ประชากร (population)
ประชากร (population) หมายถึง กลุ่มของสิ่งมีชีวิตที่เป็นชนิดเดียวกัน
และอาศัยอยู่ในบริเวณเดียวกันในช่วงเวลาหนึ่ง ประชากรในระบบนิเวศ
มีองค์ประกอบ ดังนี้
การศึกษาขนาดของประชากรในระบบนิเวศ สามารถกระทำควบคู่ไปกับการ
ศึกษาลักษณะของสภาพแวดล้อมภายในระบบนิเวศ ทำให้เราทราบถึงความสัมพันธ์
ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งขนาดของประชากรภาในระบบนิเวศนั้นจะได้มา
จากการสำรวจจำนวนหรือความหนาแน่นของประชากร ที่แสดงออกมาในรูปของ
จำนวนประชากรต่อหน่วยพื้นที่ หรือแสดงเป็นความสัมพันธ์ได้ดังนี้
การสำรวจจำนวนหรือความหนาแน่นของประชากรจะมีวิธีการสำรวจที่แตกต่างกัน ออกไป ได้แก่
1. การนับจำนวนทั้งหมด (total count method) เป็นการนับจำนวนของสิ่งมีชีวิตทั้งหมดที่อาศัยอยู่ ในบริเวณพื้นที่ที่ต้องการศึกษา แต่วิธีนี้เหมาะกับการศึกษาสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดใหญ่ มีพื้นที่ที่ต้องการศึกษาจำกัด และสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ มีการเคลื่อนที่ช้า หรือไม่เคลื่อนที่เลย เพราะเป็นการยากที่จะนับจำนวนของสัตว์ในพื้นที่หนึ่งได้หมดทุกตัว เนื่องจากธรรมชาติของสัตว์จะมีการเคลื่อนที่ไปทั่ว และมีการรวมตัวกันเป็นกลุ่มในบางโอกาส การกระจายตัวของสัตว์มักไม่คงที่ บางชนิดก็มองเห็นยากเนื่องจากมีขนาดเล็ก ชอบหลบซ่อนหรือมีการพรางตัว บางชนิดก็มีการเคลื่อนที่ไปมาอย่างรวดเร็วนักวิทยาศาสตร์จึงใช้วิธีการจับสัตว์ (มักจะเป็นสัตว์ขนาดกลางขึ้นไป) แล้วนำมาติดไมโครชิป หรือทำเครื่องหมายเพื่อเก็บข้อมูลมาทำวิจัย อย่างไรก็ตามนักเรียนสามารถจับสัตว์ขนาดเล็กในแต่ละสิ่งแวดล้อม เพื่อศึกษาจำนวนสัตว์โดยการสร้างอุปกรณ์ดักสัตว์
2. การสุ่มตัวอย่างแบบตาราง (quadrat random sampling method) เป็นการศึกษาจำนวนประชากรสิ่งมีชีวิตโดยการใช้กรอบไม้นับประชากร (quadrat) และเลือกสุ่มนับจำนวนประชากรจากหลาย ๆ พื้นที่ เพื่อนำมาหาค่าเฉลี่ยจำนวนประชากรต่อพื้นที่ แล้วคำนวณหาจำนวนทั้งหมด วิธีการนี้เหมาะกับการศึกษาจำนวนของประชากรที่เคลื่อนที่ช้า หรือไม่เคลื่อนที่ และบริเวณพื้นที่ที่ต้องการศึกษามีขนาดกว้าง
ขนาดของประชากรสามารถแบ่งได้เป็น 3 ขนาดดังนี้
1. ประชากรที่มีขนาดคงที่ แสดงว่า
อัตราการเกิด +อัตราการย้ายเข้า = อัตราการตาย +อัตราการย้ายออก
2. ประชากรที่มีขนาดเพิ่มขึ้น แสดงว่า
อัตราการเกิด + อัตราการย้ายเข้า > อัตราการตาย +อัตราการย้ายออก
3. ประชากรที่มีขนาดลดลง แสดงว่า
อัตราการเกิด + อัตราการย้ายเข้า < อัตราการตาย +อัตราการย้ายออก
สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงของจำนวนประชากร
1. การเปลี่ยนแปลงสภาพสิ่งแวดล้อม
2. กิจกรรมต่างๆของมนุษย์
3. จำนวนผู้ล่า
4. ทรัพยากรธรรมชาติมีอย่างจำกัด
5. การเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของสิ่งมีชีวิตหนึ่งๆในระบบนิเวศ
6. ศัตรูทางธรรมชาติและเชื้อโรค หรือโรคระบาด
คุณลักษณะของประชากรประกอบด้วย
๑.ขนาด หมายถึง จำนวนของประ-ชากรในแต่ละพื้นที่
๒.โครงสร้าง หมายถึง องค์ประกอบของประชากร ซึ่งแบ่งตามอายุ และ เพศ
๓.ความหนาแน่น
หมายถึง จำนวนประชากรที่นับต่อหนึ่งหน่วยพื้นที่ เช่น จำนวนต้นไม้ ๑๕๐ ต้นต่อไร่
๔.การเพิ่มจำนวน หมายถึง การเปลี่ยน-แปลงขนาดของประชากรที่เป็นผลรวมสุทธิระหว่างอัตราการเกิด การตาย การย้ายถิ่นเข้าและการย้ายถิ่นออก โดยมีขีดความสามารถของสิ่งแวดล้อมในพื้นที่นั้น เป็นตัวกำหนดให้ประชากรในพื้นที่เพิ่มจำนวนในอัตราที่เหมาะสม นั่นคือ
การเพิ่มจำนวนของประชากรแต่ละชนิด จะต้องอยู่ภายในอิทธิพลของประชากรอื่นในสิ่งแวดล้อมเดียวกัน ถ้าเมื่อใดที่จำนวนประชากรเพิ่มมากขึ้นเกินระดับความเหมาะสม ส่วนที่เกินนั้นก็จะถูกชีวิตอื่นกำจัดให้ลดลง
ชุมชน หมายถึง กลุ่มของสิ่งมีชีวิตหลายชนิดที่อาศัยอยู่รวมกันในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง และมีการดำรงชีวิตที่ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
การเรียกชื่อชุมชนใดชุมชนหนึ่งอาจเรียกตามลักษณะโครงสร้างของชุมชน ซึ่งจะเรียกตามจำนวนที่หนาแน่นมากที่สุดของประชากรในชุมชน ซึ่งมากพอที่จะเป็นตัวควบคุมการทำงานและมีอิทธิพลต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าประชากรอื่น ๆ ในชุมชนนั้น เช่น ไม้โกงกางในป่าชายเลน หรือต้นสนในป่าสนเขาเป็นต้น หรืออาจเรียกตามรูปร่างลักษณะของประชากรที่อาศัยอยู่ในชุมชนนั้น ที่แสดงความแตกต่างระหว่างกันให้เห็นอย่างชัดเจน เช่นพืชซึ่งแบ่งความแตกต่างของลักษณะประชากรออกได้เป็น ๖ ลักษณะ
ได้แก่
-ต้นไม้ มีลักษณะเป็นพืชยืนต้นที่มีขนาดสูงใหญ่ มีลำต้นปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจน
-ไม้พุ่ม มีลักษณะเป็นพืชยืนต้นที่มีขนาดเล็กกว่าต้นไม้
มีกิ่งก้านสาขารวมทั้งใบไม้จำนวนมากอยู่ใกล้บริเวณพื้นดิน
-ไม้ล้มลุก มีลักษณะเป็นพืชขนาดเล็กอาจมีอายุยืนยาวนานหลายปี เช่น หญ้า
-ตะไคร่ เป็นพืชที่มีขนาดเล็กมาก เช่นมอส
-พืชอากาศ เป็นพืชที่เกาะอาศัยอยู่ติดกับกิ่งก้าน
หรือลำต้นของต้นไม้อื่น โดยลำต้นไม่สัมผัสกับพื้นดินเลย เช่น กล้วยไม้
-เถาวัลย์ เป็นพันธุ์ไม้เลื้อยที่ขึ้นเกี่ยวพันกับต้นไม้อื่น ไม่สามารถจะทรงตัวอยู่ได้โดยลำพัง
//guru.sanook.com/2042/