเทพ- และพัฒนาควายไทย และให้ความรู้เรื่อง รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช- วิถีชีวิตแบบพ้ืนบ้านด้วยวิถีพอเพียงตามแนว กมุ ารี เจา้ ฟ้าหญิงนกั พัฒนา พระราชด�ำรขิ องพระราชา 54