สยามประเทศมีการปฏิรูประบบบริหารราชการแผ่นดินครั้งใหญ่ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ท่ามกลางความระส่ำระสายที่ลุกลามไปทั่วภูมิภาคจากการรุกคืบไล่ล่าอาณานิคมของมหาอำนาจชาติตะวันตก แต่ด้วยพระปรีชาสามารถและพระวิสัยทัศน์อันยาวไกลของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง สยามก็สามารถธำรงรักษาเอกราชและอธิปไตยมาได้ตราบชั่วลูกชั่วหลาน นิตยสาร เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ขอเชิญคุณผู้อ่านร่วมชื่นชมพระบารมีในภาพถ่ายชุด เสด็จประพาสต้น ที่หาดูได้ยากยิ่ง
ตลอดรัชสมัยอันยาวนานของพระองค์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจบริหารราชการแผ่นดินอย่างไม่เคยว่างเว้น และแม้จะมีเจ้านายและข้าราชการตามหัวเมืองทำงานต่างพระเนตรพระกรรณ แต่พระองค์ก็มิได้ทรงทอดทิ้งราษฎร กลับเสด็จพระราชดำเนินอย่างเป็นทางการเพื่อทอดพระเนตรสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของพสกนิกรอยู่เนืองนิจ และทรงหาทางพัฒนาบ้านเมืองในด้านต่างๆอย่างทั่วถึง
นอกจากนี้ ยังได้เสด็จประพาสต้นเป็นการส่วนพระองค์ถึงสองครั้งสองครา เพื่อฟื้นฟูพระพลานามัย และสำราญพระอิริยาบถ ตามคำแนะนำของแพทย์หลวง การเสด็จประพาสต้นครั้งแรกเกิดขึ้นในปีรัตนโกสินทรศก 123 (พุทธศักราช 2447) และครั้งที่สองในปีรัตนโกสินทรศก 125 (พุทธศักราช 2449) ทำให้พระองค์ได้ทอดพระเนตรเห็นความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่เกิดขึ้นในบ้านเมือง
ครั้นเมื่อสยามได้ตราพระราชบัญญัติทาสรัตนโกสินทรศก 124 ให้ทาสทุกคนเป็นไทแก่ตัวทั่วทั้งพระราชอาณาจักร ครั้งนั้น พสกนิกรได้ชื่นชมพระบารมีอย่างใกล้ชิดและเป็นกันเอง พระเจ้าอยู่หัวทรงฉลองพระองค์เยี่ยงสามัญชน ประทับแรม และเสวยพระกระยาหารอย่างเรียบง่าย หลายโอกาสได้ทรงคลุกคลีปะปนไปกับราษฎรโดยไม่แสดงพระองค์ ทำให้ทรงเข้าพระทัยถึงความยากลำบากในการปรับตัวของพสกนิกรหลังการเลิกทาส ตลอดจนได้ทรงสัมผัสกับประเพณีท้องถิ่นและวิถีชีวิตของไพร่ฟ้าทุกหมู่เหล่าด้วยพระองค์เอง
ตลอดระยะเวลากว่าสี่ทศวรรษแห่งรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสทั่วทุกสารทิศ ทั้งในพระราชอาณาจักรและต่างประเทศ เพื่อยังคุณูปการสู่แผ่นดินสยามให้ก้าวทันทัดเทียมนานาอารยประเทศในทุกด้าน สมแล้วที่มหาชนชาวสยามพร้อมใจกันถวายพระราชสมัญญาภิไธยว่า “พระปิยมหาราช” พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นที่รักยิ่งและประทับอยู่ในดวงใจของปวงชนตราบนิรันดร์
สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ กล่าวถึงการเสด็จประพาสต้นของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ. 2447 (ร.ศ. 123) ซึ่งเป็นการเสด็จประพาสต้นครั้งแรก และครั้งที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2449 (ร.ศ.125) ความบางตอนว่า“พระพุทธเจ้าหลวงไม่ใคร่จะทรงสบาย...แพทย์หลวงเห็นว่า จะต้องเสด็จประพาสไปให้พ้นความรำคาญโดยไม่ต้องกังวลเรื่องธุระใดๆ สักคราวหนึ่ง...การเสด็จเช่นนั้น ห้ามไม่ให้จัดการรับเสด็จเป็นทางราชการใดๆ เพราะประสงค์จะไปเงียบๆ ได้ทรงออกเดินทางจากบางปะอินเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม ร.ศ. 123... จากนั้นในระหว่างเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม ร.ศ. 125 เสด็จขึ้นไปประพาสเมืองสระบุรี แล้วขึ้นทางลำแม่น้ำใหญ่จนถึงเมืองกำแพงเพชร”
"คนงามเมืองกำแพงเพชร" ถ่ายเมื่อวันที่ 23 สิงหาคม ร.ศ. 125 เข้าใจว่าเป็นภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ในรัชกาลที่ 5
วารสารเมืองโบราณได้อัญเชิญภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและเจ้านายที่ตามเสด็จ เมื่อคราวเสด็จประพาสต้นยังเมืองกำแพงเพชรมาให้รับชมในบทความเรื่อง “เสด็จประพาสต้นที่กำแพงเพชร” โดยได้รับความอนุเคราะห์อัดจากต้นฉบับฟิล์มกระจกให้นำมาเผยแพร่ได้จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ ติดตามอ่านบทความนี้ได้ใน วารสารเมืองโบราณ ปีที่ 7 ฉบับที่ 1 (ธันวาคม 2523-มีนาคม 2524) หน้า 19-26 คลิก //issuu.com/muangboranjournal/docs/0701-2524/20
เมืองใดที่รัชกาลที่ 5 เสด็จประพาสต้น ครั้งที่
ข้อใดคือการเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕
เพราะเหตุใดร.5จึงเสด็จประพาสต้นตามที่ต่างๆ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสประเทศอิตาลีครั้งแรกเมื่อใด