�ç�����ͧ���
���������ҳ������� �ǧ��Ƿ���������ͧ���������ҧ�ҡ�š�����зҧ���� �ѹ �´ǧ�������ҹ�� �١��֧���躹��Ǣͧ�ç�����Ҵ�˭ ����¡��� �ç�����ͧ��� (Celestial sphere) �����š�������ٹ���ҧ�ͧ�ç��� �ç�����ͧ�����ع�ͺ�š�ҡ��ȵ��ѹ�͡��ѧ��ȵ��ѹ�� �·���š��ش�������Ѻ��� ����������
�ѡ��Ҫ����ؤ����ҷӡ���֡�Ҵ�����ʵ��ѹ�ҡ���
�֧����� �ǧ��Ǻ���ͧ���������ҧ
�ҡ�š�����зҧ���ᵡ��ҧ�ѹ ��ҧ�ѹ��С�ҧ��Դ�ҡ�����ع�ͺ����ͧ�ͧ�š ������
��ع�ͧ�ç�����ͧ��� �ѧ��������͡ѹ�ʹյ ���ҧ�á���㹻Ѩ�غѹ�ѡ������ʵ���ѧ����ç
�����ͧ��� ������ͧ���㹡���кص��˹觷ҧ������ʵ�� ��駹�������� �ҡ��ҨԹ��ҡ�����
�š���ٹ���ҧ ���շç�����ͧ������������ع�ͺ �з������µ�͡���кؾԡѴ �������º
��º���˹觢ͧ�ѵ�غ���ͧ��� ����ѧࡵ����������ͧ�ѵ������ҹ������¢��
�Ҿ��� 1 �Թ��ҡ�èҡ�ǡ�� �ҡ�����ع�ͧ�š�͡仺���ͧ��ҷ���ͧ��ҹ ��Ҩ���ش��������¡��� ���ǿ���˹�� (North celestial pole) ��� ���ǿ���� (South celestial pole) �¢��ǿ�ҷ���ͧ �������ǡѹ�Ѻ�����ع |
�Ҿ��� 2 �Թ��ҡ�èҡ����š 㹤����繨�ԧ ����������ö�ͧ��� �ç��� ��鹢ͺ��� |
����������ͧ�ç�����ͧ���
������ͧ�ҡ����š��Ҩ���繷ç�����ͧ����������ҡ��ȵ��ѹ�͡��ѧ��ȵ��ѹ�� ���ҧ�á������ͧ�ҡ�š�ͧ����繷ç��� �ѧ�������ͧ�ͧ����������ͧ�ç�����ͧ��� �����������Ѻ���˹��еԨٴ (������) �ͧ����ѧࡵ��ó� �繵����
- ��Ҽ���ѧࡵ��ó����躹����ٹ���ٵ� �����еԨٴ 0° ���ǿ���˹�ͨ�������ͺ��Ҵ�ҹ����˹��
�ʹ� (�Ҿ��� 3)
- ��Ҽ���ѧࡵ��ó��������еԨٴ�٧���� �� �еԨٴ 13° ���ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ��� 13°
(�Ҿ��� 4)
- ��Ҽ���ѧࡵ��ó�����������š�˹�������еԨٴ 90° ���ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ��� 90°
(�Ҿ��� 5)
�������ö��ػ�����
��Ҽ���ѧࡵ��ó��������еԨٴ���㴢��ǿ���˹�ͨ������٧�ҡ�ͺ�����ҡѺ
�еԨٴ���
© 2003 - 2010 The LESA Project
All rights reserved.
ทรงกลมฟ้า (Celestial sphere) หมายถึง ทรงกลมสมมติขนาดใหญ่ มีรัศมีอนันต์ โดยมีโลกอยู่ที่จุดศูนย์กลาง มนุษย์ในอดีตจินตนาการว่า โลกถูกห่อหุ้มด้วยทรงกลมฟ้า ซึ่งประดับด้วยดาวฤกษ์ (Star) และเข้าใจว่า ดาวฤกษ์เหล่านี้อยู่ห่างจากโลกด้วยระยะทางเท่ากัน เท่ากับรัศมีของทรงกลมฟ้า ทรงกลมฟ้าหมุนรอบโลก 1 รอบ ใช้เวลา 1 วัน ทำให้เรามองเห็นดาวฤกษ์เคลื่อนที่ไปตามทรงกลมท้องฟ้าด้วยอัตรา 15 องศาต่อชั่วโมง (360
°
/24 ชั่วโมง = 15°
)ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่บนท้องฟ้าตามแนวสุริยวิถี กลุ่มดาว 12 กลุ่มที่อยู่ตามแนวสุริยวิถีเรียกว่า จักราศี ในแต่ละเดือนดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านหน้าจักราศี ซึ่งเป็นกลุ่มดาวประจำเดือน ยกตัวอย่าง ในเดือนกันยายนดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านหน้ากลุ่มดาวหญิงสาวหรือราศีกันย์ ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านจักราศีทั้งสิบสองใช้ระยะเวลา 1 ปี ด้วยเหตุนี้หนึ่งปีจึงมี 12 เดือน (360
°
/12 เดือน = 30 วัน) มนุษย์สังเกตเห็น ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดาวสว่างห้าดวงที่มองเห็นด้วยตาเปล่า ได้แก่ ดาวอังคาร ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี ดาวศุกร์ และดาวเสาร์ เคลื่อนที่ในแนวจักราศี ด้วยทิศทางและอัตราเร็วไม่คงที่ จึงเรียกดาวทั้งเจ็ดดวงนี้ว่า
ดาวเคราะห์ (Planet) ซึ่งเป็นชื่อของวันทั้งเจ็ดในสัปดาห์
เราจะเห็นได้ว่า การที่มนุษย์เฝ้าสังเกตการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดาวฤกษ์ และดาวเคราะห์ ในทรงกลมท้องฟ้า นำไปสู่การกำหนดเวลาในนาฬิกาและปฏิทิน ซึ่งถือได้ว่าเป็นภูมิปัญญาของมนุษย์มาแต่โบราณ อย่างไรก็ตามการศึกษาเรื่องทรงกลมท้องฟ้าไม่ใช่เป็นการศึกษาเรื่องในอดีต แต่เป็นการศึกษาข้อเท็จจริงในปัจจุบัน ซึ่งต้องอาศัยมุมมองทั้งสองย่างคือ
มุมมองจากโลกซึ่งมองเห็นทรงกลมฟ้าเคลื่อนที่รอบโลก และมุมมองจากอวกาศซึ่งโลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์
สาระการเรียนรู้:
- พิกัดขอบฟ้า
- ระยะเชิงมุม
- การเคลื่อนที่ของทรงกลมฟ้า
- การเคลื่อนที่ในรอบวัน
- กลุ่มดาว
- การหาตำแหน่งดาวเหนือ
- การสังเกตกลุ่มดาวสว่าง
- แผนที่ดาววงกลม
- กิจกรรมดูดาว
- สุริยวิถี
- จักราศี
- การเคลื่อนที่ในรอบปี
- นาฬิกาแดด