บทละครนอกเรื่อง สังข์ ทอง เป็นบท พระ ราช นิพนธ์ ของ ใคร

ผู้แต่ง

สังข์ทอง ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีลักษณะของละครนอก มีตัวละครที่เป็นรู้จักกันเป็นอย่างดี คือ เจ้าเงาะซึ่งคือพระสังข์ กับนางรจนา เนื้อเรื่องมีความสนุกสนานและเป็นนิยม จึงมีการนำเนื้อเรื่องบางบทที่นิยม ได้แก่ บทพระสังข์ได้นางรจนา เพื่อนำมาประยุกต์เป็นการแสดงชุด รจนาเสี่ยงพวงมาลัย

สังข์ทองเป็นเรื่องที่ได้มาจากสุวัณสังขชาดก เป็นหนึ่งใน ชาดกพุทธประวัติ เป็นนิทานพื้นบ้านในภาคเหนือและภาคใต้โดยที่สถานที่ที่กล่าวถึงเนื้อเรื่องในสังข์ทอง กล่าวคือเล่ากันว่า

• เมืองทุ่งยั้งเป็นเมืองท้าวสามล อยู่ในบริเวณใกล้วัดมหาธาตุเนื่องจากมีลานหินเป็นสนามตีคลีของพระสังข์
• ส่วนในภาคใต้ เชื่อว่าเมืองตะกั่วป่าเป็นเมืองท้าวสามล มีภูเขาลูกหนึ่งชื่อว่า “เขาขมังม้า” เนื่องจากเมื่อพระสังข์ตีคลีชนะได้ขี่ม้าข้ามภูเขานั้นไป

.

บทละครนอก

ชื่อเรื่อง : บทละครนอก

ผู้แต่ง : พุทธเลิศหล้านภาลัย,พระบาทสมเด็จพระ

ปีที่พิมพ์ : ๒๕๓๐ สถานที่พิมพ์ : กรุงเทพฯ

สำนักพิมพ์ : กรมศิลปากร                      

บทละครนอก พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รวม ๖ เรื่อง ได้แก่ สังข์ทอง ไชยเชษฐ์ ไกรทอง มณีพิชัย คาวี และสังข์ศิลป์ชัย ได้จัดพิมพ์รวมเล่มครั้งแรก เนื่องในงานทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชนมายุครบ ๖๐ ทิศของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธฮ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๕ โดยเรียงลำดับเรื่องตั้งแต่เรื่อง ไชยเชษฐ์ สังข์ทอง ไกรทอง มณีพิชัย คาวี และสังข์ศิลป์ชัย เรียกชื่อหนังสือเล่มนั้นว่า  "ประชุมบทละครนอกพระราชนิพนธ์ รัชกาลที่ ๒ และทรงพระราชนิพนธ์เรียบเรียงตำนานบทละครนอกไว้ด้วย

(จำนวนผู้เข้าชม 21294 ครั้ง)

SUBJECT

1. บทละครไทย
2. วรรณคดีไทย

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ในสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ มีลายพระหัตถ์ประทานมาแต่ประเทศอังกฤษว่า ทรงใคร่จะพิมพ์หนังสือแจกในงานพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ เพื่อสนองพระเดชพระคุณที่ได้ทรงมีแด่เธอตั้งแต่ครั้งยังทรงพระเยาว์ในกรุงเทพฯ และทั้งเมื่อเสด็จอยู่ในยุโรปตลอดมาเป็นอันมาก หนังสือที่จะทรงพิมพ์นั้นทรงใคร่ให้เป็นบทละครเรื่องสังข์ทอง ด้วยสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์โปรดว่าแต่งดีจับพระหฤทัยยิ่งกว่าเรื่องอื่น เมื่อครั้งสุดท้ายที่เธอได้เฝ้าสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์ ก็มีพระดำรัสเล่าว่าครั้งหนึ่งต้องทรงทำปาฐกถาว่าด้วยวรรณคดีไทย ก็ได้ทรงอ้างเอาหนังสือเรื่องสังข์ทองเป็นอุทาหรณ์ ดังนี้ กรรมการราชบัณฑิตยสภาอนุโมทนาในพระดำริของพระเจ้าวงวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ จึงจัดหนังสือบทละครเรื่องสังข์ทองพิมพ์ถวายตามพระประสงค์

นิทานเรื่องสังข์ทองนี้มีในคัมภีร์ปัญญาสชาดก เรียกว่าสุวัณณสังขชาดก ถึงเชื่อถือกันว่าเป็นเรื่องจริง พวกชาวเมืองเหนืออ้างว่าเมืองทุ่งยั้งเป็นเมืองท้าวสามนต์ ยังมีลานศิลาแลงแห่ง ๑ ว่าเป็นสนามคลีของพระสังข์ อยู่ไมห่างวัดพระมหาธาตุนัก ที่ในวิหารหลวงวัดพระมหาธาตุ ฝาผนังก็เขียนเรื่องสังข์ทอง เป็นฝีมือช่างครั้งกรุงเก่ายังปรากฏอยู่จนทุกวันนี้ ทางหัวเมืองฝ่ายตะวันตกก็อ้างว่า เมืองตะกั่วป่าเป็นเมืองท้าวสามนต์อีกแห่ง ๑ เรียกภูเขาลูก ๑ ว่าเขาขมังม้า อธิบายว่าเมืองพระสังข์ตีคลีชนะ ได้ขี่ม้าเหาะข้ามภูเขานั้นไปดังนี้ ข้าพเจ้าได้ให้ย่อเรื่องสังข์ทองในปัญญาสชาดกมาพิมพ์ไว้ต่อคำนำนี้เพื่อให้ทราบว่าเรื่องเดิมเป็นอย่างไร

ส่วนที่เอานิทานสังข์ทองมาแต่งเป็นบทเล่นละครมีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยายังเป็นราชธานี และถึงกรุงรัตนโกสินทร์นี้ก็ได้เล่นต่อมา พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงตัดเรื่องสังข์ทองตอนปลาย (ตั้งแต่ตอนพระสังข์หนีนางพันธุรัต หน้า ๗๗) มาทรงพระราชนิพนธ์ให้ละครหลวงเล่น บทละครตอนนี้ที่นับถือกันว่าแต่งดีนัก ซึ่งสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์โปรด ยังมีบทละครเรื่องสังข์ทองตอนต้นอีกตอนหนึ่ง เริ่มตั้งแต่กำเนิดพระสังข์ จนถึงถ่วงพระสังข์และนางพันธุรัตรับเอาไปเลี้ยง ตอนนี้ไม่ใช่พระราชนิพนธ์ผู้ใดแต่งหาทราบไม่ แต่เป็นสำนวนแต่งในกรุงรัตนโกสินทร์มีอยู่ ในการพิมพ์บทละครเรื่องสังข์ทองถวายพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ครั้งนี้ ราชบัณฑิตยสภาคิดเห็นว่า ผู้ที่จะได้รับไปอ่านมีทั้งผู้ที่เป็นนักเรียนวรรณคดีและมิได้เป็นนักเรียนวรรณคดี ควรจะพิมพ์บทละครทั้ง ๒ ตอนให้ตลอดเรื่องนิทานสังข์ทอง จะได้เป็นประโยชน์แก่ผู้ที่จะได้รับไปอ่านทุกจำพวก

กรรมการราชบัณฑิตยสภาขอถวายอนุโมทนาในพระกุศลบุญราศี ที่พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ทรงมีปุพเพกตานุสสรญาณทรงพิมพ์หนังสือเรื่องนี้เป็นปฏิการฉลองพระเดชพระคุณ สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร ในอวสานกาล ขอพระกุศลนี้จงบันดาลให้ได้ทรงประสพผลที่ทรงปรารถนาทุกประการ เทอญ

นายกราชบัณฑิตยสภา

วันที่ ๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๗๒