Page 133 - การเรียนรู้สู้ภัยธรรมชาติ 3 สค32032 (ม.ปลาย)
P. 133
เรื่องที่ 1 ความหมายของแผ่นดินไหว
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช 2542 ได้ให้ความหมายของ แผ่นดินไหว
หมายถึง การสั่นสะเทือนของแผ่นดินที่รู้สึกได้ ณ บริเวณใดบริเวณหนึ่งบนผิวโลก ส่วนใหญ่เกิดจาก
การเคลื่อนตัวของเปลือกโลกที่รองรับผิวโลกอยู่ บางครั้งเกิดจากภูเขาไฟระเบิด
แผ่นดินไหว (Earthquakes) เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติซึ่งเกิดจากการเคลื่อนตัวโดย
ฉับพลันของเปลือกโลก การเกิดแผ่นดินไหวส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นตรงบริเวณขอบของแผ่นเปลือกโลก
อันเป็นผลสืบเนื่องมาจากชั้นหินหลอมละลายที่อยู่ภายใต้เปลือกโลกได้รับพลังงานความร้อนจาก
แกนโลก และลอยตัวผลักดันให้เปลือกโลกซึ่งอยู่ด้านบนเคลื่อนที่ในทิศทางต่าง ๆ กันพร้อมกับ
สะสมพลังงานไว้ภายในบริเวณขอบของแผ่นเปลือกโลก ท าให้แผ่นเปลือกโลกชนและเสียดสีกัน
หรือแยกออกจากกัน นอกจากนั้นพลังที่สะสมในเปลือกโลกจะถูกส่งผ่านไปยังบริเวณรอยร้าว
ของหินใต้พื้นโลกหรือที่เรียกว่า “รอยเลื่อน” เมื่อระนาบของรอยเลื่อนที่ประกบกันอยู่ได้รับแรงอัด
มาก ๆ ก็จะท าให้รอยเลื่อนมีการเคลื่อนตัวอย่างฉับพลันก็สามารถเกิดแผ่นดินไหวได้
ภาพจ าลองจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ที่มา ศูนย์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์และดาราศาสตร์
เข้าถึงได้ที่ //www.lesa.biz/earth/lithosphere/geological-phenomenon/earthquake/seismic-waves
จุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว (focus) มักเกิดตามรอยเลื่อนอยู่ในระดับความลึกต่าง ๆ ของผิว
โลก ส่วนจุดที่อยู่ในระดับสูงขึ้นมาที่ต าแหน่งของผิวโลก เรียกว่า “จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว”
(Epicenter) การสั่นสะเทือนหรือแผ่นดินไหวนี้จะถูกบันทึกด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า “ไซสโม
มิเตอร์” (Seismometer) และการศึกษาแผ่นดินไหวและคลื่นสั่นสะเทือนที่ถูกส่งออกมาจะ
เรียกว่า “วิทยาแผ่นดินไหว” (Seismology)
ชุดวิชา การเรียนรู้สู้ภัยธรรมชาติ 3 - 123
�蹴Թ��� (earthquake)
|
�蹴Թ��� �繻�ҡ���ó�����ҵԷ�������˵��Ҩҡ��ûŴ����¾�ѧ�ҹ�ҡ�������´�����������Թ�����š���ҧ�ѹ�շѹ� ����Ǥ���繡�кǹ��÷���鹷�躹�š����¹�ŧ���ҧ�Ǵ��������蹪Ѵ ������ç�� (stress) ����Դ��鹵�����ᵡ ���������������Դ��鹺����͡�š �����š�١�Ŵ����¢��������鹼���š
|
��餹�������ҳ�դ�����������蹴Թ����Դ�ҡ���˵ص�ҧ� �ѹ� ��
- ���������������蹴Թ����Դ�ҡ�����觻�� ���� Namazu �кѴ�ҧ��� - Thales �ѡ��Ҫ���ǡ�ա����¾ط��������������á�������Դ����Ҩе�ͧ������ԧʶԵ�������� ���ҤԴ��ҡ����Ţͧ����������ط����ҧ�ع�ç�繵��˵ط�����Դ�蹴Թ��� -
Homer ��ժ�ǡ�ա��������蹴Թ����Դ�ҡ��÷����� Poseidon ��觷�ͧ�����֡�ç���ø - ���չ��ҳ�Դ��� �蹴Թ����Դ�ҡ����ѧ�÷��������������鹴Թ��Ѻ�����������ӵ�Ǿ���������§�����
|
��ɮա���Դ�蹴Թ��Ƿ���繷������Ѻ�ѹ㹻Ѩ�غѹ�� 2 ��ɮ� ���
|
1. ��ɮշ����Ҵ��¡�â��µ�Ǣͧ���͡�š (dilation source theory) �蹴Թ����Դ�ҡ��÷�����͡�š�Դ��� �����觧����ҧ��º��ѹ ���������ѵ�آҴ�͡�ҡ�ѹ�֧�Ŵ����¾�ѧ�ҹ�͡����ٻ�����蹴Թ���
|
2. ��ɮշ����Ҵ��¡�ä��Ǣͧ�ѵ�� (elastic rebound theory) �蹴Թ����Դ�ҡ�����������ѹ���˵ؼ��Ҩҡ ���������Ǣͧ������� (fault) �ѧ��� ������Դ����������֧�ش�ش˹���ѵ�ب֧�Ҵ�͡�ҡ�ѹ ��������ٻ���ҧ�ҡ������Ѻ��ûŴ����¾�ѧ�ҹ�͡�� �����ѧ�ҡ����ѵ�ء���ǡ�Ѻ����ٻ��� ��ɮչ��ʹѺʹع�Ǥ����Դ������ �蹴Թ����ա�䡡��
���Դ����Ǣ�ͧ�µç������Դ�Ѻ�����������վ�ѧ (active fault) ����Դ��鹨ҡ�žǧ�ͧ������ѳ�ҹ�ͧ���͡�š (plate tectonics)
|
�ٹ�����Դ�蹴Թ��� ���蹤�����������繼Ũҡ��кǹ��������������¡��Ǣͧ�蹸ó��Ҥ/�����͡�š ���˹觷����Դ���� ����������������š ���¡����ٹ�����Դ�蹴Թ��� (focus) �·����˹觺�����š��������˹�ͨش�����¡����վ������� (epicenter) ���蹤��������������͡�Ҩҡ�ٹ���Դ�蹴Թ����� 2 ������ ���
- ���蹻������ (primary waves: P-waves) - ���蹷ص������ (secondary waves: S-waves) ��á�˹����˹觢ͧ�蹴Թ�����С�õ�Ǩ�Ѵ����������ͧ��Ǩ�Ѵ�����蹴Թ��Ƿ�� ���¡��� ���������� (seismometer) �¢����Ũж١�ѹ�֡ŧ����ü���������Һ�֧�ѡɳТͧ�ѵ�ط�����������ҹ��
|
|
|
�Ҿ��� 1.5 �ʴ��ٹ���Դ�蹴Թ��� ��Ф��蹤���������������š
|
�ҡ�Ҿ Ժ������� ������Դ�蹴Թ��� ��駤��� P ��� ���� S ����������͡�ҡ���˹�˹�������š ������¡���˹觹��������¡��� �ش�� ���� �ٹ�����Դ�蹴Թ��� ����ͤ��蹷�� 2 ��Դ���蹷���ҹ�㹪���Թ�����š ��Ҥ��ҧ� 㹪���Թ���١���� P ��з�����������Ƿ����蹾��� �ѧ��� ����Թ�֧���������Ҿ�١�Ѵ ��Т��µ����������״˴�ͧ�Ǵʻ�ԧ㹡óբͧ���� S ��� ��Ҥ��ҧ� 㹪���Թ�����������Ǣ��ŧ����駩ҡ�Ѻ��ȡ�þ��仢ͧ���� �����١���蹷���Դ�ҡ��â�Ѻ�����͡�١���¢��ŧ ���� P
��� ������Ԩ��դ��������ҡ���Ҥ��� S �ѧ��鹡���Ѵ���ҷ����蹷�� P ��� S �Թ�ҧ�֧����ͧ�Ѻ�ѭ�ҳ �����������˹觵�ҧ� ������š �з����ѡ�ó��Է������ö������������������Ҩش�ʢͧ����Դ����������㴤��� p-wave ���Թ�ҧ������ ��ǡ�ҧ����繢ͧ�� �ͧ���� ������ ��ǹ���� s-wave ���Թ�ҧ����е�ǡ�ҧ����繢ͧ����ҹ��
|
���蹾�鹼�� (surface wave) ����ѡɳз��������ѧ�������ͺ���͡�š
|
|
�Ҿ��� 1.6 �ѡɳТͧ���蹾�鹼�Ƿ�����ѧ���ͺ���͡�š
|
��ǹ����㹵�ǡ�ҧ (body wave) ����ѡɳз��������ѧ���������͡�š
|
|
�Ҿ��� 1.7 �ѡɳТͧ����㹵�ǡ�ҧ������ѧ�������š
|
|
��Ҵ�ͧ�蹴Թ�������ö�Ѵ���������ͧ�Ѵ����������� (seismograph) ��ѡ������ѧࢻ�ͧ����ͧ��ͤ�� �յ���ç�ִ�Դ�Ѻ��鹴Թ ����ա�д����ع仴��¤������Ǥ���� ������蹴Թ�ա������������� ��д�ɡ�ҿ���Դ����Ѻ�ç������������蹴Թ���١��������դ�������¨��������������ҡ�ҷ��١�Դ�Ѻ�١���������¹��ҿŧ����д��
���㹢�����ǡѹ��������ҿ�ʴ���������ѹ��ͧ��Ҵ����������ͧ�蹴Թ���˹�������
|
|
�Ҿ��� 1.8 ����ͧ����Ѵ�蹴Թ��Ǿ������д�ɺѹ�֡�����ü� (seismometer) �����://www.adlc.ca/home/studwork/sampleLessons/Science24/lesson3-5.htm
|
|
|
����Ѵ�蹴Թ��ǹ����Ѵ���� 2 Ẻ ���� ����Ѵ��Ҵ (magnitude) ��С���Ѵ�����ع�ç (intensity) ����Ѵ��Ҵ�繡���Ѵ���ѧ ���;�ѧ�ҹ���Ŵ�����㹡���Դ�蹴Թ��� ��ǹ����Ѵ�����ع�ç�繡���Ѵ�š�з��ͧ�蹴Թ��� � �ش㴨ش˹�觷���յ�ͤ� �ç���ҧ�Ҥ�� ��о�鹴Թ �ҵ�ҡ���Ѵ�蹴Թ��������������ҵ�� 㹷����С���Ƕ֧�з����������� 3 �ҵ�� ���� �ҵ���ԡ���� �ҵ����������� ����ҵ�ҡ���Ѵ��Ҵ�������
|
�ҵ���ԡ���� �繡���Ѵ�����ع�ç�ͧ�蹴Թ�����ҡ��äӹdz����ҳ��ѧ�ҹ���١������͡�Ҩҡ�ٹ���ҧ����Դ�蹴Թ��� ���Ѵ�ҡ�����٧�ͧ���� (amplitude) �ҡ���������� ��������Ԩٴ����٧����á���ҡѺ��鹴Թ�����ҡ��ҹ�� �����蹴Թ����ع�ç�ҡ�����ҹ�� �Ըա�ù�� ����� �Ϳ �ԡ���� (Charles F. Richter) ��Դ�� ��Фӹdz�͡����������͡���Ը��
���ͤӹdz���дѺ��Ҵ��ҧ� ������ѡ��èҡ�źѹ�֡�ͧ����ͧ�Ѵ����������� ����ա�û�Ѻ��ا�������ǡѺ���зҧ�ҡ�ٹ���Դ�蹴Թ��� ����Ѿ���͡�Ҩ����ҵ�ҷ�����¡��� �ҵ���ԡ���� (Richter scale) ����բ�Ҵ����� 0-9 �ҵ�ҷ����ѹ����ͧ�Ըչ�������º��º �����Ѵ��Ҵ�蹴Թ��Ƿ���Դ��鹵������ҧ� ��
|
�ҵ����������� �Ѵ�ҡ��������֡�ͧ�������Ѻ��û����Թ�� ��Ф���������¢ͧ��觻�١���ҧ����Դ��鹨ҡ����Դ�蹴Թ��� �Ըչ��١��˹�������ҵ�ҷ�����¡��� �ҵ����������� (mercalli scale)
|
�ҵ�ҡ���Ѵ��Ҵ������� ����Ѵ��Ҵ �����ҵ���ԡ�����繷�����ѡ�ѹ���ҧ������� ���Ըա�âͧ�ԡ�����ѧ�����蹵ç�ѡ��ԧ�Է����ʵ�� �������ʶҹյ�Ǩ�Ѵ�����蹴Թ����ҡ��鹷����š �����ŷ���� �ʴ���� �Ըա�âͧ�ԡ�����������㹪�ǧ�������������зҧ˹����ҹ�� � �.�. 1977 ���� �й������ ( Hiroo
Kanamori �ѡ�óտ��ԡ�� ��ǭ����) ���ʹ��Ը��Ѵ��ѧ�ҹ�µç�ҡ����Ѵ����������ͧ������� �ҵ�ҡ���Ѵ��Ҵ�ͧ�й������ ���¡��� �ҵ�Ң�Ҵ������� ( moment magnitude scale)
|
|
���觡��Դ�蹴Թ���
���觡��Դ�蹴Թ������ͺ���dz���˹��ٹ���ҧ����Դ�蹴Թ�����ǹ�˭������ç - ����dz�ͺ������µ��红ͧ�����͡�š (�蹸ó��Ҥ) 㹡óբͧ������� ������ҵ�� ���蹴Թ����š������ � ���� ������ѹ���ѹ-��⤺� ������ط��Թ���
- �����������ҧ � ����ռš�з���ͻ������ ���� ����������վ�ѧ㹻���� ������������㹻���������ҹ �� ���� �չ��� �Ҹ�ó�Ѱ��ЪҸԻ�»�ЪҪ���� - ����dz����������աԨ������е������Դ�蹴Թ��� �� ��÷��ͧ���Դ��� �����ѹ �繵�
|
�Ǣͧ�蹴Թ��Ǻ��š��� ��ǹ�˭�֧�Դ��鹵���ǵ�����µ�ͧ͢�蹸ó��Ҥ �������ҧ�����µ�ͷ���繡�������������繺���dz����ա���ش�ͧ�蹸ó��Ҥ �ѧ��鹾�鹷��������������վ�ѧ (active fault) ����繵�����µ�ͧ͢�蹸ó��Ҥ�з���������ѡɳ��Դ�������¹�ŧ�������� ����������Դ�蹴Թ��Ǿ�鹷����ա�������������Ǵ���������Һ ����¹��Ҿ�����ٻ�ѡɳ�ͧ��鹷��仨ҡ��� �ա���Դ���ᵡ ����¡����鹴Թ �ա���Դ�蹴Թ���� (landslides) �֧������Թ㹾�鹴Թ ���� �ѧ����ŧ�������
����Ѻ������«�������������ࢵ�蹴Թ����ع�ç ��鹷�����դ�������§��͡���Դ�蹴Թ��Ǩ֧�Ҩҡ��鹷������������������������վ�ѧ �����ѡɳ����Դ�ҡ������� ����Ҩ������Ǣ�ͧ�Ѻ�蹴Թ����ʹյ�ͧ�� ���� ����������Թ ����������ԧ �������������ͧ�� �����������йͧ �繵�
|
|
��þ�ҡó��蹴Թ���
|
�蹴Թ�������¸����ҵԷ���ѧ���������ö��ҡó������ҧ����� �������ͧ���˹� ��Ҵ ��������Դ �������������ػ�ó�����ͧ��͵�Ǩ�Ѵ���������㹻Ѩ�غѹ ���ҧ�á����ѡ�Է����ʵ�����դ������������ҧ���㹡���֡����������֧�س�ѡɳе�ҧ � �ͧ����dz���觡��Դ�蹴Թ���������������Է���Ҿ㹡�þ�ҡó��蹴Թ���
|
�س�ѡɳзҧ����Ҿ�ͧ���͡�š �������¹�ŧ�ҡ���ԡ��Դ�蹴Թ���
� �ç���´����͡�š���������� � �������¹�ŧʹ��俿�� ʹ��������� ʹ�������ǧ �
���������Ǣͧ���͡�š � �����Թ (��Ǩչ �ѧࡵ �������¹�ŧ �ͧ���㹺��� 5 ��С�� ���Դ�蹴Թ������� ��Ӣ�蹢�� �ա����عǹ�ͧ��� �дѺ�������¹�ŧ �տͧ�ҡ�� ��� �ʢ�) � ����ҳ��ҫ�ô ������� � ����觤����Է�ؤ�����Ǥ����٧�
|
|
�Ҿ��� 1.9 ������ҧ�Ҿ����������¨ҡ����Դ�蹴Թ��� ����� : www.uh.edu/~jbutler/ anon/quakes.htm
|
����ѧࡵ�ĵԡ����ͧ�ѵ�����ª�Դ����ա���Ѻ���֧��¡��Դ�蹴Թ��� � ��ŧ�һ�ӹǹ�ҡ����蹾�ҹ � �عѢ �� �� ��� ��� ��蹵�� � ˹� �� ����͡�Ҩҡ�� �
��� ���ⴴ��鹨ҡ��ǹ�� ���
|
|
จุดเหนือศูนย์กำเนิด ( epicenter) คืออะไร
จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว (อังกฤษ: epicenter, epicentre จาก ละติน: epicentrum หรือ กรีกโบราณ: ἐπίκεντρος) คือจุดบนผิวโลกที่อยู่เหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว หรือจุดโฟกัส (ซึ่งเป็นจุดศูนย์กลางที่เกิดการถ่ายเทพลังงานเมื่อเกิดแผ่นดินไหว)
ศูนย์เกิดแผ่นดินไหวและจุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหวคืออะไร
: ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว เป็นจุดเริ่มต้นใต้พื้นดินของการกระจายคลื่นแผ่นดินไหวออกไปทุกทิศทางในรูปทรงกลม และส่งคลื่นผ่านตัวกลาง(ชั้นหิน/ดิน) มาถึงผิวดิน จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว เป็นตำแหน่ง ณ ผิวดินเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ซึ่งจะทำหน้าที่ส่งผ่านคลื่นแผ่นดินไหวออกไปจากจุดนี้เช่นกัน
จุดโฟกัส Focus หมายถึงจุดใด แผ่นดินไหว
จุดเกิดแผ่นดินไหว (อังกฤษ: focus) หมายถึงตำแหน่งที่เกิดแผ่นดินไหวและเป็นศูนย์กลางที่เกิดการปลดปล่อยความเครียดและพลังงานซึ่งถูกกักเก็บไว้ในชั้นหิน จุดนี้เป็นจุดเดียวกับที่รอยเลื่อนเริ่มต้นการเคลื่อน
จุดศูนย์กำเนิดหมายถึงจุดใด
3. จุดกำเนิด (origin) คือ จุดที่แกนทั้งสองตัดกันแทนด้วย อักษร O (โอ) O เป็นจุดเริ่มต้นของการนับระยะบนแกนทั้งสองใช้แทน ศูนย์ ( 0 ) ถ้านับมาทางขวาหรือขึ้น ข้างบนเป็นจานวนบวก ( positive) ถ้านับมาทางซ้ายหรือลงข้างล่าง เป็นจานวนลบ ( negative)