องค์ความรู้ เรื่องวันอาสาฬหบูชา การบูชาพระในวันเพ็ญ เดือน ๘
วันอาสาฬหบูชา ตรงกับวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ (ก่อนวันเข้าพรรษา ๑ วัน) ในปีนี้ตรงกับวันอาทิตย์
ที่ ๕ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๖๓
คำว่า “อาสาฬหบูชา” ย่อมาจากคำว่า “อาสาฬหบุรณมีบูชา” หมายถึง การบูชาพระในวันเพ็ญเดือน ๘ (ถ้าปีใดมีเดือน ๘ สองครั้ง ก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ หลัง)
วันอาสาฬหบูชาเป็นวันสำคัญทางพุทธศาสนาอีกวันหนึ่ง ในโอกาสเป็นวันคล้ายวันที่พระพุทธองค์
ทรงประกาศพระพุทธศาสนาขึ้นเป็นครั้งแรกในโลก โดยแสดงปฐมเทศนา คือ ธรรมจักกัปปวัตนสูตร เป็นผลให้เกิดพระอริยสาวกสงฆ์องค์แรกในพระพุทธศาสนา จึงถือได้ว่าเป็นวันแรกที่ครบองค์พระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์
สืบเนื่องมาจากเหตุการณ์ที่พระพุทธองค์ได้ตรัสรู้ในวันเพ็ญ เดือน ๖ หรือที่รู้จักว่าคือวันวิสาขบูชา
ต่อมาทรงคำนึงว่า ธรรมะที่พระองค์ตรัสรู้นี้ลึกซึ้งมาก ทรงระลึกถึงปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ คือ โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และอัสสชิ ที่เคยมีอุปการคุณแก่พระองค์ จึงเสด็จออกจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ ณ ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม เดินทางไปยังป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี แคว้นกาสี ถึงในตอนเย็นวันขึ้น ๑๔ ค่ำ เดือน ๘ ประทับแรมอยู่กับปัญจวัคคีย์ ในวันรุ่งขึ้นเป็นวันเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ หรือเดือนอาสาฬหะ พระพุทธองค์ทรงแสดงปฐมเทศนาโปรดปัญจวัคคีย์ ต่อจากนั้นทรงแสดงอริยสัจ ๔ คือ หลักความจริงของชีวิตที่จะช่วยให้คนพ้นจากห้วงความทุกข์ ๔ ประการ ได้แก่
ทุกข์ หมายถึง ความไม่สบายกาย ไม่สบายใจ
สมุทัย หมายถึง เหตุให้เกิดทุกข์ คือความอยากต่างๆ
นิโรธ หมายถึง ความดับทุกข์ คือ นิพพาน
มรรค หมายถึง ทางที่จะปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์
หลังจากพระพุทธองค์ทรงแสดงปฐมเทศนาแล้ว ท่านโกณฑัญญะ ซึ่งเป็นหัวหน้าปัญจวัคคีย์มีความเข้าใจหลักธรรมของพระพุทธองค์ก่อนผู้ใด จึงทูลขออุปสมบทเป็นคนแรก นับเป็น “ปฐมสาวก” พระพุทธองค์ประทานอนุญาต จึงนับว่าท่านโกณฑัญญะเป็นพระสงฆ์องค์แรกในพระพุทธศาสนา
แต่เดิมวันนี้ไม่มีพิธีใดเป็นการพิเศษ คงเนื่องมาจากเป็นวันก่อนวันเข้าพรรษาเพียงวันเดียว
และพุทธศาสนิกชนก็ทำบุญตักบาตรในวันพระเป็นปกติอยู่แล้ว ต่อมาพุทธศักราช ๒๕๐๑ พระธรรมโกศาจารย์ (ชอบ อนุจารี) ขณะดำรงตำแหน่งสังฆมนตรี ได้เสนอให้เพิ่มวันศาสนพิธีทำพุทธบูชาอีกวันหนึ่ง คือ
วันอาสาฬหบูชาหรือวันธรรมจักร ด้วยเป็นวันสำคัญที่พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมที่เรียกว่า ธรรมจักกัปปวัตนสูตร คณะสังฆมนตรีลงมติรับหลักการดังกล่าว และเสนอให้รัฐบาลเห็นชอบ จากนั้นจึงนำความกราบบังคมทูล
พระกรุณาพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ขอพระราชทานพระบรมราชานุมัติ และต่อมาจึงออกประกาศคณะสงฆ์ เรื่อง กำหนดวันสำคัญทางศาสนา เมื่อวันที่ ๑๔ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๐๑ กำหนดระเบียบปฏิบัติการบำเพ็ญกุศลในวันอาสาฬหบูชาเพื่อให้ทุกวัด
ถือปฏิบัติโดยทั่วกัน สืบมาตราบจนถึงทุกวันนี้
.......................................................................
อรวรรณ ทรัพย์พลอย
นักอักษรศาสตร์เชี่ยวชาญ
ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านอักษรศาสตร์
(ประวัติศาสตร์และจารีตประเพณี)
สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร
ค้นคว้าเรียบเรียง
....................
ภาพจิตรกรรมฝาผนัง วันอาสาฬหบูชา วัดสระกระเทียม
เครดิตภาพ ธวัชชัย รามนัฎ
�ѹ��� �� ��� �� � �Ѻ���ѹ����Ӥѭ㹻���ѵ���ʵ����觾�оط���ʹ� ����ѹ����оط�ͧ��ç�ʴ������ȹ�������ѡ�������ç��������繤����á��ອ��Ѥ������ ��� �Ĥ����ѹ �Ӻ����Ի��� ���ͧ���ҳ�� 㹪��ٷ�ջ������ҳ ��觻Ѩ�غѹ�������㹻�����Թ��� ���¾�оط�ͧ��ç���º�ѧ���ç�繸����Ҫ� ��ç�ѹ����������ѧ�����觸��������ع�ش˹�� �������������ҳҨѡ���觸��� �Ӥ�����������Ф���ʧ��آ������������Ъ�
�ѧ��鹸����ȹҷ��ç�ʴ������á�֧�������� "�����ѡ�ѻ��ѵ���ٵ�" ����� ����ٵ���觡����عǧ����� ���;���ٵ���觡������¸����ѡ�
����Ǥ�ʹԹᴹ��觸��� ����� ���� ���һ������ǹ�� ���ٷ�ջ�������ҳ���ѧ��ҧ�������ؤ������觤�����ԭ����˹��������ͧ���ͧ�ٷء��ҹ����դ����»����� ��駪������觤�������� �ѡ�Ǫ���Ѳ�Ҥ���������Т�ͻ�ԺѵԷҧ��ʹ� ������������������Сͺ�Ը�����赹������ �������˹��ª��Ե���ǹ���¹��ӹҨ���������ѵԷ���͡�Ǫ ���ͺҧ�ǡ����ǧ�Ҥӵͺ����繷ҧ�͡�鹴��¡�äԴ��Ѫ�ҵ�ҧ � ����ǡѺ����ͧ��������������������Ҩ���٨�����ҧ ��оط���Ҩ֧�ç�غѵ����Ҿ�蹹�� ��д��Թ�վ�蹹�����������ͷç�������觷���Դ���㹵��鹢Ҵ���ҹ ����繻���ª�����ҧ���ԧ �赹�ͧ��м����� �֧�ç�Դ���Ը���䢴��¡�÷��ͧ��ҧ � ���з���Ҫ���ѵ� ���������������͡��Ǫ ���筵��ҹ�֧ � �� ������Ҩ���ҧ���� ����Ҩ֧��ҧ�鹾� �Ѫ���һ�Ի�� ���ͷҧ��¡�ҧ ����ͷç��ԺѵԵ����äҹ�����鹾��Ѩ�������Ӥس��� ���ԧ�������Ե �ѹ���¡��� �����Ѩ � ��С�� ��ѹ���� � ���ط�ȡ �� �� ������¡��� ��õ�������繾�оط���� �ҡ��鹷ç�ҹ��С����ʹ��·ç�����ҷҧ�����Ŵ�����Ǵ���� ��� �����������վ�鹰ҹ���Իѭ�Ҵշ������駤�������ҧ�Ǵ�����������ö��仪��ᨧԺ�� ������������������ҧ���ҧ��ҧ �֧���仾��ѡ�Ǫ � �ٻ ����ອ��Ѥ���� ������ʴ����� �ȹ��繤����á��ѹ�� �� �
㨤����Ӥѭ�ͧ����ȹ�
㹡���ʴ��ʴ�����ȹҤ����á�ͧ��оط���ҷç�ʴ���ѡ�����Ӥѭ � ��С�ä��
�. �Ѫ���һ�Ի�����ͷҧ��¡�ҧ �繢�ͻ�ԺѵԷ���繡�ҧ � �١��ͧ��������������������ض֧�ش������ �����ô��Թ���Ե������§�ش � ���ҧ �������ҧ˹�����ҧ� ���
�. ����������㹤����آ�ҧ��� ��������ٻ �� ���� ���§ ����������¡��� �繡���ŧ��Դ��Թ�������㹡���آ ���� ����آ���ԡҹ��¤
�.
������ҧ�����Ӻҡ�赹���Թ���Ե���ҧ������� �� ���筵�С�÷��ҹ�� ��¾���ӹҨ����ѡ����Է��� �繵�
��ô��Թ���ԵẺ����ͤ����ء����鵹�˹�����ç��� �ç��ͧ �ç�����Դ ������¡��� �ѵ������ҹ��¤
�ѧ��������������ҧ�ҡ��û�ԺѵԷҧ�ش����ҹ�� ��ͧ��ҧ��¡�ҧ ����繡�ô��Թ���Ե���»ѭ�� ������ѡ��Ժѵ���ͧ���Сͺ � ��С�� ���¡��� �����ѯ�ѧ�ԡ�Ѥ�� ���� ��ä��ͧ�� � ����
�. ����ҷԯ�� ��繪ͺ ��� ������㨶١��ͧ ��繵������繨�ԧ
�. ������ѧ�ѻ�� ���Ԫͺ ��� �Դ�ب�Ե���㨷���觷��է��
�. ������Ҩ� �èҪͺ ��� ����Ǥ��ب�Ե
�. ����ҡ���ѹ�� ��зӪͺ ��� �ӡ�÷���ب�Ե
�. ������Ҫ��� �Ҫվ�ͺ ��� ��Сͺ����Ҫվ�����Ҫվ����ب�Ե
�. ����������� �������ͺ ��� �����Ъ��Ǻ��筴�
�. �����ʵ� ���֡�ͺ ��� �ӡ�ô��¨Ե�ӹ֡���� �����;�Ҵ
�. �������Ҹ� ��駨Ե��蹪ͺ ��� ����Ե����������蹤�����駫�ҹ
�. �����Ѩ � ����� ������ԧ�ѹ�������ͧ����� ��觤�� �ؤ�ŷ����ҧ�Ũҡ����� ����
�. �ء�� ���� �ѭ�ҷ�����·���Դ��鹡Ѻ������ �ؤ�ŵ�ͧ��˹���������ҷѹ��������繨�ԧ����ѹ������� ��ͧ����Ѻ���������˹�һѭ�� ����༪ԭ������ԧ ��ͧ�����������š��ҷء���������§ �ա������¹�ŧ������ҧ��� ����ִ�Դ
�. ��ط�� ���� �˵��Դ��觷ء�� �������˵آͧ�ѭ�� ��ǡ���Ӥѭ�ͧ�ء�� ��� �ѳ�����������͡��觤�����ҡ�������ѹ��Ѻ�Ѩ������ �
�. ���ø ���� �����Ѻ�ء�� ��������ª��Ե�������� �������ҧ�����ҷѹ�š��Ъ��Ե ���Թ���Ե���¡����ѭ��
�. ��ä ���� ��кǹ�Ը���駡����ѭ�� �ѹ���� ��ä��ͧ�� � ��С�ôѧ����Ǣ�ҧ��
�Ũҡ����ʴ�����ȹ�
����;�оط���ҷç�ʴ��������� ��ҡ����⡳�ѭ�м�������˹��ອ��Ѥ�������Դ���㨸��� ���¡��� �Դ�ǧ����觸����������ѡ�� ��������ʴҺѹ �֧��Ţͺ�þ����ж���繾���ԡ����ǡ �ٻ�á㹾�оط���ʹ� �ժ������ �ѭ��⡳�ѭ��
���Ǵ�����ѡ�ѻ��ѵ��ٵ�
�����ѡ�ѻ��ѵ���ٵ�-����
�������¢ͧ�����˺٪�
������˺٪Ҕ (��-�ҹ-��-��-��/��-�ҹ-��-��-��-��) ��Сͺ���¤� � �� ��� ������ (�� � �ҧ�ѹ�ä��) �Ѻ�٪� (��ú٪�) ���������ѹ�֧����� ��ú٪���� � ���͡�ú٪��������֡�֧�˵ء�ó��Ӥѭ��� � �������¡��������� �����˺�ó�պ٪� ����ػ �ѹ�����˺٪� �����
��ú٪���ѹ�� �� � ���͡�ú٪��������֡�֧�˵ء�ó��Ӥѭ��ѹ�� �� � ���
�. ���ѹ����оط���ҷç�ʴ�����ȹ�
�. ���ѹ����оط�����������С�Ⱦ����ʹ�
�. ���ѹ����Դ����ʧ������á��͡�÷���ҹ⡳�ѭ���������繸��� �繾���ʴҺѹ �Ѵ�����ºؤ�ŷ�ҹ�á�����ʧ��
�. ���ѹ����Դ����ԡ���ٻ�á㹾�оط���ʹ� ��� ��÷���ҹ⡳�ѭ�Тͺ�þ����� ��Ǫ�繾���ԡ�� ��ѧ�ҡ�ѧ����ȹ���к���ظ�������
�. ���ѹ����оط���ҷç�黰���ǡ��� ��÷���ҹ⡳�ѭ�й�� �����ظ��� ��кǪ�繾���ԡ�� �֧����ǡ�ٻ�á�ͧ��оط���� ��������º�Ѻ�ѹ�Ӥѭ��� � 㹾�оط���ʹ� �ҧ�����¡�ѹ�����˺٪� ������ �ѹ���ʧ��
(����ѹ���������Դ�վ��ʧ��)
�Ըա�������з���ѹ��� �·���� ��� �Ӻح �ѡ�ҵ� �ѡ����� ���¹��¹ �ѧ��и����ȹ� (�����ѡ�ѻ��ѵ���ٵ�) ����Ǵ����
�ѧ�����ѹ���֧������ �ط���ʹԡ��������Ѻ����ª�� ����������Ӥѭ�ҡ�����˺٪� ����Ǥ�� ��÷��ǹ���֡������Ǩ����Ҫ��Ե�������ԭ�͡�����鹴��¤������������ҧ��������ҷѹ�š��Ъ��Ե����ҧ������§� ����ѧ���Թ���Ե�������ҧ�����ŧ������ �����ըԵ�����л�ʹ��觼�ͧ�ʺ�ҧ������§
���º���§�ҡ �����������ǡѺ�ѹ�Ӥѭ�� (�ʰ������� ��� ��и����Ԯ� (�.�.��ص�) ,���� : �� - ��)