2024 ทำไม lap monocytes ถ งส งในผ ป วยห วใจ

4 Char Bra I =ลกู ผสมระหวา งพันธพุ อชาโรเลส (Char) กับแมพนั ธลุ ูกผสมบราหมัน (Bra) - พ้ืนเมือง (I)

12 วารสาร สัตวบาล

หลังจากเกิดวิกฤติราคาและจำนวนโคตกต่ำถึงท่ีสุดในป 2540 แตความตองการเนื้อโคเพื่อบริโภคยังคงมีอยู ราคาโคและกจิ การโคเนอ้ื ตลอดจนการพัฒนาพนั ธุโคเน้ือก็เร่ิมกระเตอื้ งขน้ึ ดวย และ เมือ่ การพัฒนาพันธุโคบราหม ันกำลงั จะฟน ตวั กเ็ กิดอปุ สรรคจากกระแสวัวแฟชนั่ อนิ ดบู ราซิล ขน้ึ มาอีกในป 2546 หรอื สบิ ปห ลงั จากวงการววั งามลมสลายไป ในป 2536 โดยมีการปนกระแสวัวงามขึ้นมาใหม และคราวนี้ไดเนนท่ีเปนวัวสีแดงดวย และยังคงใชลักษณะ หัว และหู เปน หลัก ในการปน ราคา เชน เดิม จึงทำใหราคาวัวบราหมันแดงและเรดซนิ ดีสูงขึ้นมาก แมแ ตการพัฒนาววั บราหมันเทากม็ ี ผลกระทบดว ยเชน กนั อกี รอบหนง่ึ เพราะทำใหเ กษตรกรนยิ มนำววั ลกู ผสมบราหม นั ทง้ั สเี ทาและสแี ดงไปผสมยกระดบั ดว ยววั อนิ ดูบราซลิ แดงกันเปนสวนใหญ

การโปรโมทพนั ธอุ นิ ดบู ราซลิ ในรอบท่ี 2 มผี ลกระทบตอ โครงการพฒั นาธรุ กจิ การผลติ โคนม5 ในชว งป 2543-2547 เพราะการจดั หาแมพ นั ธุ บราหม นั เลอื ดสงู มาเขา รว มแผนการผลติ ลกู ผสมโคนม-เนอ้ี “ฟรบี ราห” (ฟรเี ชยี น x บราหม นั เลอื ดสงู )6 เปนไปไดยากมาก เพราะโคบราหมันเลือดสูงมีนอย และ โคที่เขาลักษณะท่ีใชไดตามโครงการ ก็ถูกนักผสมเทียม (ท้ังขาราชการและเอกชน) ซ่ึงยงั ถูกครอบงำโดยอามิส จงู ใจเกษตรกรใหใชผสม กบั โคอนิ ดูบราซิล มากกวาการผสมดว ย โคฟรเี ชยี นตามโครงการฯ ซง่ึ มเี ปา หมายทจ่ี ะสรา งระบบการผลติ โคนม-เนอ้ื ขน้ึ มา เพอ่ื เพม่ิ จำนวนโคนมทส่ี ามารถผลติ นม พอเหมาะกับสภาพแวดลอม และผลติ ลูกโคทเ่ี หมาะสมสำหรับนำไปขนุ ไดด ว ย

การดำเนินการตามโครงการฯ หวังผลท่ีจะชวยใหชาวโคนมไดรับผลตอบแทนแบบพอเพียงกวาระบบการผลิตใน ขณะนั้น และในปจ จบุ ัน ทง้ั ยังชวยเพิ่มจำนวนโคทมี่ คี ุณภาพเหมาะสมสำหรบั เปน “โคขุน”สำหรบั ตลาดระดบั บนไดด วย แตด วยอปุ สรรคจากการถูกแฟช่นั อนิ ดูบราซิล แยงแมพันธบุ ราหมันเลอื ดสงู ไป การผลติ ลูกผสมฟรีบราหไดถกู ยกเลิกไป หลงั จากดำเนนิ การมาไดเ พยี ง 5 ป เหลอื เพยี งแตก ารใชโ คทไี่ ดซ อ้ื มาจากเกษตรกรตามทผี่ ลติ ไวเ ดมิ มาทำการวจิ ยั เปรยี บเทยี บ พนั ธแุ ทน จนกระท่ังมกี ารปดโครงการฯ ในป 2558 โดยไมบรรลผุ ลตามเปาหมายเดมิ เพอื่ การพัฒนาธรุ กจิ การผลิตโคนมที่ จะถายทอดใหเอกชนนำไปดำเนินการรวมกับเกษตรกรตอไป

5 เปนโครงการรวมระหวางกรมปศุสัตวกับสถาบันวิจัยและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) ซึ่งผูเขียนเปนผูจัดทำขึ้น และ เมื่อไดรับอนุมัติตองรับหนาที่บริหารโครงการในระยะแรกเอง ซ่ึงตองยอมรับวาเปนโครงการที่ดำเนินการยากท่ีสุด เทาท่ีไดทำมาเพราะความเปน “โครงการรวม” ระหวางสององคกร โครงการน้ีเปนส่ิงท่ียืนยันไดวามีความจำเปนตอง ปลูกฝงจิตใจในหลักการ ไมใชเปนแตเพียงการบัญญัติคำ “บูรณาการ” และเพียงคำพูดเพราะๆ ถึง “การทำงานเพ่ือ สวนรวม” ใหแกคนรุนใหมใหได เพ่ือเมืองไทยจะไดเปนผูนำ ใน AEC สมกับท่ีทรัพยากรธรรมชาติท่ีเคยมีอยูมาก แมไดหดหายไปมากและกำลังจะหดหายตอไป ตามจริตของคนไทยสวนใหญ ดังท่เี จาพระคุณสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย (ประยุทธ ปยุตโต) ได สาธยายไวตอนหน่ึงวา คนไทย: “ มองใกล ใจแคบ มักงาย ไฝต่ำ” (ผูเขียนไดเห็นคำกลาวนี้ คร้ังแรกบนปายหลังโตะทำงานของ ศ. เกียรติคุณ ดร. จรัญ จันทลักขณา สมัยท่ีเคยไดปรึกษาหารือและรวมมือกัน ทำงาน ในขณะท่ผี เู ขยี นยังรบั ราชการอย)ู

6 เปนโคที่ผลิตโดยการผสมวัวบราหมันเลือดสูงของเกษตรกรดวยโคพันธุฟรีเชียนแลวรับซื้อในราคาประกันมาเลี้ยง ในสถานีของโครงการจนเปนสาวแลวผสมดวยฟรีเชียนแลวจำหนายโคสาวตั้งทองใหผูเลี้ยงโคนม สวนโคผูก็จำหนาย ใหเ กษตรกรนำไปขนุ

วารสาร สัตวบาล 13

2. อัตตา : อุปสรรคในการแกไ ขป ญหาการผสมพันธใุ นแมพ ันธุ “ลกู ครึ่ง” ดวยการผลิตโค “ชารบราย” ซึง่ เปน โคเน้ือ ท่ีเหมาะสำหรับการขนุ เพือ่ ตลาดระดบั บนยงั ไมเ พียงพอจากการขาดววั ลกู ผสมบราหมนั พน้ื ฐานดวยสาเหตขุ า งตน นอกจากจะจำเปนตอ งเรง ขยายจำนวนวัวบราหมนั เลอื ดสงู (Brahman grades) เพ่ือเปนแมพันธุพื้นฐานแลว จึงยังมีความจำเปนท่ีจะตองเก็บโค “ชารบราย” เปนแมพันธุตอไปดวย ปญหาท่ีตามมาก็คือ เมื่อจะใชโคลกู ครง่ึ “โค” กับ “ววั ” เหลานี้ เปน แมพ นั ธุแ ลว จะรักษาระดับพนั ธลุ กู คร่งึ โคเมืองหนาว x ววั เมืองรอน และคง คณุ สมบตั กิ ารผลติ เนอื้ ทดี่ มี ปี ระสทิ ธภิ าพ ในสภาพการเลย้ี งดแู ละสง่ิ แวดลอ มในประเทศ ทเี่ กดิ จากอภชิ าตสิ มบตั ิ (heterosis หรือ hybrid vigor) ซึ่งเปน ผลจากการผสมขามชนิดพนั ธุ (species crossing) ไวอยางสม่ำเสมอและตอเนื่องไดอ ยา งไร ? คำตอบที่เห็นพองตองกันวาเปนวิธีการท่ีดีที่สุดคือการใชโคพันธุสังเคราะหพันธุแทท่ีเปนลูกผสมขามชนิดพันธุ (species crossing) ระหวา งโคเมอื งหนาว (Bos Taurus) กับ ววั เมอื งรอ น (Bos indicus)7 ซึง่ สามารถถา ยทอดพนั ธกุ รรมได อยางคงเสน คงวาและใหลกู ทม่ี โี ครงสรา งรปู ทรงและคณุ ภาพสมำ่ เสมอ (uniformed conformation and quality) มาผสมกับ “ชารบราย” เพ่ือรักษาหรือยกระดับ heterosis ของโค “ชารบราย” ซึ่งเปนโคท่ีมีลักษณะดีอยูแลวและเกษตรกรมีอยูและ ผลติ ข้นึ มาเร่ือยๆ ตามระบบปรับปรุงพนั ธทุ ่ีกรมปศสุ ัตวใ หก ารสนบั สนนุ นนั้ ตอ ไป การไดม าซงึ่ พนั ธสุ งั เคราะหด งั กลา วนน้ั สามารถทำไดโ ดยการสรา งพนั ธขุ น้ึ มาเองหรอื โดยการนำเขา ซงึ่ กไ็ ดเ กดิ ขน้ึ ท้ังสองวิธีแตไมไดผลดีเทาที่ควร เพราะการขาดความรวมมือระหวางองคกรและเพราะอัตตาของผูรับผิดชอบ ดังจะไดช ้ใี หเ ห็นตอ ไป (1) การสรางพันธสุ ังเคราะหในประเทศ ทางเลือกหน่ึงเพ่ือใหไดมาซึ่ง พันธุสังเคราะห (synthetic/composite breeds) น้ันคือการสรางพันธุข้ึนมาใหมใน ประเทศ ดังน้ันจึงไดมีความพยายามดำเนินการสรางพันธุสังเคราะหที่มีสวนผสมระดับตางๆระหวางโคเมืองหนาวกับวัว เมืองรอน (Bos taurus vs. Bos indicus) ท้ังแบบที่มี 2 พันธุ (synthetic breeds) และมากกวา 2 พันธุ (composite breeds) ขน้ึ หลายพนั ธุ โดยทางมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรไ ดเ รมิ่ สรา งพนั ธกุ ำแพงแสนขน้ึ ในป 2525 ดงั รายละเอยี ดทไี่ ดก ลา วถงึ แลว ในตอนตน จนเกดิ เปน “โคพันธุกำแพงแสน” ขึ้นในป 2530

7 ซึ่งอาจจะเปน 2 พันธุ (สายเลือดละพันธุ) ที่ฝร่ังเรียกวา synthetic breeds หรือจะมีเกินกวา 2 พันธุโดยอยางนอยตอง มีพันธุท ีม่ สี ายเลือดใดสายเลอื ดหน่งี อยูอยา งนอย 1 พันธซุ ่งึ จดั ประเภทเปน composite breeds ก็ได

14 วารสาร สัตวบาล

เปนท่ีนา เสยี ดายทใี่ นขณะทีม่ ีการเริ่มสรา งพนั ธกุ ำแพงแสนนัน้ ทาน ร.ต. ศิริ ศุภางคเสน ไดเกษียณอายรุ าชการจาก ตำแหนง อธบิ ดกี รมปศสุ ตั วไ ปกอ น จงึ ไมไ ดม โี อกาสไดใ ชน โยบายทใ่ี หค วามสำคญั กบั ความรว มมอื ระหวา งองคก รของทา น นำกรมปศุสัตวเขาไปรวมกับทางมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ในการพัฒนา “โคพันธุกำแพงแสน”9 และอธิบดีกรม ปศุสัตวในรุนตอๆ มาตางก็พอใจท่ีจะสรางพันธุโคขึ้นเองในองคกร จึงเกิดการสรางพันธุสังเคราะหข้ึนมาใหมเรื่อยๆ ตามความพอใจ

กรมปศสุ ตั วไ ดส รา งพนั ธโุ คทม่ี สี ว นผสม 2 พนั ธุ (synthetic breeds) โดยใชพ นั ธแุ ละสตู รตา งๆตามแผนการผสมพนั ธุ ในตา งประเทศ 2พันธุ คือ พันธตุ าก (สตู ร Charbray) และ พันธกุ บินทร (สูตร Simbrah) โดยไมมวี ัวพนั ธพุ ืน้ เมืองเขา มาเปน สว นผสมและไมมเี กษตรกรมารว มในการพัฒนาพันธุ และในเร็วๆนีก้ ็กำลังดำ เนินการสรางพนั ธุไ ทยแบล็ค (Angus x Thai indigenous cattle) ขนึ้ มา โดยการผสม ววั พน้ื เมอื งไทยของเกษตรกร ดว ยนำ้ เชอื้ โคพนั ธแุ องกสั (Aberdeen Angus)10 ตามแบบ Brangus (Brahman x Angus) แตย ังหาสว นผสมทเี่ ห็นวา เหมาะสมอยู11

การสรา งพนั ธสุ งั เคราะหข น้ึ ใหมน ส้ี ว นใหญเ กดิ ขน้ึ หลงั จากมกี ารเปลยี่ นแปลงผบู รหิ ารองคก รและผรู บั ผดิ ชอบการ พัฒนาการพันธุโคเน้ือ ภายในกรมปศุสัตวเอง และเปนการดำเนินการตามความพอใจในพันธุตนแบบ12 ของแตละทาน โดยไมไดมกี ารรวมมอื ปรกึ ษาหารอื กนั เลย ระหวางหนวยงานทีเ่ กีย่ วของ และนกั ปรับปรงุ พนั ธโุ ค (cattle breeders) ท่มี ีอยู ทั้งในภาคราชการและภาคเอกชน เพื่อกำหนดแผนหลัก ใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกัน และไมไดรวมพลังทรัพยากรที่มี คณุ ภาพแตมีอยูคอนขา งจำกัดเขา ดว ยกัน ทำการสรางพนั ธุใดพนั ธหุ นึ่งหรอื มากกวา นั้นตามความเหมาะสมขึน้ มา

8 แมจะมีปญหาเรื่องการคลอดยากอยูบ า งกแ็ กไ ขไดโดยวิธคี ัดเลอื กพอพันธุท่ีจะนำมาใช 9 ผูเขียนเอง ซึ่งเคยไดรับมอบหนาท่ีใหเปนผูดำเนินการประสานงาน ในสมัยของทานอธิบดี ศิริ ศุภางคเสน ก็ตองไป

ทำงานท่ี ADB ดวย จึงไมไดมีโอกาสทำหนาท่ีท่ีทานอธิบดี ศิริ ฯ ไดเคยมอบหมาย แตถึงแมจะอยูก็คงทำอะไรไมได เพราะตัวเองก็แทบจะเอาตัวไมรอดหลังจากพนสมัยของทาน ถึงกับตองจำใจรับตำแหนงงานท่ีทาง ADB ไดเสนอให โดยตั้งใจจะหลบพายุเปนการชั่วคราว แตเม่ือครบกำหนด 4 ป ที่ไดรับอนุญาตใหไปชวยงานในองคการระหวาง ประเทศ ตามมติ ครม. พายุก็ไมไดเคลื่อนยายไปที่อ่ืนตามกฏเกณฑปกติของการหมุนเวียน ผูเขียนก็จำใจตองลาออก จากราชการและอยูทำงานตอกับ ADB จนเกษยี ณอายุ ทน่ี ่ัน 10 เปนหลักการเดียวกันเพียงแตเปนการสลับกัน ท่ีในสวนผสมของพันธุบรังกัสมีโคพันธุอาเบอรดีนแองกัสซ่ึงถือไดวา เปนพันธุพ้ืนเมืองพันธุหน่ึงในสหรัฐฯ(นำเขาในยุคยายถ่ินฐานจากจังหวัดอาเบอรดีนไชรและแองกัสไชรในประเทศ สกอตแลนด) เปนแมพันธุ ผสมกับโคพันธุบราหมัน แต “ไทยแบล็ค” มีแมโคพื้นเมืองไทย ผสมกับพันธุแองกัส 11 ผูเขียนเห็นวาแนวคิดสรางพันธุโดยมีโคพ้ืนเมืองมารวมดวยนาจะเหมาะสมกวาการใชโคพันธุตางประเทศลวนๆ เพราะนอกจากไดคุณสมบัติท่ีดีของพันธุพ้ืนเมืองซ่ึงไดรับคัดเลือกโดยคนหรือโดยธรรมชาติในบานเรามาชานานแลว ยังสามารถถอื เปน เอกลกั ษณไ ดด ว ย 12 ในกรณีของ “ไทยแบล็ค” เกิดจากนโยบายตามคำขวัญ “ส่ีดำ” ดวย : โคดำ (แองกัส/วากิว), หมูดำ จากเชียงใหม, แพะดำ (ซามิ) และ ไกดำ

วารสาร สัตวบาล 15

การขาดบรู ณาการทำใหเ กดิ เปน ระบบ ตางคนตา งทำ ซึง่ มิไดนำไปสคู วามสำเร็จ ตามวัตถปุ ระสงคส งู สุดทีอ่ างถงึ อยา งเดยี วกนั คอื ตองการใหไ ดมโี คพันธสุ งั เคราะหท ่มี ลี ักษณะพันธดุ ีตามอุดมทัศนยี  (ท่ีตางคนตางคดิ เอาเอง) และสามารถ ถายทอดพันธุกรรมดีเดนหรืออภิชาติสมบัติ (heterosis) ท่ีเกิดขึ้นจากการผสมขามชนิดพันธุ (species crossing) ไปสูลูกหลานไดอยางเสมอเหมือน (uniformity) ซ่ึงก็ยังไมสามารถผลิตพอพันธุท่ีไดคุณสมบัติตามอุดมทัศนีย ทีเ่ หมาะสมสำหรับผลติ นำ้ เช้ือ ใหเพยี งพอและทันกบั ความตองการของเกษตรกรไดเทาท่คี วรเพราะพนั ธทุ ถ่ี กู สรางขนึ้ กอ น จะถูกละเลยและขาดการพฒั นาพนั ธุอ ยา งตอ เน่อื ง เม่อื มีการสรา งพันธุข นึ้ ใหม ซงึ่ เปน ปญหาใหต อ งมีการแกไ ขกันตอไป

(2) การนำเขาโคพันธสุ ังเคราหะ  ในอดีตไดมีการนำโคพันธุซานตา เกอทรูดิส (Santa Gertrudis) ซึ่งเปนโคพันธุสังเคราะห (synthetic breed) มีเลือดโคพันธุชอรท ฮอรน (Shorthorn) ซึง่ เปนโคเมอื งหนาว 5/8 สว น และววั เมืองรอ นคอื บราหมัน (American Brahman) 3/8 สว น จากสหรฐั อเมรกิ า เขา มาทดลองเลย้ี งโดยกรมปศสุ ตั วแ ละเอกชนในระหวา งป 2509-2518 แตก ไ็ มป ระสบผลสำเรจ็ เนอ่ื งจากมเี ลอื ดโคเมอื งหนาวสงู เกนิ ไป ขาดความเหมาะสมกบั สภาพแวดลอ มของเมอื งไทย13 จงึ ไมเ ปน ทนี่ ยิ มของเกษตรกร ทำใหล มหายตายจากไป ดงั ทไี่ ดอ ธิบายแลว ในตอนตน ผลของความลมเหลวจากการนำเขาโคพันธุสังเคราะหมาขยายพันธุขางตน ไมไดหยุดความพยายามท่ีจะนำเขาโค พันธุสังเคราะหเขามาใหม ดังนั้น ในป 2527 กรมปศุสัตว จึงไดนำเขา โคพันธุเดราทมาสเตอร (Droughtmaster) ซง่ึ เปน พนั ธสุ ังเคราะหระหวาง 2 พันธเุ ดิม คอื พันธุชอรท ฮอรน กับบราหม ัน เชน เดยี วกับพันธุ ซานตา เกอทรูดสิ ตา งกันแต พนั ธเุ ดรา ทม าสเตอร เปน พนั ธุ“ลกู ครงึ่ ”คอื มเี ชอื้ พนั ธชุ อรท ฮอรน 50%และบราหม นั 50%และสรา งขนึ้ ในประเทศออสเตรเลยี ซงึ่ นา จะเตบิ โตขยายพันธไุ ดด ใี นประเทศไทยเพราะเปน โค “ลูกครึง่ ” กรมปศุสัตวไดน ำเขาโคพนั ธุเดรา ทมาสเตอรจำนวน 247 ตวั เปน เพศผู 24 ตวั และเพศเมยี 223 ตวั โดยการใชเ งินยืม จากกองทุนเกษตรกร และนำมาเลี้ยงท่ีสถานีบำรุงพันธุสัตว ทับกวาง14 เพ่ือขยายพันธุและจำหนายลูกใหแกเกษตรกรเพื่อ นำเงนิ ทยอยสงคนื ใหกองทุนตอ ไป ซึ่งพันธเุ ดราทมาสเตอรก ส็ ามารถเจรญิ เติบโตและขยายพันธุเ ปน ที่นาพอใจภายใตการ ดูแลอยางใกลชิดในสถานีทับกวางและคาดวาจะสามารถผลิตโคจำหนายใหเกษตรกรและสามารถสงคืนเงินยืมไดตาม โครงการ15 ซ่ึงดำเนินการไปไดจ นส้นิ สุดสมยั ของทานอธิบดกี รมปศุสัตวผ ใู หนโยบาย

13 ตามความเห็นของ ศ. เกยี รติคุณ ดร. จรัญ จันทลกั ขณา และ ศ. ปรารถนา พฤกษะศรี (ในหนงั สือ “โคเนื้อพันธุกำแพงแสน- เอกสารอางอิงท่ี 4) ซง่ึ ผูเ ขียนกเ็ หน็ ดว ย

14 ปจจุบนั เปน ศนู ยว ิจยั และบำรงุ พันธสุ ตั ว ทับกวาง 15 ความเห็นจาก น.สพ. ชุม อินทรโชติ อดีตรองอธิบดีกรมปศุสัตว ซ่ึงเคยเปนเจาหนาท่ีผูรับผิดชอบดูแลโคพันธุ

เดราทมาสเตอรอ ยางใกลชดิ ในขณะน้ัน

16 วารสาร สัตวบาล

อธิบดีคนใหมที่มาแทนซ่ึงไมเห็นดวยกับโครงการ ก็ไดส่ังใหยุติโครงการ โดยใหจำหนายโคทั้งหมดใหเกษตรกร และเอกชน เพอื่ นำเงนิ สงใชก องทุนเกษตรแทน ทำใหโ คพันธุเ ดรา ทม าสเตอร พน ไปจากความรับผดิ ชอบของกรมปศสุ ัตว และเปน ผลใหโ คทสี่ ง่ั เขา มาตามรอยกรมปศสุ ตั ว ในป 2531โดยเอกชน 2 ราย กพ็ ลอยถกู ลดความสำคญั และขาดการสง เสรมิ จากกรมปศสุ ตั วล ง ทำใหโ คพนั ธุน ้ีคอยๆ เลอื นหายไปจากความสนใจของคนในวงการโคเนอ้ื ไป16

ในป 2529 ไดมีเอกชนนำเขา โคพันธสุ งั เคราะห (synthetic breed) มาอกี พนั ธหุ นึ่ง คือโคพันธุแ บรงกสั (Brangus) ซงึ่ เปนพนั ธุ ทสี่ ังเคราะหจากววั พนั ธุบราหม ัน (Brahman) กบั โคพนั ธุแ องกัส (Angus) ในสัดสวน 3/8 Brahman + 5/8 Angus ตามสูตรของพันธุซานตาเกอรทรูดิสซึ่งเปนตนตำหรับการสรางพันธุสังเคราะห เพียงแตแทนที่จะใชพันธุชอรทฮอรน กเ็ ปลย่ี นเปนใชพนั ธแุ องกสั แทนเทานั้น

โคพนั ธุบรงั กสั ท่นี ำเขา มาหลายรอ ยตัว สามารถเจริญเตบิ โตไดดีในสภาพการเล้ยี งดแู บบขนุ ในโรงเรอื น แตมักมี ปญหาหากเลี้ยงแบบปลอยทุง17 จึงคงเล้ียงกันอยูไดประมาณ 2 ทศวรรษแลวคอยๆเลือนหายไปจากวงการโคเน้ือ และ เม่ือตนปกลาย (20 มกราคม 2561) ผูเขียนไดมีโอกาสไปเยี่ยมฟารมหน่ีงในจังหวัดเพชรบูรณ ที่เจาของอางวาเปนฟารมที่ เล้ียงโคแองกัสพันธุแท แตผูเขียนสังเกตุวานาจะมีหลายตัวที่เปนพันธุแบรงกัส ปนอยูดวย18 ซึ่งโคทุกตัวดูสมบูรณดี (ยกเวน ตวั ทเ่ี ปน ลกู ผสมวากวิ ทม่ี ปี นอย)ู ในสภาพการเลย้ี งแบบขงั คอกและใหอ าหารแบบผสมรวมอาหารขน กบั อาหารหยาบ หรอื ทน่ี กั เลย้ี งโครจู กั กนั ดใี นชอ่ื ทเี อม็ อาร(TMR=totalmixedration) สว นการจะมโี คพนั ธแุ บรงกสั เลย้ี งกนั ทอ่ี น่ื อยา งไรบา ง ผเู ขียนสอบถามผูอยูในวงการโคเน้อื ปจจบุ นั ก็ไมไดขอ มูลเพม่ิ เติม

ในเรว็ ๆ นล้ี า สดุ ไดม เี อกชนนำเขา นำ้ เชอ้ื (semen) และตวั ออ น (embryo) ของโคพนั ธบุ ฟี มาสเตอร (Beefmaster breed) ซง่ึ เปนพันธุสังเคราะหแท แบบรวมพนั ธุ (composite breed)19 เขามาขยายพันธและใชผสมกับ “โคลูกคร่งึ ” รวมท้ังโคท่ีกำลั งพฒั นาและไดพฒั นาเปนพนั ธกุ ำแพงแสนหรือพนั ธุต ากแลว ในฟารม เอกชนหลายแหง และปรากฏผลดเี ปนทพ่ี อใจของ ผปู ระกอบการ20

16 รายละเอียดความเปนมาและเปนไปของเดราทมาสเตอรในเมืองไทยดูไดจากสาระนารูเกี่ยวกับโคเน้ือ โดย ศ. ปรารถนา พฤกษะศรี (เอกสารอา งอิงท่ี 2)

17 ดรู ายละเอยี ดไดจ ากบทความของ ศ. ปรารถนา พฤกษะศรี ในหนงั สอื สาระนา รเู กย่ี วกบั โคเนอ้ื ชดุ ท่ี 1 (เอกสารอา งองิ ท่ี 2) 18 ผูเขียนไมกลาซักรายละเอียดมากเพราะเจาของ (คุณสัญญา เทียมศิริ) เล้ียงโคแบบเศรษฐีและมีแนวทางผสมพันธุโค

เปนของตัวเองและไมคอยเปดโอกาสใหคนแปลกหนาเขาเยี่ยม การไดมีโอกาสไปเยี่ยมชม ก็ไดอาศัยบารมีคุณสุวรรณี คุนวงศ เจา ของไรกำนนั จลุ เปน คนนำ 19 มสี ว นผสมของโคเมอื งหนาว 3 พันธุ (Hereford,Shorthorn และ Milking Shorthorn) ประมาณ รอ ยละ 50 กวา เลก็ นอ ยกับ วัวเมืองรอน 3 พนั ธุ (Gir หรือ Gyr, Nellore และ Guzerat) ในสดั สว นที่นอ ยกวา รอยละ 50 เล็กนอยโดยไมม ใี ครยืนยนั สัดสวนท่แี ทจริงได เพราะไมไดมีการผสมพันธแุ บบกำหนดสูตรไวลวงหนาเชนพันธสุ ังเคราะหอ่นื ๆ (เอกสารอางอิงท่ี 9) 20 ตัวอยางเชนคุณสุนทร นิคมรัตน นายกสมาคมโคเน้ือแหงประเทศไทย ซ่ึงเปนเจาของฟารมโคเน้ือพันธุกำแพงแสน ท่ีใหญท่ีสุด ก็ไดนำน้ำเช้ือโคพันธุบีฟมาสเตอรมาปรับคุณสมบัติของโคในฟารมไดผลเปนท่ีพอใจและไดจัดหาน้ำเช้ือ โคพันธุบ ฟี มาสเตอรชนดิ ปลอดเขา (Polled Beefmaster) มาผลิตบฟี มาสเตอร F2 ท่ปี ลอดเขาตอ ไปดว ยแลว

วารสาร สัตวบาล 17

ดว ยผลของความพงึ พอใจในโคลกู ผสมบฟี มาสเตอรก บั โค “ลกู ครงึ่ ” ทเี่ กษตรกรรายยอ ยไดพ บเหน็ ในฟารม เอกชน และดว ยการสง เสรมิ และสนบั สนนุ โดยกรมปศสุ ตั ว2 1 สง ผลใหไ ดม กี ารขยายพนั ธบุ ฟี มาสเตอรไ ปสโู คของเกษตรกรรายยอ ย ทผ่ี ลิตโคลกู ผสมชาโรเลส (Charolais crosses) และแมแ ตโ คลกู ผสมแองกสั (Angus crosses) ท่ีอยใู นเขตท่ีมีการ บรกิ าร ผสมเทยี มดว ยนำ้ เชอ้ื บฟี มาสเตอรจ ากกรมปศสุ ตั ว โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ในจงั หวดั เชยี งรายและบางจงั หวดั ในภาคเหนอื ตอนบน

เนอื่ งจากลกู โคลกู ผสมบีฟมาสเตอร ทเี่ กิดจากแม “โคลกู ครงึ่ ” มีรูปรา งลักษณะไปทางบฟี มาสเตอร ท่เี ปน สายพอ พันธแุ ละมีความแขง็ แรง มกี ารเจริญเตบิ โตดี เปน ที่พอใจของเกษตรกรมาก ทำใหเ กษตรกรจำนวนมาก มคี วามตอ งการที่ จะผสมวัวของตนทุกตัว ดวยพันธุบีฟมาสเตอรดวย และมีการจัดต้ังเครือขายผูเลี้ยงโคบีฟมาสเตอรข้ึน โดยการสนับสนุน ของอดตี รองอธิบดกี รมปศสุ ตั วท ่ีมีถิ่นฐานในจังหวดั เชยี งราย22

เพอ่ื สนองความตอ งการของเกษตรกร ทางสมาคมโคเนอ้ื แหง ประเทศไทยไดร อ งขอใหจ ดั หานำ้ เชอ้ื โคพนั ธบุ ฟี มาสเตอร หลากหลายพอพันธุขึ้นโดยเฉพาะอยางยิ่งจากพอพันธุปลอดเขาโดยธรรมชาติ (polled) ดวย เพ่ือผสมกับโคลูกผสม บีฟมาสเตอรในรุนตอๆไป ซ่ึงทางกรมปศุสัตวไดส่ังน้ำเชื้อและตัวออนของโคพันธุบีฟมาสเตอร มาใชบริการและสรางฝูง โคพันธบุ ีฟมาสเตอรด ว ยแลว จงึ คาดหมายไดวาโคลกู ครึ่งในอนาคตคงจะมีลกั ษณะทสี่ ม่ำเสมอกันมากขน้ึ

บทสง ทาย

การพัฒนาโคเน้ือในอดีตเปนไปตามความตองการของตลาดและความเหมาะสมของสภาพการเล้ียงดูโค ความเปน อยอู าชพี และสงั คมทอ่ี ยรู ว มกนั ของเกษตรกรโดยรวม ตลอดจนสงิ่ แวดลอ มในแตล ะทอ งถน่ิ ทำใหเ กดิ ระบบการเลยี้ งดพู ฒั นา พนั ธเุ ปน ขน้ั ตอนแบบขน้ั บนั ไดสามารถผลติ โคสตู ลาดทกุ ระดบั ในประเทศ แตเ นอ่ื งดว ยอทิ ธพิ ลทางการเมอื งทเ่ี หน็ ประโยชน ทางการเมืองและทางธุรกิจของตัวเองและพวกพอง ทำใหทิศทางการพัฒนาพันธุโคหันเหไป และทำใหเกิดวิกฤตฟองสบู ทางการผลิตมีผลใหโคลนตลาดและตามดวยการลมสลายของกิจการรอบใหญๆ ถึง 2 รอบในชวงครึ่งแรกพุทธศตวรรษท่ี 26 ทผ่ี า นมา เปน ผลใหก ระทบถงึ การพฒั นาพนั ธโุ คไปดว ย นอกจากนก้ี ารขาดเอกภาพในการจดั หาและพฒั นาพนั ธสุ งั เคราะห เพื่อใชผสมเพื่อรักษาและยกระดับความเปนอภิชาติพันธุของโค “ลูกคร่ึง” ระหวางโคเมืองหนาวกับวัวเมืองรอน ทำให ทรพั ยากรที่มอี ยูจำกดั ถกู กระจายไปเปน ผลใหก ารพัฒนาพันธุโ คไมอ าจประสบความสำเรจ็ เทาที่ควร

21 ใชน้ำเช้ือท่ีรีดจากพอโคบีฟมาสเตอรจำนวน 4 ตัว ซ่ึงไดรับบริจาค จากฟารมโชคชัยยืนยง ของคุณยืนยง พันธุประเสริฐ ตัง้ อยูที่ อ. บึงสามพนั จ. เพชรบูรณ

22 นายสัตวแพทย ไพโรจน เฮงแสงชัย ผูยังมีความมุงมั่นที่จะสงเสริมโคพันธุบีฟมาสเตอรตอไป แมไดถูกยายไปเปน รองอธบิ ดกี รมหมอนไหมแลวก็ตาม

18 วารสาร สัตวบาล

อยางไรก็ตามเรามีเทคโนโลยีการขยายพันธุท่ีทันสมัยและมีระบบการขยายการผลิต (supply chain) ที่เหมาะสม กับสภาพการเล้ียงดู สังคมชนบทและการเกษตร และสภาพแวดลอม ท้ังมีฟารมเอกชนที่สอดรับกันเปนขั้นบันไดการผลิต ซง่ึ หากมกี ารบรู ณาการใหก ารพฒั นาพนั ธแุ ละการเลยี้ งดตู ลอดจนการเชอื่ มตอ ระหวา งขน้ั ตอนการผลติ ใหเ กดิ การคา โดยตรง ที่ไมมีพิธีการยุงยาก จนตองผานพอคาคนกลาง ก็จะเปนระบบธุรกิจการผลิตโคเนื้อที่เหมาะสม มีประสิทธิผล และ สมประโยชนตอผูเลี้ยงโคและผูประกอบการ และสามารถพัฒนาพันธุโคเน้ือ ที่เหมาะสมกับตลาดทุกระดับไดอยางมี ประสิทธิภาพ แบบย่ังยืน โดยเฉพาะอยางย่ิงหากรวมกันจัดหาโคพันธุสังเคราะหที่เหมาะสมใหได ก็จะสามารถเรงขยาย การผลิตโค “ลูกคร่ึง” ใหเพียงพอและสามารถขยายตลาดระดับกลางท่ีกำลังขยายตัวอยูคอนขางรวดเร็วใหรวดเร็วย่ิงข้ึน และจะเปดโอกาสใหประเทศไทยสามารถขยายการผลิตโคเนื้ออยางมีประสิทธิภาพ และสามารถสรางการกระจายรายได ใหเ กษตรกรในทกุ ระดบั การผลติ ไดอ ยา งทวั่ ถงึ และมปี ระสทิ ธผิ ล ทง้ั จะสามารถกลายเปน แหลง ผลติ พนั ธโุ คเนอื้ และเนอ้ื โค ทส่ี ำคญั ย่ิงเพ่อื การสงออกสู AEC และประเทศจีน

อนึ่งในข้ันตอนการพัฒนาโคเน้ือตามวงจรท่ีเปนอยู ควรที่จะมีการกระตุนการพัฒนาการเล้ียงดูและขยายการผลิต วัวพนื้ เมอื งไทยใหม ากข้นึ โดยการพฒั นาตลาดจำเพาะสำหรับเนื้อววั พน้ื เมอื งไทยดว ย เพราะววั พ้นื เมอื งไทย มีคุณภาพเน้อื ดีมีเสนใยเน้ือละเอียดเปนท่ีนิยมในคนบางกลุมอยูแลว23 ซึ่งนาจะขยายเปนวงกวางข้ึนอีกได ในฐานะเนื้อโคเพื่อสุขภาพ เนอ่ื งจากไดม ผี ลการวจิ ยั ของนกั วจิ ยั หลายกลมุ 24วา ววั พน้ื เมอื งไทย ซง่ึ มคี วามสามารถในการดำรงชวี ติ และเจรญิ พนั ธใุ นสภาพ การเล้ียงดูแบบไลตอน ปลอยใหกินหญาตามหัวไรปลายนา ขางถนน บนเขา โดยไมมีอาหารเสริมนั้น นอกจากจะมีผลให ตน ทนุ การผลติ ตำ่ ดว ยแลว ยงั มคี ณุ สมบตั พิ เิ ศษทมี่ ผี ลดตี อ สขุ ภาพยง่ิ กวา โคพนั ธอุ นื่ ดว ย เชน เนอ้ื ววั พน้ื เมอื งไทยมโี ปรตนี สงู มีไขมันและ cholesterol ต่ำกวาโคลูกผสมบราหมันและลูกผสมชาโรเลส ท้ังมีความละเอียดของเสนใยเน้ือ (texture) เปอรเ ซนตเ นอื้ แดง ปรมิ าณVit.E.แรธ าตุZincและSeleniumตลอดจน CLA(ConjugatedlinoleicAcid)สงู กวา โคประเภทอน่ื อีกท้งั ยงั ปลอดจากการตกคางของยาฆาแมลง25 และไมพบการตกคางของสารปฏชิ ีวนะ 6 ชนิดหลกั 26 ทีค่ วรระวงั ดวย

23 เชน ในจังหวดั กาฬสนิ ธรุ าคาเนอื้ ววั ไทยสูงกวาเนือ้ วัวลกู ผสม 24 ดรู ายละเอียดไดจากเอกสารอา งอิงที่ 10, 11, 13 และ14 25 ท่มี กั ตดิ มากบั อาหารขนทใ่ี ชเลย้ี งโคนมและโคเนื้อพนั ธุอ น่ื ๆ 26 Cyprofloxacin, Erithromycin, oxytetracycline, Pennicilin G, Streptomycin, และ Sulphadimidine

วารสาร สัตวบาล 19

อกสารอา งอิง

1. กลมุ สารสนเทศและขอ มลู สถติ .ิ 2557.สรปุ ขอ มลู และสถติ จิ ำนวนเกษตรกร-โคเนอื้ . ศนู ยเ ทคโนโลยสี ารสนเทศ และการสอ่ื สาร กรมปศสุ ัตว กรงุ เทพมหานคร PDF ict.dld.go.th

2. กลุมวิจัยและประเมินพันธุกรรมสัตว. โคพันธุไทยแบล็ค:โครงการพัฒนาพันธุโคเน้ือคุณภาพไทย-แบล็ค. สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว กรมปศุสัตว.กรุงเทพมหานคร: ท่ีมา www.dld.go.th/airc_urt/th/ images/thaiblack.pdf

3. ปรารถนา พฤกษะศรี. 2531. เกร็ดความรเู ร่อื งการเลี้ยงโค. กรงุ เทพมหานคร
4. ปรารถนา พฤกษะศรี. 2548 สาระนารเู ก่ยี วกับโคเนือ้ ( 4 ชดุ ). สำนักพิมพ นีออน บคุ มีเดีย. นนทบุรี
5. ปรารถนา พฤกษะศรี. 2548. โคพันธุกำแพงแสน. ศูนยวิจัยและพัฒนาการผลิตกระบือและโค มหาวิทยาลัย

เกษตรศาสตร. กรุงเทพมหานคร

6. ปยศกั ดิ์ สุวรรณ.ี 2560. โคเนอ้ื สายพันธไุ ทย: ความตองการของตลาดไทย ตลาดนอก ในเอกสารประกอบการ

ฝกอบรม เร่ือง นวัตกรรมโคเนื้ออีสาน4.0 องคความรู นวัตกรรม เทคโนโลยีของไทย-ออสเตรเลีย. วันที่ 28 มิถุนายน 2560 ณ โรงแรมโฆษะ จ. ขอนแกน

7. สมจิตต ยอดเศรณี สนุ ทราภรณ รัตนดิลก ณ ภเู กต็ และรตั นะ อนุ ยวงศ. 2506. รายงานผลเบ้อื งตน ของแผนงาน ผสมพนั ธโุ ค.รายงานการประชมุ วชิ าการเกษตรและชวี วทิ ยาแหง ชาต.ิ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร. กรงุ เทพมหานคร
8. สพุ จน ศรนี เิ วศน และปย ศกั ด์ิ สวุ รรณ.ี 2558. ววั บราหม นั ในประเทศไทย. เอกสารเผยแพร สำนกั พฒั นาพนั ธสุ ตั ว กรมปศุสตั ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงุ เทพมหานคร
9. สนุ ทราภรณ รตั นดลิ ก ณ ภเู กต็ . 2561. บฟี มาสเตอร: ทำไมและใชอ ยา งไรจงึ ไดป ระโยชนส งู สดุ . วารสารสตั วบาล ปที่ 28 ฉบับที่ 121 ประจำเดอื น พฤษภาคม-สงิ หาคม 2561. กรุงเทพมหานคร
10. สุนทรีพร ดวนใหญ สมพร ดวนใหญ วรวิทย ธรสุนทรสุทธิ์ ปยศักดิ์ สุวรรณีและสมพงศักด์ิ แกวก่ิง. 2552. การผลติ เนอ้ื โคธรรมชาติ : คณภาพซากและคณุ ภาพเนอ้ื . ในการประชมุ วชิ าการวทิ ยาศาสตรเ ทคโนโลยเี นอ้ื สตั ว ครั้งที่ 1. 17-18 ธันวาคม 2552. กรุงเทพมหานคร
11. สมพร ดวนใหญ สนุ ทรพี ร ดวนใหญ วรวทิ ย ธรสนุ ธรสทุ ธแ์ิ ละปย ศกั ด์ิ สวุ รรณ.ี 2552. รายงานวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ โครงการวิจัยการผลิตเน้ือโคธรรมชาต.ิ สำนกั งานกองทนุ สนับสนนุ งานวจิ ัย
12. ศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร กรมปศุสัตว. 2561. สรุปขอมูลและสถิติ จำนวนเกษตรกร-โคนม ป 2557.
13. Mitchaothai, J. Lertpatarakomol, R., Triratapiwan, T., Chanket, S. and Lukkananukool, A. 2010. Antimicrobial residues in natural Thai indigenous beef cattle from a standard slaughterhouse. In Preceeding of the 56th International Congress of Meat Science and Technology (ICoMST). 15-20 August 2010. Jeju, Korea.
14. Sethakul, J., Opatpatanakit, Y., Sivapirunthep, P., Intrapornudom, P. 2008. Beef Quality under Production System in Thailand: preliminary remark. In Proceeding of the 13th AAAP Animal Science Congress. 22-26 September 2008. Hanoi, Vietnam.

20 วารสาร สัตวบาล

¼Å¢Í§¡ÒÃàÊÃÔÁ¡Ò¡àÁ‹Òμ‹Í¤Ø³ÀÒ¾«Ò¡

áÅФ‹ÒâÅËÔμÇÔ·ÂÒºÒ§»ÃСÒâͧ䡋à¹é×Í

Effect of mao (Antidesma sp.) pomace on carcass quality and some blood variables of broilers

กชพรรณ สีดารักษ1 และ กานดา ลอแกวมณี1* Kochapan Seedarak1 and Kanda Lokaewmanee1*

บทคัดยอ : การทดลองครั้งน้ีศึกษาการเสริมกากเมาในอาหารตอคุณภาพซากและคาโลหิตวิทยาบางประการของไกเน้ือ โดยใชไกเนื้อสายพันธุ Cobb 500 เพศผู อายุ 7 วัน จำนวน 288 ตัว แบงกลุมทดลองเปน 6 กลุมๆ ละ 4 ซ้ำๆ ละ 12 ตัว โดยทกุ กลมุ ทดลองไดร ับอาหารและนำ้ แบบเตม็ ท่ี (ad libitum) ทำการเสรมิ กากเมาท่รี ะดบั 0 (กลมุ ควบคมุ ) 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 เปอรเซน็ ต ตามลำดบั ผลการศึกษาพบวา การเสริมกากเมา ท่ีระดบั 0.5 เปอรเซน็ ต มคี าเปอรเซ็นตซ ากสดและเปอร เซ็นตเน้ืออกสูงกวากลุมควบคุมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) การเสริมกากเมาท่ีระดับ 0.5 เปอรเซ็นต ในอาหาร ไกเนื้อมผี ลทำใหค าคอเลสเตอรอล ไตรกลเี ซอรไรดแ ละไขมนั ชนดิ ทม่ี ีความหนาแนน ตำ่ ในเลือดลดลงอยางมีนยั สำคญั ทาง สถิติ (P<0.05) จากการทดลองสามารถสรุปไดวาการเสริมกากเมาท่ีระดับ 0.5 เปอรเซ็นตในอาหารไกเน้ือชวยลดระดับ คอเลสเตอรอล ไตรกลเี ซอรไ รดแ ละไขมนั ชนดิ ทม่ี คี วามหนาแนน ตำ่ ในเลอื ดได อกี ทง้ั ยงั สามารถชว ยเพม่ิ คณุ ภาพซากไดอ กี ดว ย คำสำคัญ : กากเมา , ไกเ นอ้ื , คุณภาพซาก, คาโลหิตวิทยา ABSTRACT : This study investigated whether the edition of mao pomace to broilers diets on carcass quality and some blood variables of broilers. A total of 288 male Cobb 500, seven days old of age, were randomly separated into 6 groups. Each group had 4 replicates with 12 birds per replication. Each experimental group received ad libitum feed and water. Diets was supplemented with 0 (control group), 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 and 0.5% mao pomace, respectively. The results show that broilers fed a diet containing 0.5% mao pomace group had a significant increase in the percentage of dressing and breast compare to control group (P<0.05). Moreover, broiler chickens fed with 0.5% mao pomace had a significant decrease in cholesterol, triglyceride and low density lipoprotein in blood compare to control group (P<0.05). It was concluded that supplementation of 0.5% mao pomace in broiler chickens diet may alleviant the effect of cholesterol, triglyceride and lipoprotein in blood of broilers and improving carcass quality. Keywords : Mao pomace, broilers, carcass quality, some blood variables

1 คณะทรัพยากรธรรมชาติและอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร อ.เมอื ง จ.สกลนคร 47000

1 Faculty of Natural Resources and Agro-Industry, Kasetsart University, Chalermphrakiat Sakon Nakhon Province Campus, Meuang District, Sakon Nakhon Province 47000

* Corresponding author: csnkdp @ ku.ac.th

วารสาร สัตวบาล 21

บทนำ

อุตสาหกรรมไกเนอ้ื ในประเทศไทยมีอัตราการผลิตและสง ออกเพิ่มข้นึ อยา งตอ เน่ือง 4 เปอรเ ซ็นต ในป พ.ศ. 2562 (USDA,2018)จากการสง่ั หา มใชย าปฏชิ วี นะในการเรง การเจรญิ เตบิ โตในอตุ สาหกรรมไกเ นอ้ื นกั วจิ ยั จงึ ใหค วามสนใจเกยี่ วกบั เศษเหลอื จากอตุ สาหกรรมทางการเกษตรเพอ่ื เปน การลดตน ทนุ อาหารสตั วแ ละอาจเพม่ิ ผลผลติ รวมทง้ั ผลกำไรใหก บั เกษตรกร (Abbas, 2013) สมนุ ไพร เครอ่ื งเทศ และสารสกดั ตา งๆ จากพชื ยงั คงคณุ คา ทางอาหารและสรรพคณุ ทางยาเหลอื อยู (Mmereole,

2010. การนำสมุนไพรมาใชในการเล้ียงสัตวนาจะเปนผลดี เนื่องจากสามารถออกฤทธ์ิในการฆาแบคทีเรีย ลดการอักเสบ ลดความเครียด และชวยเพิ่มประสิทธิภาพการใชประโยชนของอาหารซึ่งสงผลใหสัตวมีสุขภาพดีข้ึน (เยาวมาลย และ สาโรชน, 2548) เมา จดั อยใู นวงศ Euphorbiaceous จะพบเมา จำนวนมากทบ่ี รเิ วณเทอื กเขาภพู าน จ.สกลนคร (Hoffman, 2005) ในกระบวนการแปรรูปเมาจะเกิดเศษเหลืออีก 30 เปอรเซ็นต เรียกวา กากเมา (Butkhup and Samappito, 2008) กากเมามกี รดอินทรยี ชนดิ ตา งๆ ไดแ ก กรดมาลิก (0.03-0.05 g 100g-1) กรดทารท าลกิ (0.16-0.22 g 100g-1) และกรดซติ ริก (0.15-0.43 g 100g-1) (กานดาและสดุ าทพิ ย, 2558) ประโยชนข องกรดอนิ ทรยี ใ นสตั วค อื กระตนุ การกนิ ได ปรบั สภาพความเปน กรด-ดางในระบบทางเดินอาหาร ลดระยะเวลาการเคลื่อนที่ของอาหารในระบบทางเดินอาหารทำใหอาหารมีการสัมผัสกับ เยอ่ื บุผวิ ผนงั ลำไสน านขนึ้ สงผลใหอ าหารถกู ยอ ยและดดู ซึมโภชนะไดด ีขน้ึ (สาโรชน, 2547) จากคุณสมบัติและประโยชน ในกากเมาไดมีการศึกษาการเสริมกากเมาท่ีระดับ 0.5เปอรเซ็นตในอาหารไกเนื้อ สงผลใหอัตราสวนเม็ดเลือดขาวชนิด เฮทเทอโรฟล ตอ ลมิ โฟไซตต ำ่ กวา กลมุ ทม่ี กี ารเสรมิ กากเมา ทร่ี ะดบั 0เปอรเ ซน็ ต(P<0.05)(กานดาและคณะ,2559)อยา งไรกต็ าม ดว ยขอ จำกดั การใชป ระโยชนจ ากกากเมา ในสตั วป ก มขี อ จำกดั เรอ่ื งของเยอ่ื ใยในอาหาร ดงั นน้ั การวจิ ยั ครง้ั นจ้ี งึ มวี ตั ถปุ ระสงค เพื่อศึกษาผลของการเสรมิ กากเมาในระดบั ที่ต่ำกวา 0.5 เปอรเ ซน็ ตใ นอาหารตอคุณภาพซากและคา โลหิตวทิ ยาบางประการ ของไกเนื้อ

วธิ กี ารศกึ ษา

ใชไ กเ พศผูส ายพันธกุ ารคา Cobb 500 อายุ 7 วัน จำนวน 288 ตัว วางแผนการทดลองแบบสมุ สมบรู ณ (Completely Randomize Design; CRD) มีการใหอาหารแบงตามอายุไกเน้ือเปน 2 ชวงอายุ (1-21 วัน มีระดับโปรตีน 21 เปอรเซ็นต มรี ะดับพลังงานรวม 3,800 กิโลแคลอรตี่ อกิโลกรัม และ 22-42 วัน มีระดบั โปรตนี 19 เปอรเ ซน็ ต มรี ะดบั พลงั งานรวม 4,000 กโิ ลแคลอรีต่ อ กิโลกรมั ) โดยแบง ไกเ น้อื ออกเปน 6 กลมุ ๆ ละ 4 ซ้ำๆ ละ 12 ตัว ทำการเสรมิ กากเมาที่ระดับ 0 (กลุม ควบคมุ ) 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 เปอรเซ็นต ตามลำดับ ไกเน้ือทุกกลุมไดรับอาหารและน้ำแบบเต็มท่ี (Ad libitum) เลยี้ งในโรงเรือนแบบเปด อณุ หภูมเิ ฉล่ยี 25.8 องศาเซลเซียส ความชื้นสมั พัทธเฉลี่ย 75.1 เปอรเ ซน็ ต เร่มิ ทำการทดลองวนั ที่ 2ธนั วาคม2560ถงึ วนั ท่ี14มกราคม2561เมอื่ ไกเ นอื้ อายุ42วนั ทำการสมุ ไกก ลมุ ทดลองละ12ตวั ทำการฆา โดยการเชอื ดคอบรเิ วณ Jugular Vein จุมซากลงในน้ำรอนอุณหภูมิประมาณ 58 องศาเซลเซียส จากนั้นนำซากไกถอนขนและลางดวยน้ำสะอาด ทำการเปด ซากนำเครอ่ื งในออก แลว ตดั แยกซากออกเปน ชนิ้ สว นตา ง ๆ แลว บนั ทกึ ขอ มลู ดงั น้ี นำ้ หนกั ซากสดรวมเครอื่ งใน (Dressing)นำ้ หนกั ปก (Wing) นำ้ หนกั เนอื้ อก(Breast)นำ้ หนกั สะโพก(Thigh)นำ้ หนกั นอ ง(Drumstick)นำ้ หนกั เครอ่ื งในรวม (ตับ ก๋นึ หวั ใจ) (Total Visceral Organ)และน้ำหนักไขมนั ชองทอง (Abdominal Fat) นำมาคำนวณคณุ ภาพซากตามวธิ ขี อง สัญชัย (2534) ทำการคัดเลือกไกเนื้อที่อายุ 42 วัน กลุมการทดลองละ 8 ตัว เพื่อเก็บตัวอยางเลือด โดยใชเข็มเบอร 22-26 ความยาวเขม็ 1 นิ้ว นำเลอื ดทีไ่ ดมาวิเคราะหหาคาฮโี มโกลบนิ (Hemoglobin) ฮีมาโตครติ (Hematocrit) ตามวิธขี อง Gross and Siegel (1983) คอเลสเตอรอล (Cholesterol; CHOL) ไตรกลเี ซอไรด (Triglyceride; TG) ไขมนั ชนดิ ทมี่ คี วามหนาแนน สงู (High Density Lipoprotein; HDL) ไขมันชนดิ ทม่ี คี วามหนาแนน ต่ำ (Low Density Lipoprotein; LDL) ตามวิธีของ William etal.(1972)ชนดิ และปรมิ าณเมด็ เลอื ดขาวไดแ กเฮทเทอโรฟล (Heterophils),อโี อซโิ นฟล (Eosinophils),บาโซฟล (Basophils), ลิมโฟไซต (Lymohocytes) และ โมโนไซต (Monocytes) และอัตราสวนของเฮทเทอโรฟลตอลิมโฟไซต (Heterophil to Lymphocyte; H:L Ratio) ตามวิธขี อง Gross and Siegel (1983) 22 วารสาร สัตวบาล

ผลและวจิ ารณผ ลการศกึ ษา

ผลของการเสรมิ กากเมา ตอ คณุ ภาพซากของไกเ นอ้ื (Table1)พบวา กลมุ ทดลองที่1,2,3,4,5และ6มเี ปอรเ ซน็ ตซ ากสด เทา กบั 88.81, 88.93, 89.00, 89.15, 88.93 และ 89.18 ตามลำดบั ในขณะทก่ี ลมุ ทดลองท่ี 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 มเี ปอรเ ซน็ ตเ นอ้ื อก เทา กบั 29.42, 30.78, 29.67, 29.83, 29.97 และ 31.11 ตามลำดบั โดยกลมุ ทดลองท่ี 6 มเี ปอรเ ซน็ ตข องซากสดและเปอรเ ซน็ ต เนอื้ อกสงู กวากลุมทดลองท่ี 1 อยา งมนี ยั สำคัญทางสถิติ (P<0.05) แตไ มแ ตกตางจากกลมุ ทดลองท่ี 2, 3, 4 และ 5 (P>0.05) นอกจากน้ีทุกกลุมการทดลองมีเปอรเซ็นตของปก สะโพก นอง อวัยวะภายในและไขมันในชองทองไมแตกตางทางสถิติ (P>0.05) เนอื่ งจากในกากเมา มกี รดอนิ ทรยี เ ปน องคป ระกอบ เชน กรดมาลคิ กรดซติ รกิ และกรดทารท ารกิ ซงึ่ รวมสารอาหาร อื่นๆ ที่เปน ประโยชน (Vasupen et al., 2011) ชวยปรบั คา ความเปน กรด-ดา งของกระเพราะอาหารสัตวใหลดลง ทำใหการ ใชประโยชนของอาหารมีประสิทธิภาพมากข้ึน กรดอินทรียไปกระตุนการทำงานของเอนไซมท่ียอยโปรตีนและกระตุน ความอยากอาหาร สงผลใหสมรรถภาพการผลติ ดีข้ึน (พรพรรณ, 2540)

ผลของการเสริมกากเมาตอคาโลหิตวิทยาบางประการ (Table 2) พบวา กลุมทดลองท่ี 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 มีคา คอเลสเตอรอลเทากับ 208.33, 188.10, 150.00, 160.17, 160.71 และ 145.27 mg/dL ตามลำดับ โดยกลุมที่ 1 และ 2 มีคาคอเลสเตอรอลสูงกวากลมุ ที่ 3, 4, 5 และ 6 อยางมนี ยั สำคัญทางสถิติ (P<0.05) กลมุ ทดลองที่ 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 มีคา ไตรกลเี ซอรไ รดเ ทา กบั 208.09,180.49,150.79,115.08,89.29และ83.33mg/dLตามลำดบั โดยกลมุ ทดลองท่ี1มคี า ไตรกลเี ซอรไ รด สงู กวา กลุมทดลองท่ี 2, 3, 4, 5 และ 6 อยา งมนี ัยสำคัญทางสถติ ิ (P<0.05) กลมุ ทดลองที่ 2 มีคาไตรกลเี ซอรไ รดส ูงกวากลมุ ที่4,5และ6อยา งมนี ยั สำคญั ทางสถติ ิ(P<0.05)แตไ มแ ตกตา งจากกลมุ ทดลองที่3(P>0.05)กลมุ ทดลองที่3มคี า ไตรกลเี ซอรไ รด สูงกวากลุมทดลองที่ 5 และ 6 อยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) แตไมแตกตางจากกลุมทดลองท่ี 4 (P>0.05) ในขณะที่ กลุมทดลองท่ี 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 มคี า ไขมันชนดิ ท่มี คี วามหนาแนนตำ่ เทา กับ 82.69, 88.64, 82.38, 46.30, 51.68 และ 47.60 mg/dLตามลำดบั โดยกลมุ ทดลองท่ี1,2และ3มคี า ไขมนั ทม่ี คี วามหนาแนน ตำ่ สงู กวา กลมุ ทดลองท่ี4,5และ6อยา งมนี ยั สำคญั ทางสถิติ (P<0.05) นอกจากน้ีฮีโมโกลบิน ฮีมาโตคริต และ ไขมันชนิดท่ีมีความหนาแนนสูงไมมีความแตกตางทางสถิติ (P>0.05) ทุกกลุมการทดลองมีคาเฮทเทอโรฟล อีโอซิโนฟล บาโซฟล ลิมโฟไซต โมโนไซต และอัตราสวนเม็ดเลือดขาว เฮทเทอโรฟล ตอ ลมิ โฟไซต ไมมแี ตกตา งทางสถติ ิ (P>0.05) อาจเนอ่ื งมาจากชว งท่ีทำการทดลองมีสภาพอากาศท่แี ปรปรวน คอ นขา งมากในแตล ะวนั จงึ ทำใหส ตั วท กุ กลมุ การทดลองมคี า H:L ratio ทใี่ ชบ ง บอกถงึ ระดบั ความเครยี ดของไกเ นอ้ื ไมแ ตก ตา งกนั อาจเนอ่ื งมาจากกากเมา มสี ารเคอรซ ติ นิ และแทนนนิ ซง่ึ มผี ลยบั ยง้ั การทำงานของเอนไซมใ นกระบวนการสงั เคราะห คอเลสเตอรอล คอื 3-hydroxy-3-methylglutaryl CoA (HMG-CoA) reductase (Qurensni et al., 1983) สารโพลฟี นอลชว ย ลดไขมนั ชนดิ ทมี่ คี วามหนาแนน ตำ่ และไตรกลเี ซอรไ รด ชว ยเพมิ่ ไขมนั ทมี่ คี วามหนาแนน สงู สอดคลอ งกบั ศรสี ดุ าและคณะ (2559) รายงานวา การเสรมิ กากเมา ทรี่ ะดบั 0.5 เปอรเ ซน็ ต สามารถลดระดบั คอเลสเตอรอล และไตรกลเี ซอรไ รดใ นเลอื ดของ ไกไ ขในขณะทก่ี ลมุ การทดลองท่ี1,2,3,4,5และ6มคี า ฮโี มโกลบนิ ฮมี าโตครติ ไขมนั ชนดิ ทม่ี คี วามหนาแนน สงู เฮทเทอโรฟล อีโอซิโนฟล บาโซฟล ลิมโฟไซต โมโนไซตและอัตราสวนเม็ดเลือดขาวเฮทเทอโรฟลตอลิมโฟไซตไมแตกตางทางสถิติ (P>0.05)

วารสาร สัตวบาล 23

Table 1 Effect of mao pomace supplementation on carcass quality of broilers

1 2 Treatments 5 6 SEM P-value 34 Dressing (%) 88.81b 88.93ab 89.00ab 89.15ab 88.93ab 89.18a 0.22 0.03 Wing (%) 8.66 8.49 8.35 8.73 8.34 8.67 0.24 0.44 Breast (%) 29.42b 30.78ab 29.67ab 29.83ab 29.97ab 31.11a 0.57 0.02 Thigh (%) 13.39 13.32 13.30 13.47 12.73 12.38 0.35 0.16 Drumstick (%) 11.97 11.85 11.47 11.61 11.46 11.71 0.19 0.39 Total visceral organ (%) 9.23 8.92 9.10 9.10 7.14 9.06 0.19 0.91 Abdominal fat (%) 1.18 1.07 1.06 1.26 1.27 1.25 0.09 0.36

a-bMeans with difference superscripts within same row differ significantly (P<0.05)

สรปุ

การเสรมิ กากเมา ระดบั 0.5 เปอรเ ซน็ ต มผี ลทำใหค า เปอรเ ซน็ ตซ ากสดและเปอรเ ซน็ ตเ นอ้ื อกมคี า สงู กวา กลมุ ควบคมุ (P<0.05) ในขณะท่ีทุกกลุมการทดลองมีคา เปอรเ ซ็นตปก สะโพก นอง อวยั วะภายในและไขมันในชอ งทองไมแตกตางกนั ทางสถติ ิ (P>0.05) การเสริมกากเมาระดบั 0.5 เปอรเ ซน็ ต มีผลทำใหคาคอเลสเตอรอล ไตรกลีเซอรไรดและไขมนั ชนดิ ที่มี ความหนาแนน ตำ่ กวา กลมุ ควบคมุ (P<0.05)ในขณะทกุ กลมุ การทดลองมคี า ฮมี าโตครติ ฮโี มโกลบลิ ไขมนั ชนดิ ทม่ี คี วามหนาแนน สงู เปอรเ ซน็ ตข องจำนวนเมด็ เลอื ดขาวแตล ะชนดิ และอตั ราสว นของเฮทเทอโรฟล ตอ ลมิ โฟไซตไ มแ ตกตา งกนั ทางสถติ ิ(P>0.05)

Table 2 Effect of mao pomace supplementation on some blood variables of broilers

1 2 Treatments 5 6 SEM P-value 34 HCT (%) 21.50 19.50 22.25 20.50 20.50 25.00 0.53 0.25 HB (%) 7.16 6.50 7.41 6.83 6.83 8.33 1.60 0.25 CHOL (mg/dL) 208.33a 188.10a 150.00b 160.17b 160.71b 145.27b 7.46 0.01 TG (mg/dL) 208.09a 180.49b 150.79bc 115.08cd 89.29d 83.33d 12.25 0.01 HDL (mg/dL) 75.25 77.50 76.00 81.00 86.00 81.00 4.19 0.48 LDL (mg/dL) 82.69a 88.64a 82.38a 41.30b 51.68b 47.60b 8.58 0.01 Heterophil (%) 39.00 38.75 40.50 38.75 39.75 38.25 0.65 0.95 Eosinophil (%) 9.75 7.50 7.00 11.50 9.75 9.50 0.97 0.83 Basophil (%) 6.50 6.50 6.25 6.50 6.00 7.50 0.38 0.93 Lymphocyte (%) 43.50 46.00 45.00 42.25 43.50 43.50 0.63 0.65 Monocyte (%) 1.25 1.25 1.25 1.00 1.00 1.25 0.23 0.99 H/L Ratio 0.89 0.84 0.90 0.92 0.91 0.87 0.01 0.49

a-d Means with difference superscripts within same row differ significantly (P<0.05),HCT=Hematocrit, HB=Hemoglobin, CHOL=Cholesterol, TG=Triglyceride, HDL=High density lipoprotein, LDL=Low density lipoprotein and H/L=Heteroplil to

Lymphocyte ratio

24 วารสาร สัตวบาล

เอกสารอางองิ

กานดา ลอ แกว มณี และ สดุ าทพิ ย แสนสภุ า. 2558. คุณคาทางโภชนาการของกากเมา. วทิ ยาศาสตรเกษตร.46 (ฉบบั พเิ ศษ 3): 569-572.

กานดา ลอ แกวมณ,ี อญั ชนั ไตรธเิ ลน และ นฤทธ์ิ อดุ มวงค. 2559. ผลการเสรมิ กากเมา จากนำ้ คน้ั สดในอาหารตอ สมรรถภาพ การผลติ และคาโลหิตวทิ ยาบางประการของไกไ ข. แกนเกษตร. 44(ฉบบั พเิ ศษ 1):413-418.

พรพรรณ รัตนนาคินทร. 2540. อนิ ทรยี เคม.ี ภาควิชาเคมี คณะวทิ ยาศาสตร มหาวิทยาลยั แมโ จ, เชยี งใหม. เยาวมาลย คา เจรญิ และสาโรช คา เจรญิ . 2548. การพฒั นาผลติ ภณั ฑส มนุ ไพรสงู การใชใ นเชงิ อตุ สาหกรรม. สตั วบ ก. 146:105-110. ศรสี ดุ า ศริ เิ หลา ไพศาล, พงศธร กนุ นั , กฤษณธร สนิ ตะละ, ไพวลั ย ปญ ญาแกว และธชั เวชช กมิ ประสทิ ธ.ิ์ 2559. ผลการเสรมิ

กากมะเมา ตอ สมรรถภาพการใหผ ลผลติ คณุ ภาพไขและคา โลหติ วทิ ยาในไกไ ข. คณะทรพั ยากรธรรมชาต.ิ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน วทิ ยาเขตสกลนคร, สกลนคร. สญั ชยั จตรุ สิทธา. 2534. การจดั การเนอ้ื สัตว. ภาควิชาสัตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลยั เชียงใหม, เชยี งใหม. สาโรช คาเจริญ. 2547. อาหารและการใหอาหารสัตวไมเค้ียวเอื้อง. ภาควิชาสัตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัย ขอนแกน, ขอนแกน. Abbas, T.E. 2013. The use of Moringa oleifera in poultry diets. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences. 37:492-496. Butkhup, L. and S. Samappito. 2008. An analysis on flavonoids contents in mao luang fruits of fifteen cultivars (Antidesma bunius) grown in Northeast Thailand. Pakistan Journal of Biological Sciences. 11:996-1002. Gross W.B. and H.S. Siegel. 1983. Evaluation of the heterophil/lymphocyte ratio as a measure of stress in chickens. Avian Disease. 27:972-979. Hoffman, P. 2005. Antidesma in Malesia and Thailand. Kew Publishing Royal Botanic Gardens. UK. Mmereole, F.U.C. 2010. Effect of lemmon grass (Cymbopogon citratus) leaf meal feed supplement on growth performance of broiler chicks. International Journal of Poultry Science. 9:1107-1111. Qurensni, A.A., Z.Z. Din, N. Abuirmeileh, W. C.Burger, Y. Ahmad and C.E. Elson. 1983. Suppression of avian hepatic lipid metabolism by solvent extracts: impact on serum lipids. Journal of Nutrition. 113:1746-1755. USDA, 2018. Global Agricultural Information Network. Foreign Agricultural Service. USA. Vasupen, K., C. Yuangklang, J. Michonathai, S. Wongsuthavas, P. Kesorn, S. Traiyakun, S. Bureenok and A.C. Benynen. 2011. Effects of supplemented fresh mao pomace and organic acids on growth performance of native (Kadon) pigs. pp. 834-836. The 3rd International Conference on Sustainable Animal Agriculture for Developing Countries. Nakon Ratchasima, Thailand. William T.F, I.L. Robert, and S.F. Donald. 1972. Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma without use of the preparative ultracentrifuge. Clinical Chemistry. 18(6):499-502.

วารสาร สัตวบาล 25

¼Å¡ÒÃàÊÃÁÔ «ÅÕ Õà¹ÕÂÁ¨Ò¡μŒ¹¤Ð¹ŒÒ§Í¡

䡋䢋áÅÐÂÊÕ μ« ÕÅàÕ ¹ÕÂÁÊÙ§μÍ‹ ÊÁÃö¹Ð¡ÒüÅÔμ¢Í§

Effect of selenium supplementation from selenium enriched kale sprout and yeast on productive performance of laying hens

ภิญญดา ทองพิทักษ1, อรวรรณ อรุณแสงสีสด1 และ อาณัติ จันทรถิระติกุล1* Pinyada Thongpitak1, Orawan Arunsangseesod1 and Anut Chantiratikul1*

บทคดั ยอ : งานทดลองน้ี มวี ตั ถปุ ระสงคเ พอ่ื ศกึ ษาผลการเสรมิ ซลี เี นยี มจากตน คะนา งอกและยสี ตซ ลี เี นยี มสงู ในอาหารไกไ ข ตอสมรรถนะการใหผลผลิตและคุณภาพไขของไกไข โดยใชไกไขพันธุไฮไลนบาวนอายุ 61 สัปดาห จำนวน 180 ตัว โดยแบง ออกเปน 5 กลุม ทดลอง ในแตล ะกลุมมี 4 ซำ้ ซำ้ ละ 9 ตัว ตามแผนการทดลองสมุ สมบรู ณแบบแฟคทอเรียลรวมกับ กลุม ควบคมุ (2x2+1) ไกไขไดรับอาหารทดลอง ไดแ ก กลมุ อาหารควบคมุ (Basal diet) กลมุ ทดลอง 2 และ 3 เสรมิ ซีลีเนียม จากตนคะนางอกซีลีเนียมสูง (SeKS) 0.2 และ 0.4 มก./กก. ตามลำดับ และกลุมทดลอง 4 และ 5 เสริมซีลีเนียมจากยีสต ซีลเี นียมสูง 0.2 และ 0.4 มก./กก. ตามลำดับ เปน ระยะเวลา 4 สัปดาห จากผลการทดลอง พบวา การเสริมซีลเี นยี มท่ีระดบั 0.2 และ 0.4 มก./กก. สง ผลใหผ ลผลติ ไขเ พิม่ ขนึ้ (P<0.05) ทั้งน้ใี นกลุม ควบคุม และกลุมทีไ่ ดรบั การเสรมิ ซีลีเนียมจากท้ังสอง แหลง มปี รมิ าณการกนิ ไดอตั ราการเปลยี่ นอาหารเปน ไข1กก.การใหผ ลผลติ ไขคา ฮอกยนู ติ สไี ขแ ดงและความหนาเปลอื กไข ไมแ ตกตา งกนั (P>0.05) ดงั นนั้ ระดบั การเสรมิ ซลี เี นยี มจากทงั้ สองแหลง ทเ่ี พม่ิ ขน้ึ สง ผลตอ ปรมิ าณการใหผ ลผลติ ไขเ พมิ่ ขน้ึ แตการเสริมซลี ีเนียมไมสงผลกระทบตอสมรรถนะการผลิตของไกไขและคณุ ภาพไขไก คำสำคญั : ซีลีเนียมอนิ ทรยี , พชื ซีลเี นยี มสงู , ผลผลติ ไข ABSTRACT : The objective of this trial was to determine the effect of selenium supplementation from selenium-enriched kale sprout and yeast on productivity and egg quality of laying hens. One-hundred and eighty laying hens (Hy-Line Brown), 61 week-old, were divided into 5 groups with 4 replicates. Each replicate consisted of nine hens, according to 2x2+1 Augmented Factorial Experiment in Completely Randomized Design. The experiment was lasted for 4 weeks. The experimental diets were control diet, control diets supplemented 0.2 and 0.4 mg Se/kg from selenium-enriched kale sprout and control diets supplemented 0.2 and 0.4 mg Se/kg from selenium-enriched yeast. The results found that egg production increased (P<0.05) with increasing level of selenium supplementation. Therefore, increasing levels of selenium supplementation increased egg production, but productive performance and egg quality in laying hens were not affected by selenium supplementation. Keywords : Organic Selenium, Selenium-enriched plant, Egg production

1 สาขาสัตวศาสตร คณะเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม อ.กันทรวชิ ยั จ.มหาสารคาม 44150 Division of Animal Science, Faculty of Technology, Mahasarakham University, Kantharawichai, Mahasarakham 44150

* Corresponding author : [email protected]

26 วารสาร สัตวบาล

บทนำ

ซีลีเนียมเปนแรธาตุที่มีบทบาทสำคัญตอการทำงาน ภายในรางกายของมนุษยและสัตว ภาวะขาดซีลีเนียม เส่ียงตอ การเกิดโรคมะเร็งและมีภาวะกลามเน้ือหัวใจทำงานผิดปกติได (Zimmerman and Kohrle, 2002) การขาดซีลีเนียมในสัตวปก สงผลตอการลดลงของผลผลิตไข รวมทั้งอัตราการตายของ ตัวออนเพิ่มสูงขึ้น (Underwood and Suttle, 1999) มีการศึกษา การเสรมิ ซลี เี นยี มในอาหารสตั ว เพอ่ื เพม่ิ สมรรถนะการผลติ และ เพมิ่ ระดบั ซลี เี นยี มในผลผลติ จากสตั ว เชน เนอื้ และไข ทงั้ นเ้ี พอื่ ใหผ บู รโิ ภคไดร บั ซลี เี นยี มในปรมิ าณทมี่ ากขนึ้ (Suttle, 2010) โดยซลี เี นยี มทนี่ ยิ มใชเ สรมิ ในอาหารสตั วป จ จบุ นั มสี องรปู แบบคอื ซลี เี นยี มอนิ ทรยี เชน ยสี ตซ ลี เี นยี มสงู และซลี เี นยี มอนนิ ทรยี  เชน โซเดียมซลี ีไนท การศึกษาเปรียบเทยี บแหลงซีลีเนียมท่เี สรมิ ในอาหาร พบวา ยสี ตซีลีเนยี มสูงมีผลตอ สมรรถนะการให ผลผลติ คณุ ภาพไข และ ความเขม ขนของระดับซลี ีเนยี มในไขไ กเ พิ่มขนึ้ สงู กวาซลี เี นยี มจากโซเดียมซลี ีไนท (P<0.05) (Tuferelli et al., 2015 ; Taintain et al., 2018) อยางไรก็ตาม ยีสตซีลีเนียมสูงโดยสว นใหญนำเขาจากตา งประเทศ เนอื่ งจาก ปญหาการผลิตในประเทศทำใหขาดความเช่ือมั่นและเช่ือถือในแงคุณภาพสินคาสงผลตอปญหาในการขยายการตลาด (ภคนิจ, 2553) ขณะท่ีการผลิตพืชซีลีเนียมสูงโดยใชซีลีเนียมอินทรียเปนแหลงซีลีเนียมแกพืชมีข้ันตอนคลายกับการเพาะ ปลูกพชื ทัว่ ไป และไดม กี ารศกึ ษากบั ระบบการปลกู พืชแบบไรด นิ พบวา มคี วามเขม ขนของซลี เี นียมในตนคะนา งอกเทา กบั 350-390 มก./กก. โดยมซี ลี เี นยี มอนิ ทรยี เ ปน องคป ระกอบประมาณ 75 % (Maneetong et al., 2013 ; Chantiratikul et al., 2016) ผลการทดลองตอสมรรถนะการผลิตและความเขมขนของซีลีเนียมในเน้ือเยื่อ แสดงใหเห็นวาตนคะนางอกซีลีเนียมสูงสาม ารถใชเ ปน แหลง ซลี เี นยี มอนิ ทรยี ใ นอาหารสตั วป ก ไดแ ก นกกระทา และไกเ นอื้ ไดอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ (Chantiratikul et al., 2011; Chantiratikul et al., 2017) อยา งไรก็ตามการศึกษาการเสริมซลี ีเนียมจากตน คะนางอกซลี เี นียมสงู เปรยี บเทยี บกบั ยสี ต ซลี เี นยี มสงู ในอาหารไกไ ขม อี ยา งจำกดั ดงั นน้ั วตั ถปุ ระสงคข องงานวจิ ยั นค้ี อื ศกึ ษาผลของการเสรมิ ซลี เี นยี มจากตน คะนา งอก ซีลีเนียมสูง และยีสตซีลีเนียมสูงตอสมรรถนะการใหผลผลิต และคุณภาพไขของไกไข เพื่อเปนแนวทางในการศึกษาวิจัย การใชแ หลงซีลเี นียมสามารถนำมาเลย้ี งไกไ ขไดใ นอนาคต

วิธกี ารศึกษา

การเตรยี มตน คะนา งอกซลี เี นยี มสงู นำเมลด็ คะนาแชน ้ำไวเปนเวลา 12-15 ชม. เตรียมแผนฟองน้ำขนาด 5x15x1 นิว้ กรดี ตามแนวยาว เวนชอ งระหวาง

แถวประมาณ 1 ซม. ชุบน้ำใหชุม นำเมลด็ คะนาหลงั จากแชน้ำเปน เวลาทกี่ ำหนดปลูกตามรอยกรีดของฟองน้ำ โดยใหเ มลด็ คะนาเรียงกันอยา งสมำ่ เสมอ จากนัน้ นำไปแชใ นถาดอะลูมิเนียมขนาด 16.5x23x2 ซม. มีนำ้ ประปาอยูเปน เวลา 7 วนั โดยให ระดบั นำ้ ในถงั พลาสตกิ สงู ประมาณ 1-2 นว้ิ โดยใน 3 วนั แรกกำหนดใหพ ชื ไมไ ดร บั แสง จากนนั้ เรม่ิ ใหแ สงในวนั ท่ี 4 เปน เวลา 12ชวั่ โมงตง้ั แต06.00–18.00น.เมอ่ื ครบ7วนั ทำการยา ยตน คะนา ไปปลกู ในสารละลายอาหารHoagland’sในถงั พลาสตกิ ขนาด 35 x 40 x 30 ซม. ทมี่ ีความเขมขน ของซลี ีเนยี มจากโซเดียมซีลไี นทท ร่ี ะดบั 30 มก./ล. ในปรมิ าตร 10 ล. จากน้ันทำการเก็บ ตวั อยา งตน คะนา งอกเมอ่ื มอี ายุ15วนั แลว นำไปอบทเ่ี ตาอบลมรอ นทอ่ี ณุ หภมู ิ60Cํ เปน เวลา24ชม.บดใหล ะเอยี ดดว ยเครอื่ งบด หลงั จากนนั้ นำตวั อยา งไปวเิ คราะหห าความเขม ขน ของซลี เี นยี มในตน คะนา งอกซลี เี นยี มสงู โดยใชเ ครอ่ื ง Hydride generation atomic absorption spectrophotometer (Agilent Technologies, Inc., USA)

วารสาร สัตวบาล 27

สัตวท ดลองและแผนการทดลอง ใชไ กไขพ นั ธุไฮไลนบาวนอ ายุ 61 สัปดาห จำนวน 180 ตวั แบงไกไ ขออกเปน 5 กลุม ทดลอง กลุมละ 36 ตวั แบง เปน

4 ซำ้ ซ้ำละ 9 ตวั โดยจัดกลมุ ทดลองแบบ (2x2)+1 แฟคทอเรยี ลในการทดลองแบบสุม สมบูรณ (Factorial experiments in completely randomized design) ไดแ ก กลมุ อาหารควบคุม (Basal diet) ระดับโปรตีน 16 % และพลงั งาน 2,900 kcal/kg เสริมพรีมิกซใชพรีมิกซที่ไมมีสวนประกอบของซีลีเนียม โดยมีโภชนะเพียงพอตอความตองการของไกไขตามคำแนะนำข อง NRC (1994) กลุม ทดลอง 2 และ 3 เสริมซลี เี นียมจากตน คะนางอกซลี เี นยี มสงู (SeKS) 0.2 และ 0.4 มก./กก. ตามลำดบั และกลมุ ทดลอง 4 และ 5 เสรมิ ซลี เี นยี มจากยสี ตซ ลี เี นยี มสงู (Cytoplex Se2000, Phytobiotics GmbH,SY) 0.2 และ 0.4 มก./กก. ตามลำดบั ทำการทดลองเปน เวลา 4 สปั ดาห ไกไ ขเ ลยี้ งในโรงเรอื นระบบระเหยความเยน็ ดว ยไอนำ้ จดั โปรแกรม ใหแ สง 15 ชม. และตลอดการทดลอง โดยใหอาหารวนั ละ 2 ครง้ั คือ เวลา 08.00 น. และ 16.00 น. และมีน้ำใหก ินตลอดเวลา การเกบ็ ขอ มูล

บนั ทกึ ปรมิ าณการกนิ ไดผลผลติ ไขและอตั ราการเปลยี่ นอาหารตอ ไข1กก.ในวนั ท่ี7ของแตล ะสปั ดาหเปน ระยะเวลา 4 สปั ดาห ทำการสมุ ไขไ ก ซำ้ ละ 2 ฟองจากแตล ะกลมุ ทดลอง เพอื่ นำไปวเิ คราะหค ณุ ภาพไข ไดแ ก คา ฮอกยนู ติ โดยชดุ ตรวจ คณุ ภาพไขข าว (TSD-QCH instrument, England) จากนน้ั นำคา ของนำ้ หนกั ไขแ ละความสงู ของไขข าวไปคำนวณหาคา ฮอกยนู ติ วัดความเขมสีของไขแดง โดยชุดวัดสีไขแดงของบริษัทโรซ (Roche yolk color fan 1993-HMB 50515, Switzerland (2/1296:10.0)) และวดั ความหนาเปลอื กไขโ ดยใชช ดุ วดั ความหนาเปลอื กไข(Micrometer396-541-30BMD-25DM,Mitutoya, Japan) การวเิ คราะหขอ มูล

วิเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) โดยใช PROC GLM (SAS, 1996) และทำการเปรียบเทียบความแตกตาง ระหวางคา เฉลี่ยของกลมุ การทดลองทีไ่ ดก ำหนดการเปรยี บเทยี บดวยวธิ ี Orthogonal contrast ซง่ึ ไดก ำหนดจดุ ประสงคของ การเปรียบเทียบไวดังนี้ (1) กลุมควบคุมกับกลุมอ่ืน (2) กลุมควบคุมเสริมซีลีเนียมจากตนคะนางอกซีลีเนียมสูงกับกลุม ควบคมุ เสริมซลี เี นียมจากยสี ตซลี ีเนยี มสงู (3) ระดบั การเสริมซลี เี นียม ผลการศกึ ษา

การเสริมซีลีเนียมท้ังสองแหลงไมมีผลตอปริมาณการกินได อัตราการเปลี่ยนอาหารตอไข 1 กก. คาฮอกยูนิต และความหนาเปลอื กไขไ ม(P>0.05)(Table1) ทงั้ น้ีการเสรมิ ซลี เี นยี มในระดบั ทส่ี งู ขนึ้ สง ผลใหผ ลผลติ ไขเ พม่ิ สงู ขนึ้ (P<0.05) และเม่ือทำการเปรียบเทียบแหลงของซีลีเนียมท่ีเสริมในอาหารท้ังจากตนคะนางอกซีลีเนียมสูง และยีสตซีลีเนียมสูง พบวา มผี ลตอสมรรถนะการใหผ ลผลติ (ปรมิ าณการกินได อตั ราการเปลี่ยนอาหารเปนไข 1 กก. และผลผลิตไข) และคณุ ภาพไข (คา ฮอกยนู ติ และความหนาเปลอื กไข) ไมแตกตา งกนั (P>0.05) ในทุกกลมุ การทดลอง ซึ่งเปนไปในทิศทางเดียวกันกบั ผลของอทิ ธิพลรวมระหวางแหลง ซีลีเนียมท่ีเสริม ในอาหารและระดับทใ่ี ห พบวา ไมม ีอิทธพิ ลรว มระหวางแหลง ซีลีเนียมและ ระดับซีลเี นียมตอ สมรรถนะการใหผลผลิต และคณุ ภาพไข (P>0.05) ของ ไกไ ข (Table 1)

28 วารสาร สัตวบาล

Teble1 Performance and egg quality of laying hens fed Se-enriched kale sprout or Se-enriched yeast

Item Basal SeKS1 SY2 SEM P-value3 diet (mg/kg) (mg/kg) 0.2 0.4 0.2 0.4 B S L SxL Feed intake (g/d) 102.00 103.65 102.83 102.20 102.37 0.52 g ggg Feed conversion ratio4 2.08 2.18 2.14 2.25 2.16 0.02 g ggg Egg production (%) 76.06 73.15 75.94 71.27 76.19 0.74 g g* * Haugh units (HU) 76.50 77.62 79.31 83.43 82.68 1.20 g ggg Egg yolk color 8.03 8.12 8.09 8.15 7.96 0.08 g ggg Egg shell thickness (mm) 0.28 0.29 0.28 0.46 0.28 0.03 g ggg

1 SeKS = Se-enriched kale sprout 2 SY = Se-enriched yeast 3 B = Basal diet vs. others, S = Se-enriched kale sprout vs. Se-enriched yeast, L = Levels of Selenium supplementation, SxL =

Se sources x levels, *Significantly different at P<0.05,g = Not significantly different at P>0.05 4 Feed conversion ratio = Feed per kilogram egg

วจิ ารณ

การเปรยี บเทยี บกลมุ ควบคมุ กบั กลมุ ทเี่ สรมิ ซลี เี นยี มจากตน คะนา งอกซลี เี นยี มสงู และยสี ตซ ลี เี นยี มสงู พบวา ไมม ผี ล ตอ สมรรถนะการใหผ ลผลติ และคณุ ภาพไขข องไกไ ข (P>0.05) (Table 1) สอดคลอ งกบั การทดลองอน่ื ทศ่ี กึ ษาการเปรยี บเทยี บ ระหวา งกลมุ ควบคมุ และกลุมทีเ่ สริมซีลเี นียมจากหลายแหลง (โซเดียมซลี ไี นท ยีสตซ ีลีเนียมสูง ซีลโี น เมทไธโอนนี และ กรดไดไฮดรอกซเ่ี ตตระเมทธวิ ซลี โี นบวิ ทาโนอกิ ) พบวา ไมม ผี ลตอ สมรรถนะการใหผ ลผลติ ของไกไ ข (Delezie et al., 2014 ; Tufarrelli et al., 2015) แตข ัดแยง กบั El-Deep et al. (2017) และ Taintain et al. (2018) ท่ีพบวา ไกใ นกลุมควบคมุ มีอตั รา การเปลีย่ นอาหารเปนไข 1 กก. มากกวา (P<0.05) และผลผลิตไขนอยกวา (P<0.05) ไกในกลมุ เสริมซลี เี นยี ม

เม่ือเปรียบเทียบระดับการเสริมซีลีเนียม พบวา แหลงซีลีเนียมจากตนคะนางอกซีลีเนียมสูงและยีสตซีลีเนียมสูงท่ี ระดบั 0.2 และ 0.4 มก./กก. มผี ลใหผ ลผลติ ไขเ พม่ิ สงู ขน้ึ (P<0.05) ทง้ั น้ี เนอ่ื งจากระดบั ซลี เี นยี มทเ่ี สรมิ ในอาหารจดั เปน ปจ จยั สำคญั ท่สี งผลตอการใหผ ลผลติ ไขของไกไข (Zoran et al., 2009) ซ่งึ สอดคลอ งกับงานทดลองของ Zoran et al. (2009) พบวา การเพ่ิมระดับโซเดียมซีลีไนทและยีสตซีลีเนียมสูงจาก 0.4 เปน 0.8 มก./กก. ทำใหการใหผลผลิตไขของไกไขเพิ่มสูงขึ้น (P<0.05) แตผลการทดลองน้ีขัดแยงกบั งานทดลองของ Hossain et al. (2010) ที่พบวา ระดบั ซลี ีเนยี มของหัวไชเทาซลี เี นยี ม สงู ทีเ่ พิม่ ขึน้ ในอาหารไมมีผลตอการใหผลผลิตไขข องไกไข และ Delezie et al. (2014) อธิบายวา การเพิ่มระดบั ซีลเี นียมใน อาหารไมสง ผลการใหผ ลผลติ ไข

วารสาร สัตวบาล 29

การเปรยี บเทยี บแหลง ซลี เี นยี มจากตน คะนา งอกซลี เี นยี มสงู กบั ยสี ตซ ลี เี นยี มสงู พบวา แหลง ซลี เี นยี มมผี ลตอ สมรรถนะ การใหผลผลติ ไมแตกตางกัน (P>0.05) (Table 1) สอดคลองกับงานทดลองทไ่ี ดทำการเสริมยสี ตซ ีลีเนียมสงู ท่รี ะดบั 0.1 -0.4 มก./กก. พบวา ไมมผี ลตอสมรรถนะการใหผลผลิตและคุณภาพไข (Invernizzi et al., 2013 ; Delezie et al., 2014) ขณะท่ี Zoran et al. (2009) กลบั พบวา การเสริมยสี ตซ ีลเี นยี มสูงทีร่ ะดบั 0.4 และ 0.8 มก./กก. ไมพ บความแตกตางของปรมิ าณการ กนิ ไดอตั ราการเปลย่ี นอาหารเปน ไข1กก.รวมทง้ั ผลผลติ ไขใ นชว ง1-4สปั ดาหแ รกแตใ นชว ง9–15สปั ดาหก ลบั มผี ลผลติ ไขล ดลง การเสริมตนคะนางอกซีลีเนียมสูง 0.2-1.0 มก./กก. มีผลตอปริมาณการกินได อัตราการเปล่ียนอาหารเปนไข 1 กก. เปอรเ ซน็ ตการใหไ ข น้ำหนักไขท ั้งฟอง คา ฮอกยนู ติ และความหนาเปลอื กไขข องนกกระทา และไกไ ข ไมแ ตกตางจากกลมุ ท่ไี มเ สรมิ ซีลีเนียมในอาหาร (Chinrasri et al., 2013 ; Chantiratikul et al., 2017)

ผลการทดลองนแี้ สดงใหเ หน็ วา แหลง ซลี เี นยี มทเ่ี สรมิ ในอาหารไมม ผี ลตอ สมรรถนะการใหผ ลผลติ (ปรมิ าณการกนิ ได อตั ราการเปลย่ี นอาหารเปน ไข 1 กก.) และคณุ ภาพไข (คา ฮอกยนู ติ และความหนาเปลอื กไข) เนอ่ื งจากกรณที ไ่ี กไ ดร บั ซลี เี นยี ม ในปรมิ าณทเ่ี พยี งพอตอ ความตอ งการ การเสรมิ ซลี เี นยี มจะไมส ง ผลตอ สมรรถนะการใหผ ลผลติ ของไกไ ข (Zoran et al., 2009) สำหรับผลการทดลองที่ขัดแยงกับผลของงานวิจัยอื่น ทั้งในดานสมรรถนะการผลิตและคุณภาพไข อาจเกิดมาจากสาเหตุ หลายปจจัย เชน อายทุ ่ใี ชในการทดลองน้ี มีอายุ 61 สปั ดาห สว นงานอืน่ ใชไกไ ขอ ายุ 20-36 สปั ดาห เสริมซีลีเนยี มท่รี ะดับ 0.15-3.0 มก./กก. (Payne et al., 2005 ; Jing et al., 2015) หรอื แหลง และระดบั การเสรมิ ซลี เี นยี มทแ่ี ตกตา งกนั รวมถงึ ระยะเวลา ที่ใช ซ่ึงในการทดลองนี้ใชเวลาเพียงแค 4 สัปดาห สวนงานของ Zoran et al. (2009) ใชระยะเวลา 9-15 สัปดาห กลบั มีผลผลิตไขลดลง ขณะที่ Jing et al. (2015) กลาววาการเสริมซีลเี นียมที่ระดบั 0.3 มก./กก. เปน ระยะเวลา 1-22 สปั ดาห ไมมผี ลตอสมรรถนะการใหผ ลผลิตของไกไข

จากผลการศกึ ษาสามารถสรุปไดว า ซลี ีเนยี มจากตนคะนา งอกและยีสตซ ลี ีเนียมสงู ไมม ีผลตอ (P>0.05) สมรรถนะ การใหผ ลผลิตและคุณภาพไขของไกไข แตระดับการเสริมซีลีเนยี มที่เพ่ิมขึน้ ทำใหผ ลผลิตไขเพมิ่ ข้ึน (P<0.05)

กติ ติกรรมประกาศ

โครงการวิจัยน้ีไดรับการสนับสนุนจากเงินทุนอุดหนุนการวิจัยงบประมาณเงินรายได มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ประจำปง บประมาณ 2562 ขอขอบคณุ สาขาวิชาสตั วศาสตร คณะเทคโนโลยี ภาควชิ าเคมี คณะวทิ ยาศาสตร มหาวทิ ยาลัย มหาสารคามและฟารม มหาวทิ ยาลยั มหาสารคามทใ่ี หค วามอนเุ คราะหใ นการใชว สั ดุอปุ กรณและสถานทท่ี ดลองรวมทง้ั สตั วท ดลอง

เอกสารอา งองิ

ภคนิจ คุปพิทยานันท. 2553. ผลของซีลีเนียมในรูปแบบอินทรียและอนินทรียตอคุณภาพตัวอสุจิและสวนประกอบของ ไขมนั ในตัวอสจุ ิของสุกรพอ พนั ธุ. รายงานวิจัย. มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีสรุ นาร.ี

Chantiratikul, A., L. Borisuth, O. Chinrasri, N. Saenthaweesuk, S. Chookhampaeng, W. Thosaikham, N. Sriart, and

16. Chantiratikul. 2016. Evaluation of the toxicity of selenium from hydroponically produced selenium-enriched kale sprout in laying hens. J. Trace Ele. Med. Biol. 35:116-21.

Chantiratikul, A., O. Chinrasri, and P. Chantiratikul. 2017. Effect of selenium from selenium-enriched kale sprout versus other selenium sources on productivity and selenium concentrations in egg and tissue of laying hens. Biol. Trace Ele. Res. 182:105-110.

Chinrasri, O., P. Chantiratikul, S. Maneetong, S. Chookhampaeng, and

1. Chantiratikul. 2013. Productivity and selenium concentrations in egg and tissue of laying quails fed selenium from hydroponically produced selenium-enriched kale sprout (Brassica oleracea var. alboglabra L.). Biol. Trace Elem. Res. 155:381-386.

30 วารสาร สัตวบาล

Delezie, E., M. Rovers, A. Vander, A. Ruttens, S. Wittocx, and L. Segers. 2014. Comparing responses to different selenium sources and dosages in laying hens. Poul. Sci. 93:3083-3090.

El-Deep, M. H., M. Shabaan, M. H. Assar, K. M. Attia, and M. A. M. Sayed. 2017. Comparative effects of different dietary selenium sources on productive performance, antioxidative properties and immunity in local laying hensexposed to high ambient temperature. J. Anim. Poult. Prod. 8:335-343.

Hossain, Md. S., S. Afrose., I. Takeda, and H. Tsujii. 2010. Effect of selenium-enriched Japanese radish sprouts and Rhodobacter capsulatus on the cholesterol and immune response of laying hens. J. Anim. Sci. 23:630-639.

Invernizzi, G., A. Alessandro, F. Mariella, R. Raffaella, F. Andrea, B. Antonella, D. Vittorio Dell’Orto, and S. Giovanni. 2013. Effects of inclusion of selenium-enriched yeast in the diet of laying hens on performance, eggshell quality, and selenium tissue deposition. Italian J. of Anim. Sci. 12: 1-7.

Jing, C. L., X. F. Dong, Z. M. Wang, S. Liu, and J. M. Tong. 2015. Comparative study of DL-selenomethionine vs sodium selenite and seleno-yeast on antioxidant activity and selenium status in laying hens. Poult. Sci. 94:965-975.

Maneetong, S., S. Chookhampaeng, A. Chantiratikul, O. Chinrasri, W. Thosaikham, R. Sittipout, and P. Chantiratikul. 2013. Hydroponic cultivation of selenium-enriched kale (Brassica oleracea var. alboglabra L.) seedling and speciation of selenium with HPLCI– CP-MS. Microchem. J. 108: 87-91.

NRC. 1994. Nutrient Requirement of Poultry. 9th edition. National Research Council. National Academy Press. Washington DC, USA.

Payne, R. L., T. K. Lavergne, and L. L. Southern. 2005. Effect of inorganic versus organic selenium on hen production and egg selenium concentration. Poult. Sci. 84:232-237.

Tiantian, M., Y. Liu, C. Xie, B. Zhang, Y. Huang, Y. Zhang, and Y. Yao. 2018. Effects of different selenium sources on laying performance, egg selenium concentration, and antioxidant capacity in laying hens. J. Biol. Trace Ele. Res. 186:1-8.

Tufarelli, V., E. Ceci, and V. Laudadio. 2015. 2-hydroxy-4-methylselenobutanoic acid as new organic selenium dietary supplement to produce selenium-enriched eggs. Biol. Trace Ele. Res. 171:453-458.

SAS. 1996. SAS/STAT User’s Guide (Release 6.03 ed.). SAS Inst. Inc. Cary. NC, USA. Surai, P. F., I. I. Kochish, V. I. Fisinin, and O. A. Velichko. 2018. Selenium in poultry nutrition: from sodium selenite to

organic selenium sources. J. Poult. Sci., 55:79-93. Suttle, N. F. 2010. Mineral Nutrition of Livestock. MPG Books Group, UK. Underwood, E. J., and N. F. Suttle. 1999. Selenium. Pages 4214– 76 In: The Mineral Nutrition of Livestock. CABI Publishing.

Penicuik, UK. Zimmerman, M. B. and J. Kohrle. 2002. The impact of iron and selenium deficiencies on iodine and thyroid metabolism:

biochemistry and relevance to public health. Thyroid. 12:867-878. Zoran, P., I. Miletic, Z. Jokic, S. Sobajic. 2009. The effect of dietary selenium source and level on hen production and egg

selenium concentration. Biol. Trace Elem. Res. 131:263-270. วารสาร สัตวบาล 31

¼Å¢Í§ Lactobacillus fermentum

μ‹Í¤Ø³ÀÒ¾¢Í§¡ÒÃËÁÑ¡áÅÐͧ¤»ÃСͺ·Ò§à¤ÁÕ ¢Í§ÍÒËÒüÊÁ¤ÃºÊ‹Ç¹ËÁÑ¡·èÕÃÐÂСÒÃËÁÑ¡μ‹Ò§¡Ñ¹

Effect of Lactobacillus fermentum on fermentation quality and chemical compositions in ensiled total mixed ration at different ensiling time

ปริชาติ ชางสัก1, เสาวลักษณ แยมหมื่นอาจ1* และ ศิวัช สังขศรีทวงษ2 Parichat changsak1, Saowaluck Yammuen-art1* and Siwat Sangsritavong2 บทคดั ยอ :วตั ถปุ ระสงคใ นการทดลองครงั้ นเ้ี พอื่ ศกึ ษาผลของ Lactobacillusfermentum ตอ คณุ ภาพการหมกั และองคป ระกอบ ทางเคมีของอาหารผสมครบสวนหมักทร่ี ะยะการหมกั ตา งกนั โดยแบงกลมุ การทดลองออกเปน 2 กลุม ไดแ ก กลุมควบคุม และกลมุ LFทำการสมุ เกบ็ อาหารผสมครบสว นหมกั ทอี่ ายกุ ารหมกั 0,3,5,7,14และ21วนั นำมาประเมนิ คณุ ภาพของการหมกั และองคประกอบทางเคมี พบวาในระยะการหมกั ท่ี 3, 5, 7, 14 และ 21 วัน คา pH ของกลมุ ทเ่ี ตมิ LF มคี าตำ่ กวา กลมุ ควบคุม อยา งมนี ยั สำคญั ทางสถติ ิ (4.31 เทยี บกบั 4.49, 4.27, เทยี บกบั 4.47, 4.27 เทยี บกบั 4.46, 4.26 เทยี บกบั 4.57 และ 4.17 เทยี บกบั 4.56 ตามลำดบั ) ปรมิ าณกรดแลคตกิ ของกลมุ LF สงู กวา กลมุ ควบคมุ อยา งมนี ยั สำคญั ทางสถติ ใิ นระยะการหมกั 3 วนั (3.15% เทียบกับ 2.30%) และ 5 วัน (3.28% เทียบกับ 2.23%) สำหรับการวิเคราะหองคประกอบทางเคมี พบวา ปริมาณโปรตีน (CP) ของกลุม LF สูงกวากลุมควบคุม อยางมีนัยสำคัญทางสถิติในระยะการหมักที่ 14 และ 21 วัน 16.46% เทียบกับ 14.95% (P=0.001) และ 16.61% เทียบกับ 13.94% (P=0.025) ตามลำดับและยังพบวาปริมาณเย่ือใยชนิด NDF ในกลุม LF มีคา ตำ่ กวากลุมควบคุม ในระยะการหมักท่ี 21 วนั คือ 52.21% เทียบกับ 55.50% (P=0.038) ดงั นั้นการเสริม Lactobacillus fermentum จะชว ยรกั ษาคณุ ภาพของอาหารผสมครบสว นหมกั และชว ยลดการสญู เสยี โภชนะทเ่ี กดิ ขน้ึ จากกระบวนการหมกั ได โดยเฉพาะอยา งย่งิ เมือ่ จำเปนตองเกบ็ รักษาไวเปน ระยะเวลานาน คำสำคัญ : Lactobacillus fermentum, อาหารผสมครบสว นหมัก, ระยะการหมกั 1 ภาควชิ าสัตวศาสตรแ ละสตั วนำ้ คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลยั เชียงใหม เชยี งใหม ประเทศไทย 50200 Department of Animal and Aquatic Sciences, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Thailand, 50200. 2 ศูนยพ ันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชวี ภาพแหงชาติ อุทยานวทิ ยาศาสตรประเทศไทย ประเทศไทย 12120 National Center for Genetic Engineering and Biotechnology, Thailand Science Park, Thailand, 12120 * Corresponding author : [email protected] 32 วารสาร สัตวบาล

ABSTRACT : The objectives of this study aimed to evaluate the effects of Lactobacillus fermentum inoculation on fermentation quality and chemical compositions of ensiled total mixed ration at different storage time. Fresh TMR was prepared and ensiled with or without L. fermentum inoculation (LF group). The samples were collected at 0, 3, 5, 7, 14 and 21 days after fermentation for the determination of fermentation quality (pH value, organic acid profile, NH3-N) as well as chemical compositions. This study found that the pH values of LF group were significantly less than that of the control group at day 3 (4.31 vs 4.49), day 5 (4.27 vs 4.47), day 7 (4.27 vs 4.46), day 14 (4.26 vs 4.57) and day 21 (4.17 vs 4.56). Lactic acid concentration in LF group were higher than control group (p<0.05) at day 3 (3.15% vs 2.30%) and day 5 (3.28% vs 2.23%). CP in LF group were also greater than that of in control group at day 14 (16.46% vs 14.95%, P=0.001) and day 21 (16.61% vs 13.94%, P=0.025). In addition, NDF in LF group was less than that of in control group on day 21 (52.21% vs 55.50%, P=0.038). Results from this study indicated that Lactobacillus fermentum inoculation can enhance fermentation quality and reduce the nutrients loss during the ensiling process. Keyword : Lactobacillus fermentum, Lactic acid bacteria, ensiled total mixed ration, ensiling time

บทนำ

ในปจ จบุ นั เกษตรกรผเู ลยี้ งโคสว นใหญม กั มคี วามสนใจเกย่ี วกบั อาหารผสมครบสว น (Total Mixed Ration, TMR) เพิม่ มากขึน้ แตอ าหาร TMR จะตอ งทำการผสมทุกวนั บางฟารม อาจจะตอ งทำหลายสตู รซ่ึงอาจจะทำใหเสยี เวลาและใช แรงงานมาก ดังนั้นจึงไดมีแนวทางที่จะชวยลดปญหาดังกลาวโดยการนำอาหาร TMR มาหมัก หรือที่เรียกวา อาหารผสมครบสว นแบบหมกั (ensiled Total Mixed Ration, eTMR) เพื่อท่ีจะผสมคร้งั เดยี วแลว สามารถเกบ็ ถนอมไวใ ชไ ด (Wang et al., 2010) แตก ารทำอาหารผสมครบสว นแบบหมกั อาจจะไมป ระสบความสำเรจ็ เทา ทคี่ วร เนอื่ งจากอาหาร eTMR มสี ว นประกอบของอาหารขนรว มดวยซงึ่ อาจจะทำใหเกิดการสูญเสียโภชนะไปในกระบวนการหมกั หากกระบ วนการหมกั เกดิ ขึน้ ชาก็จะทำใหสญู เสียโภชนะในปริมาณมาก ดังน้นั การเตมิ แบคทเี รยี กรดแลคตกิ (Lactic acid bacteria, LAB) จงึ นาจะทำใหคณุ ภาพของการหมักดขี น้ึ มีคุณภาพท่สี มำ่ เสมอในทกุ ชดุ การผลติ รวมไปถึงการเติมแบคทเี รียผลติ กรดแลคตกิ จะทำใหก ระบวนการหมกั เกดิ ขน้ึ และเสรจ็ สมบรู ณใ นระยะเวลาอนั สนั้ Lactobacillus fermentum เปน แบคที เรยี ผลิตกรดแลคติกทจ่ี ัดอยใู นกลมุ Heterofermentative bacteria จึงสามารถผลติ กรดแลคติก และยังสามารถผลิตกรดอน่ื ๆ เชน กรดอะซิตกิ ไดดว ย (Carvalhoa et al., 2014) ดังนนั้ การเตมิ L. fermentum ลงไปในกระบวนการหมกั จะทำให pH ลดลงไดรวดเร็วกวา การหมกั แบบธรรมชาติ ยับยัง้ การสูญเสยี วัตถแุ หง และการเจริญเตบิ โตของยสี ตท ้ังในระหวางการห มกั และภายหลงั จากการสมั ผัสกบั อากาศ (Kristensen et al., 2010) การเตมิ L. fermentum ทำใหคณุ ภาพของพชื หมักดกี ว ากลุมท่ไี มเติม โดยพบวากลมุ ท่ีเติม L. fermentum มีคา pH ต่ำ กรดแลคติกสงู และกรดอะซติ กิ สูงกวา กลุมควบคุม (Jalc et al., 2009) การเสริม L. fermentum จึงเปนอีกหน่ึงแนวทางในการเพิ่มคณุ คาทางโภชนะของอาหารผสมครบสวนแบบ หมักได ดังนนั้ วตั ถุประสงคใ นการศึกษาครั้งน้ี คือ ศึกษาผลของการเติม Lactobacillus fermentum ตอ คณุ ภาพการหมกั และองคป ระกอบทางเคมขี องอาหารผสมครบแบบหมกั ท่ีระยะในการเก็บรักษาตาง ๆ

อปุ กรณและวิธกี าร

การเตรียมเช้อื แบคทเี รียผลติ กรดแลคตกิ เตรียมเช้อื จลุ นิ ทรยี  Lactobacillus fermentum (LF) ทีค่ ดั เลอื กไดจ ากหญาเนเปยรป ากชอ ง 1 หมัก นำแบคทเี รียที่

คัดเลือกไดมาเลย้ี งในอาหารเลย้ี งเช้อื MRS media แลวบม ที่ 37 ํC เปนเวลา 24 ชั่วโมง ปนเหว่ียงเพอ่ื เก็บเฉพาะเซลลแ บ คทีเรยี จากน้ันทำการผสมตน เช้อื กบั น้ำเกลอื ความเขม ขน 0.85% ปรับความเขมขน ใหได 108 cfu/ml จากนน้ั นำไปเตมิ TMR อัตราสว น 100 มิลลิลิตร ตอ TMR สด 1 กิโลกรมั

วารสาร สัตวบาล 33

การเตรียมอาหารผสมครบแบบหมกั

นำวัตถุดิบที่เปนสวนประกอบของอาหารขนและอาหารหยาบมาผสมเปนอาหารผสมครบสวนโดยจะทำการเป รยี บเทยี บอาหารผสมครบสว น 2 กลุม คอื

กลมุ ท่ี 1 กลมุ ควบคุม :อาหารผสมครบสวนทเ่ี ติม 0.85%NaCl กลมุ ท่ี 2 กลุม LF : อาหารผสมครบสว นทเี่ สริม Lactobacillus fermentum จากนนั้ ทำการดูดอากาศออกเพื่อใหอาหารหมักอยูสภาพไรอ ากาศ ทำการเก็บตัวอยางในวนั ที่ 0, 3, 5, 7, 14 และ 21 วนั ของการหมกั เก็บตวั อยา งไวท่ี -20 ํC เพอื่ รอการวเิ คราะหต อ ไป

วิเคราะหคณุ ภาพการหมกั ของอาหารผสมครบสวนหมัก

ทำการสมุ ตวั อยา ง TMR หมัก จากนัน้ นำไปวัดคา ความเปนกรด-ดาง (pH) โดยเคร่ือง pH meter วิเคราะหหาปริ มาณของกรดอินทรียโด ยใช High Performance Letiqaul.i,d20C1h3r)oแmลaะtวoเิ gคrรaาpะhหyหา(HปรPมิ LาCณ)ขโอดงแยอใมชโ ม0.เน02ียไNนโHต2รSเจOน4 เปนตัวทำละลายเคล่อื นท่ี (Mobile phase) (De Baere (NH3) ดวยวิธี Kjeldahl method (Chen et al., 1994)

วเิ คราะหองคประกอบทางเคมีของอาหารผสมครบสวนหมกั

นำตัวอยา ง TMR หมกั มาวิเคราะหห าปรมิ าณ วัตถแุ หง (Dry matter, DM), อนิ ทรยี วัตถุ (Organic matter, OM), โปรตีนหยาบ (Crude protein, CP), ไขมัน (Ether extract, EE) และเยื่อใย (Crude fiber, CF) ตามวิธี Proximate analysis (A.O.A.C., 2000) วเิ คราะหเยื่อใยทเี่ ปน ผนงั เซลล (neutral detergent fiber, NDF), ลิกโนเซลลูโลส (acid detergent fiber, ADF), Acid detergent lignin (ADL) ตามวิธี Detergent method (Van Soet, 1994)

การวเิ คราะหผลการทดลองทางสถติ ิ

ทำการวิเคราะหขอมูลทางสถิติโดยเปรียบเทียบคาเฉลี่ยของขอมูล โดยใชสถิติคาเฉล่ียของกลุมการทดลอง 2 กลมุ อิสระตอกนั (t-test for Independent Sample)

ผลและวิจารณผ ลการศกึ ษา

จากการประเมินคุณภาพของอาหารผสมครบสวนหมักท่เี ตมิ และไมเ ติม LF ในระยะการหมกั 0, 3, 5, 7, 14 และ 21 วนั ดงั แสดงใน Figure 1 พบวา คา pH ของกลมุ ทเ่ี ตมิ LF ในระยะการหมกั 3, 5, 7, 14 และ 21 วนั มคี า ตำ่ กวา กลมุ ทไี่ มเ ตมิ LF (4.31 เทียบกับ 4.49, 4.27 เทียบกับ 4.47, 4.27 เทียบกบั 4.46, 4.26 เทียบกับ 4.57 และ 4.17 เทียบกบั 4.56 ตามลำดับ) แตกตางกันอยางมีนัยสำคัญ (p<0.05) ปริมาณกรดแลคติกของกลุมท่ีเติม LF มีปริมาณมากกวากลุมท่ีไมเติม LF ในระยะการหมกั 3 วัน คือ 3.15% เทยี บกบั 2.30% และ 5 วนั คือ 3.28% เทยี บกบั 2.23% (p<0.05) เน่ืองมาจากการเตมิ แบคทเี รยี ผลติ กรดแลคตกิ ทำใหปริมาณของแบคทเี รยี ผลติ กรดแลคตกิ เพิ่มย่งิ ขึ้นในกระบวนการหมกั ซ่งึ แบคทเี รียผลิต กรดแลคติกจะเปลย่ี นพวกคารโบไฮเดรทท่ลี ะลายนำ้ ไดง า ย (WSC) ไดเปนกรดแลคตกิ (Cai et al., 2003) ซ่งึ กรดแลคติ กมคี วามเปน กรดทแ่ี รงกวา กรดชนิดอน่ื ๆ หากผลิตไดในปริมาณทม่ี ากก็จะทำใหค า pH มีคา ลดลง (Vakily et al., 2011) ซึ่งสอดคลองกับปริมาณ NFE ในอาหารผสมครบสวนสด (day 0) ท่ีมีปริมาณต่ำกวาอาหารผสมครบสวนแบบหมัก สำหรบั ปรมิ าณกรดอะซติ กิ และกรด โพพิโอนิกในกลมุ ทเ่ี ติม LF มแี นวโนมท่ีสูงกวากลุมทไ่ี มเ ติมแตไมแ ตกตา งกันท างสถติ ิ ปรมิ าณแอมโมเนียไนโตรเจนในกลุมท่เี ตมิ LF มแี นวโนมที่ต่ำกวา กลุม ท่ีไมเ ติม LF ในขณะท่ีปรมิ าณกรดบิวทีริ กไมแ ตกตางกนั 34 วารสาร สัตวบาล

จากการวเิ คราะหองคป ระกอบทางเคมขี องอาหารผสมครบสว นหมักท่ีเติม LF และไมเ ตมิ LF ในระยะการหมกั 0, 3, 5, 7, 14 และ 21 วนั ดังแสดงใน Table 1 พบวา ปริมาณโปรตนี (CP) ของกลมุ ที่เติม LF สูงกวา กลุมทีไ่ มเ ติม LF ในระยะการหมกั ที่14วนั คอื 16.46%เทยี บกบั 14.95%และ21วนั คอื 16.61%เทยี บกบั 13.94% แตกตา งกนั อยา งมนี ยั สำคญั (p<0.05) ทง้ั น้เี ปนเพราะวา การเตมิ แบคทเี รยี ผลิตกรดแลคติกในกระบวนการหมกั ทำใหม ีคา pH ลดลงเพียงพอที่จะไปยั บยัง้ การทำงานของจุลลนิ ทรยี ก ลมุ proteolytic และหยุดการทำงานของเอนไซมท ีย่ อยโปรตีน ซงึ่ เอนไซมด งั กลาวจะไม สามารถทำงานไดในสภาวะที่เปนกรดหรอื ที่ pH ประมาณ 4.5-3.8 (Sharp et al., 1994) และยงั พบวา การเติม LF ในอาห ารผสมครบสวนหมักมีผลทำใหปริมาณเย่ือใยท่ีเปนผนังเซลล (NDF) ลดลงในระยะการหมักท่ี 21 วัน เม่ือเทียบกบั กลุมท่ไี มเติมคอื 52.21% เทียบกบั 55.50% แตกตางกันอยางมนี ยั สำคญั (p<0.05) ในการเตมิ แบคทีเรยี ผลติ ก รดแลคติกจะทำใหไดกรดแลคติกในปริมาณมาก ดังนั้นการลดลงของเย่ือใยอาจจะเปนเพราะการเกิดปฏิกิริยา acid hy- drolysis กับสวนประกอบของเย่ือใยจึงเปนผลทำใหปริมาณเ NDF ลดลงในกลุมท่ีเติม LF (McDonald et al., 1991) แตก ารเตมิ LF ไมม ผี ลตอการสูญเสียปรมิ าณวัตถุแหง ไขมัน คารโ บไฮเดรตทล่ี ะลายงาย (NFE) ลกิ โนเซลลโู ลส (ADF) และลกิ นนิ (ADL)

Figure 1. Fermentation quality include the pH, lactic acid, acetic acid, butyric acid, propionic acid concentration and ammonia nitrogen in eTMR with („) or ( ) without L. fermentum (LF) inoculation at

different ensiling times. * showed significant differences (P<0.05) วารสาร สัตวบาล 35

Table 1. Chemical composition of eTMR with or without L. fermentum (LF) inoculation at different ensiling times

Day Treatment DM OM CP EE NFE NDF ADF ADL 0 Control (%) (% DM basis) 5.34 45.14 6.11 LAB 47.90 93.34 16.27 3.72 53.14 55.24 27.14 0.143 SEM 1.156 93.10 16.35 4.06 52.21 55.38 28.28 0.659 p-value 0.251 0.141 0.196 0.299 0.317 0.764 0.429 5.73 3 Control 39.04 0.418 0.845 0.584 0.153 0.930 0.192 6.11 LAB 41.08 92.53 16.01 4.42 53.13 55.83 27.47 0.252 SEM 0.741 92.40 16.39 4.51 52.93 55.44 28.49 0.473 p-value 0.174 0.083 0.412 0.140 0.710 0.508 0.514 5.48 5 Control 40.72 0.434 0.682 0.767 0.896 0.720 0.336 6.31 LAB 43.60 92.38 15.86 5.15 49.25 54.23 23.98 0.258 SEM 0.783 92.19 16.90 5.39 48.44 53.27 26.03 0.110 p-value 0.062 0.067 0.704 0.180 1.019 0.869 0.843 5.94 7 Control 40.56 0.164 0.493 0.526 0.702 0.602 0.236 5.82 LAB 42.54 92.35 15.99 5.37 49.96 51.27 26.51 0.362 SEM 0.552 92.28 16.38 5.33 49.88 51.16 24.71 0.870 p-value 0.072 0.114 0.458 0.158 0.279 0.506 0.480 6.21 14 Control 40.41 0.768 0.718 0.899 0.896 0.922 0.058 6.18 LAB 40.93 92.51 14.95A 4.79 50.46 55.92 29.93 0.276 SEM 1.189 92.76 16.46B 5.21 49.83 54.73 27.57 0.951 p-value 0.837 0.094 0.943 0.137 0.238 0.844 0.669 5.95 21 Control 40.11 0.178 0.001 0.130 0.222 0.520 0.077 6.08 LAB 39.34 92.86 13.94A 4.73 49.95 55.50A 27.94 0.256 SEM 0.793 92.76 16.61B 4.40 49.90 52.21B 28.62 0.809 p-value 0.657 0.079 0.564 0.166 0.235 0.807 0.625 0.529 0.025 0.332 0.921 0.038 0.600

A,B Means along columns among ensiling times with different superscripts are significantly different at P < 0.05

Neck vein engorged คืออะไร

7. หลอดเลือดดําใหญบริเวณคอโปงพอง (neck vein engorged ) เปนลักษณะที่แสดง วามีการคั่งของน้ําในหลอดเลือดดํา จากการขยายของหลอดเลือดดําที่คอ ทําใหแรงดันในหัวใจ ซีกขวาสูงขึ้นการไหลกลับของเลือดดําจากศรีษะและคอมายังหลอดเลือดดําใหญทําใหเกิดการ โปงพองของหลอดเลือดดํา

อาการเหนื่อยหอบเกิดจากอะไร

สาเหตุหลักของอาการเหนื่อยและหอบมาจาก “การเป็นโรค” และ “การไม่เป็นโรค” เช่น พักผ่อนไม่เพียงพอ , กำลังฟื้นตัวจากอาการเจ็บป่วยหรือโรค , ความเครียด วิตกกังวล และไม่ค่อยได้ออกกำลังกาย เป็นต้น โดยแบ่งเป็น “เหนื่อยปัจจุบัน” คือมีอาการมาแล้ว 2-3 วัน และ “เหนื่อยเรื้อรัง” คือมีอาการสะสมมานาน

นอนราบไม่ได้เกิดจากอะไร

อาการหอบเหนื่อยนอนราบไม่ได้ (Orthopnea) • โดยจะมีอาการนอนราบ (นอนหัวต่า) ไม่ได้ เนื่องจากจะมีอาการหายใจ ลาบาก ซึ่งภาวะนี้จะเกิดจากการที่มีภาวะน ้าท่วมปอด อาการหอบเหนื่อยนอนราบไม่ได้ (Orthopnea) • โดยจะมีอาการนอนราบ (นอนหัวต่า) ไม่ได้ เพราะ จากจะมีอาการหายใจลาบาก

โรคหัวใจล้มเหลวเฉียบพลันเกิดจากอะไร

สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวไม่ได้เป็นเพราะกล้ามเนื้อหัวใจอ่อนกำลังเพียงอย่างเดียว อันดับหนึ่งคือกลุ่มผู้ป่วยที่เป็นโรคเส้นเลือดหัวใจตีบตันและการเกิดภาวะ Heart Attack ซึ่งทำให้กล้ามเนื้อส่วนหนึ่งของหัวใจตายเฉียบพลัน นอกจากนี้ยังเกิดจากบางโรคที่เกี่ยวกับการทำงานของกล้ามเนื้อหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง หรือลิ้นหัวใจ ...