การคุมกำเนิดเป็นส่วนหนึ่งของการวางแผนครอบครัว ซึ่งในปัจจุบันนอกจากการใช้ถุงยางอนามัยแล้ว การกินยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดยังเป็นวิธีที่นิยมใช้กัน แต่การจะใช้ยาได้นั้น ก็ควรรู้วิธีกินยาคุมอย่างถูกวิธี หรือปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อให้การคุมกำเนิดมีประสิทธิภาพสูงสุด Show
วิธีกินยาคุม ควรกินอย่างไร จึงจะป้องกันการตั้งครรภ์ได้วิธีกินยาคุมมีหลายแบบด้วยกัน มีทั้งกินยาคุมฉุกเฉิน, ยาคุมแบบ 21 เม็ด และยาคุมแบบ 28 เม็ด ซึ่งยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดแต่ละแผง จะมีส่วนประกอบของฮอร์โมนเพศหญิง ที่มีคุณสมบัติในการยับยั้งการตกไข่ ช่วยป้องกันไม่ให้เกิดการตั้งครรภ์ หากหยุดกินก็สามารถกลับมามีโอกาสตั้งครรภ์ได้ตามปกติ การจะคุมกำเนิดด้วยวิธีนี้ให้ได้ผลมากที่สุด ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญ อย่าลืมเช็กวันหมดอายุที่ระบุไว้บนแผง เพราะหากยาหมดอายุแล้ว ก็จะทำให้ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดลดลง ควรกินยาคุมตอนไหน หากลืมกินยาต้องทำอย่างไร?วิธีกินยาคุม ควรกินอย่างสม่ำเสมอ และกินในเวลาเดิมของทุกวัน หากลืมกินยา ให้กินทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดต่อไปในเวลาเดิมตามปกติ แต่หากลืมกินยา 2 เม็ดติดต่อกัน ให้กินยา 2 เม็ดทันทีที่นึกขึ้นได้ และกินยาอีก 2 เม็ดในวันถัดไป จากนั้นจึงค่อยกินเวลาเดิมตามปกติ สำหรับคนที่ลืมกินยาหลายเม็ด ควรคุมกำเนิดด้วยการใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย หรือไม่ก็หยุดกินยาแผงนั้นไปเลย แล้วจึงค่อยเริ่มต้นกินใหม่เมื่อมีประจำเดือน  วิธีกินยาคุมครั้งแรก ยาคุมแบบ 21 เม็ด และ 28 เม็ด แตกต่างกันไหม?วิธีกินยาคุมครั้งแรก หรือสำหรับคนที่หยุดกินไปนานแล้ว เพิ่งจะมาเริ่มกินใหม่อีกครั้ง ควรเริ่มกินภายในวันที่ 1-5 ของช่วงที่มีประจำเดือน (ให้นับวันที่มีประจำเดือนวันแรก เป็นวันที่ 1) สำหรับยาคุมกำเนิดชนิดเม็ด ที่ได้รับความนิยม มี 2 แบบ ได้แก่ แบบแผง 21 วัน และแบบแผง 28 วัน โดยมีวิธีกิน ดังนี้ วิธีกินยาคุม 21 เม็ด สำหรับยาคุมแบบ 21 เม็ด ให้กินเม็ดแรกภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน หลังจากนั้นจึงกินติดต่อกัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผง โดยกินตามลูกศรที่ปรากฏบนแผงยา เมื่อหมดแผงเก่า ให้หยุดกินยา 7 วัน แล้วจึงเริ่มแผงใหม่ วิธีกินยาคุม 28 เม็ด วิธีกินยาคุม 28 เม็ดครั้งแรก ก็ให้เริ่มกินเม็ดแรกภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือนเช่นเดียวกับแบบ 21 เม็ด โดยเมื่อกินจนหมดแผง สามารถเริ่มกินยาคุมแผงใหม่ได้ทันทีเลย หมายเหตุ : จริงๆ แล้ว ยาคุมแบบ 21 เม็ด และ 28 เม็ด ไม่ได้แตกต่างกัน เพียงแต่แบบ 28 เม็ดนั้น จริงๆ แล้ว มียาจริง 21 เม็ด และยาหลอกอีก 7 เม็ด เพื่อป้องกันการนับวันผิดนั่นเอง ดังนั้นจึงเป็นสาเหตุว่า ทำไมจึงควรกินยาคุมตามลูกศรนั่นเอง วิธีกินยาคุมฉุกเฉินที่ถูกต้องยาคุมฉุกเฉิน ต้องกินภายใน 72 ชั่วโมง หลังมีเพศสัมพันธ์ มักใช้ในกรณีมีเพศสัมพันธ์ โดยไม่ได้คุมกำเนิด หรือใช้ในกรณีผู้ที่ถูกบังคับมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้สมัครใจ บนแผงยาคุมฉุกเฉินจะมี 2 เม็ด สำหรับวิธีกินยาคุมฉุกเฉิน 2 เม็ด ควรกินเม็ดแรกทันทีหลังมีเพศสัมพันธ์ ส่วนเม็ดที่ 2 ให้กินอีก 12 ชั่วโมงต่อมา อย่างไรก็ตาม เพื่อให้การกินยาคุมมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดมากที่สุด ควรปรึกษาเรื่องวิธีการกินยาคุมจากแพทย์และเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญ โดยหากกินแล้วมีอาการผิดปกติ หรือสงสัยว่าอาจกำลังตั้งครรภ์ ควรหยุดกิน และปรึกษาแพทย์ทันที เพราะในบางรายอาจมีผลข้างเคียง เช่น อาเจียน คลื่นไส้ ปวดหัว เป็นต้น 2. กรณีลืมกินยาเม็ดคุมกำเนิดที่มี Ethinylestradiol 30-35 ไมโครกรัม 3 เม็ดขึ้นไป (หรือเริ่มกินแผงใหม่ช้าไป 3 วันขึ้นไป) หรือยาที่มี Ethinylestradiol 20 ไมโครกรัม 2 เม็ด (หรือเริ่มกินแผงใหม่ช้าไป 2 วัน) ให้รับประทานยาเม็ดที่ลืมล่าสุดทันทีที่นึกได้ ส่วนยาเม็ดอื่นที่ลืมก่อนหน้านั้นให้ทิ้งไป และรับประทานยาเม็ดถัดไปตามเวลาปกติ แต่ต้องใช้วิธีการคุมกำเนิดอย่างอื่นร่วมด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัย หรือหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์ จนกว่าจะได้รับประทานยาเม็ดที่มีฮอร์โมนติดต่อกันเป็นเวลา 7 วันแล้ว และให้พิจารณาเพิ่มเติมดังนี้ ปัจจุบันการคุมกำเนิดถือเป็นส่วนสำคัญในการวางแผนครอบครัว (family planning) ซึ่งการคุมกำเนิดมีมากมายหลายชนิด แต่ละชนิดมีประสิทธิภาพต่างกันไป ทั้งประสิทธิภาพทางทฤษฎี (Theoretical Effectiveness)และประสิทธิภาพทางปฏิบัติ (Classic use effectiveness) ดังนี้ Failure Rates During the First Year of Use, United states Method Percent of women with pregnancy Method Percent of women with pregnancy Lowest expected Typical Lowest expected Typical No method 85 85 Periodic abstinence – Calender – Ovulation method – Symptothermal – Post-ovulation Combination pill 0.1 7.6 9.0 Progestin only 0.5 3.0 3.0 IUDs – Levonorgestrel – Copper T380A 2.0 0.1 0.1 1.0 0.6 0.8 Cervical cap – Parous women – Nulliparous women Implant 0.05 0.2 20.0 40.0 Injectable 0.3 0.3 9.0 20.0 Female sterilization 0.05 0.05 Sponge – Parous women – Nulliparous women Male sterilization 0.1 0.15 20.0 40.0 Spermicides 6.0 25.7 9.0 20.0 Withdrawal 4.0 23.6 Diaphragm&spermicides 6.0 12.1 Male condom 3.0 13.9 Female condom 5.0 21.0 แม้ว่า ยาเม็ดคุมกำเนิดจะไม่ใช่วิธีที่ประสิทธิภาพสูงสุด แต่ยาเม็ดคุมกำเนิดก็เป็นทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่ต้องการคุมกำเนิดระยะสั้น(เดือน-ไม่กี่ปี) และ ไม่ต้องการใช้วิธีที่เจ็บตัว (invasive) นอกจากนี้ยังหาซื้อได้ง่าย ใช้ง่ายและราคาไม่แพงอีกด้วย ฮอร์โมนและกลไกการออกฤทธิ์ของยาเม็ดคุมกำเนิดEstrogenกลไกการออกฤทธิ์ เอสโตรเจน เป็นฮอร์โมนที่จำเป็นสำหรับการเจริญของเยื่อบุโพรงมดลูก โดยจะค่อยๆสูงขึ้นในช่วงก่อนตกไข่ จาก granulosa cell ที่ถูกกระตุ้นจาก FSH แต่หากร่างกายมีประมาณ Estrogen ที่มากเกินไป ก็จะกดการทำงานของ FSH จนสามารถยับยั้งการตกไข่ได้ในที่สุด เอสโตรเจนจึงถูกนำมาใช้ในการคุมกำเนิด ด้วยกลไก ดังนี้
ชนิดของ estrogen เอสโตรเจนที่นำมาใช้เพื่อคุมกำเนิดมีหลายชนิด แบ่งได้ดังนี้
Progestinกลไกการออกฤทธิ์ โปรเจสเตอโรน โดยปกติจะหลั่งมากช่วงหลังการตกไข่ (luteal phase) จะหลั่งสูงมากหากมีการตั้งครรภ์ แต่หากร่างกายได้รับโปรเจสติน ตั้งแต่ช่วงก่อนการตกไข่ อาจมีผลยับยั้งการตกไข่ได้ โปรเจสติน จึงถูกนำมาใช้ในการคุมกำเนิด ด้วยกลไก ดังนี้
ชนิด (Generation) โปรเจสติน ปัจจุบันถูกสังเคราะห์ขึ้นมาหลากหลายตัว เพื่อใช้ในการคุมกำเนิด แบ่งได้เป็น 2 กลุ่มดังนี้ 1. 19-nortestosterone เป็น progestin ที่นำมาใช้มากที่สุดใน COC ออกฤทธิ์ในการคุมกำเนิดเด่นกว่า estrogen แบ่งเป็น 3 generation ได้ดังนี้
2. Unclassified Cyproterone acetate อยู่ในกลุ่ม 17-hydroxyprogesterone มีฤทธิ์ต้าน androgen จึงอาจช่วยลดการเกิดสิวได้ เช่น Diane Drospirenone เป็น spironolactone analogue มีฤทธิ์ทั้ง antiandrogen และ diuretic เช่น Yaz , Yazmin เป็นต้น ชนิดของยาเม็ดคุมกำเนิดCombine oral contraceptive (COC) pillคือยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ประกอบด้วย estrogen และ progestin เพื่อให้ได้ฤทธิ์ในการคุมกำเนิดทั้งหมดดังที่กล่าวมาแล้ว ซึ่งแต่ละยี่ห้อจะมีชนิดและประมาณของฮอร์โมนแตกต่างกันออกไป แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ตามฮอร์โมนในเม็ดยาดังนี้ Monophasic COC คือ COC ที่มีฮอร์โมนเท่ากันทุกเม็ด แบ่งเป็น
Multiphasic COC คือ COC ที่มีฮอร์โมนแตกต่างกัน ใน 1 แผง เพื่อให้ระดับฮอร์โมนใกล้เคียงธรรมชาติมากขึ้น และยังลดผลข้างเคียงลงได้ด้วย เนื่องจากปริมาณฮอร์โมนรวมจะน้อยกว่าแบบ monophasic Biphasic คือ COC ที่มีฮอร์โมนแตกต่างกัน 2 ระดับ เช่น Olilezz(22) : EE 40 mcg + gesogestel 0.025 มก.(7 เม็ดแรก) EE 30 mcg + gesogestel 0.125 มก. (เม็ดที่ 8-22) Triphasic คือ COC ที่มีฮอร์โมนแตกต่างกัน 3 ระดับ เช่น Triquillar(28) : levonorgestrel 0.05 mg + ethinylestradiol 0.03 mg (6 เม็ดแรก) levonorgestrel 0.075 mg + ethinylestradiol 0.04 mg (5 เม็ดถัดไป) levonorgestrel 0.125 mg + ethinylestradiol 0.03 mg (10 เม็ดถัดไป) เม็ดแป้ง 7 เม็ดสุดท้าย วิธีกินยาคุมกำเนิด COCs
Contraindication of COCs ข้อห้ามโดยเด็ดขาด (Absolute Contraindications)
ข้อห้ามโดยอนุโลม (Relative Contraindications)
ผลข้างเคียงของ COCs
ผลดีจากยาคุมกำเนิดที่นอกเหนือจากฤทธิ์คุมกำเนิด (Non-contraceptive benefits) ผลดีที่พบโดยบังเอิญ
COCs มักถูกใช้เพื่อรักษา/บรรเทา ภาวะต่างๆเหล่านี้
Progestin only pill (POP)คือยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว สามารถคุมกำเนิดได้ ตามกลไกการออกฤทธิ์ที่ได้กล่าวไปข้างต้น แต่อาจมีผลข้างเคียงที่ไม่เป็นที่พอใจของผู้ใช้หลายคนเช่น ประจำเดือนกระปริดกระปรอย หรือ ไม่มีประจำเดือน ดังนั้นยาในกลุ่มนี้ มักนิยมใช้ในกลุ่มคนที่ต้องการหลีกเลี่ยงการใช้ เอสโตรเจน เช่น สตรีให้นมบุตร สตรีที่มีโรคหลอดเลือดอุดตัน เป็นต้น ตัวอย่าง Progestin only pill (POP) Progestin-only pill Progestin Micronor, Nor-QD, Noriday, Norod 0.350 mg norethindrone Microval, Noregeston, Microlut 0.030 mg levonorgestrel Ovrette, Neogest 0.075 mg norgestrel Exluton 0.500 mg lynestrenol Femulen 0.500 mg ethynodial diacetate Cerazette 0.075 mg desogestrel ข้อห้ามใช้ ของ POP (Contraindication of POP)
วิธีกินยาคุมกำเนิด POP
ผลข้างเคียงของ POP
Emergency pill (ยาคุมฉุกเฉิน)คือยาคุมกำเนิดที่ใช้หลังจากมีเพศสัมพันธ์แล้ว ใช้แค่หลังมีเพศสัมพันธ์ ไม่ได้กินเป็นประจำทุกวัน สามารถคุมกำเนิดได้จากกลไกของ progesterone ดังกล่าวข้างต้น โดยส่วนประกอบมักเป็น high dose progesterone จึงควรใช้แค่ในสถานการณ์ที่จำเป็นเท่านั้น เช่น ถุงยางอนามัยแตกรั่ว มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้คุมกำเนิดล่วงหน้า หรือถูกข่มขืน เป็นต้น หากต้องการคุมกำเนิดเป็นระยะเวลาหนึ่ง หรือ มีเพศสัมพันธ์ อยู่เป็นประจำ ควรใช้วิธีอื่น เช่น ยาเม็ดคุมกำเนิด ชนิดที่ต้องกินทุกวัน เพื่อลดผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น วิธีกินยาคุมฉุกเฉิน ประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิดฉุกเฉินจะลดลงตามระยะเวลาที่นานขึ้นหลังมีเพศสัมพันธ์ Yuzpe’s regimen คือการกิน OCP ให้ได้ EE 100 microgram และ levonorgestrel 1 mg กิน 2 ครั้ง ห่างกัน 12 ชั่วโมง โดยครั้งแรก กินหลังมีเพศสัมพันธ์ ทันที หรือภายใน 72 ชั่วโมงแรก ตัวอย่างเช่น Ogestrel (EE 50 micogram + levonorgestrel 0.5 mg) หากต้องการกินแบบยาคุมฉุกเฉิน ให้เริ่มกิน 2 เม็ด หลังมีเพศสัมพันธ์ทันที หรือ ภายใน 72 ชั่วโรงแรก ตามด้วย ครั้งที่ 2 ที่ 12 ชั่วโมงต่อมา จำนวน 2 เม็ด มีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด 75% High dose progesterone คือการใช้ยาที่ high dose progesterone ได้แก่ levonorgestrel 0.75 mg โดย กิน 2 ครั้ง ห่างกัน 12 ชั่วโมง โดยครั้งแรก กินหลังมีเพศสัมพันธ์ ทันที หรือภายใน 72 ชั่วโมงแรก ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด 75-85% ยกตัวอย่างเช่น Plan B เป็นต้น เช่น กินยาคุมแผงที่ 2 วันแรกปล่อยในได้เลยไหมหากได้ทานยาคุมกำเนิดเป็นแผงที่ 2 แล้ว โดยได้ทานต่อเนื่องจากแผงแรก คือหากเป็นชนิดที่มี 21 เม็ด ได้เว้นระยะ 7 วันก่อนที่จะเริ่มทานแผงใหม่ หรือหากเป็นชนิดที่มี 28 เม็ด ได้ทานจนครบ 28 เม็ดแล้วเริ่มทานแผงใหม่ต่อทันที ยาคุมกำเนิดในแผงที่ 2 นี้ ก็จะสามารถออกฤทธิ์ในการป้องกันการตั้งครรภ์ต่อเนื่องมาจากแผงแรก ดังนั้น สามารถที่จะ ... หลังมีเพศสัมพันธ์2วันกินยาคุมทันไหมการรับประทานยาเม็ดแรกภายใน 72 ชั่วโมง หลังการมีเพศสัมพันธ์ดังกล่าวตามด้วยยาเม็ดที่สอง จะให้ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ได้ 75% แต่หากเริ่มยาภายใน 24 ชั่วโมง หลังการมีเพศสัมพันธ์ จะให้ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์เพิ่มขึ้นเป็น 85% ดังนั้น จึงควรรับประทานยาเม็ดแรกหลังการมีเพศสัมพันธ์ให้เร็วที่สุด เริ่มกินยาคุมแผงที่2 ตอนไหนยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแผงละ 21 เม็ด ทุกเม็ดจะมีตัวยาทั้งหมด (ไม่มีเม็ดแป้ง) รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วหยุด 7 วันก่อนเริ่มแผงใหม่ หลังหยุดยาประมาณ 1-3 วันจะเริ่มมีประจำเดือน 2. กินยาคุมหลังมีเพศสัมพันธ์กี่ชั่วโมงวิธีการกินยาคุมกำเนิดฉุกเฉินที่ถูกต้องคือ ต้องกินเม็ดแรกให้เร็วที่สุดภายหลังมีเพศสัมพันธ์แบบที่ไม่ได้ป้องกัน ซึ่งควรกินภายใน 72 ชั่วโมง และกินเม็ดที่ 2 หลังจากเม็ดที่ 1 ภายใน 12 ชั่วโมง และไม่แนะนำให้กินเกิน 4 เม็ด หรือ 2 กล่องต่อเดือน ทั้งนี้สามารถกินยาคุมฉุกเฉิน 2 เม็ดพร้อมกันในครั้งเดียวได้ โดยที่ประสิทธิภาพและความ ... |
ก นยาค มแผงท สอง ม เพศส มพ นธ ตอนไหน
กระทู้ที่เกี่ยวข้อง
ลิขสิทธิ์ © 2024 th.ketiadaan Inc.
