ดนตรีมีประโยชน์ต่อมนุษย์อย่างไร

Photo by bruce mars from Pexels

ประโยชน์และคุณค่าของดนตรีต่อชีวิตมนุษย์

ดนตรีเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับมนุษย์มาช้านานจนแทบจะกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตมนุษย์แทรกซึมอยู่ทุกช่วงเวลาของชีวิตกลายเป็นวัฒนธรรม เรื่องราวต่างๆถูกสร้างขึ้นในรูปแบบของบทเพลงที่แสนไพเราะดนตรีจึงอยู่ในทุกช่วงของประวัติศาสตร์ของมนุษย์

ดนตรีบำบัด คือ...แล้วสามารถบำบัดโรคได้จริงหรือ?

อ.ดุษฏีพนมยงค์บุญทัศนกุลผู้เขียนหลักสูตรดนตรีพัฒนาคุณภาพชีวิตอธิบายว่าดนตรีมีความเกี่ยวพันกับมนุษย์ตั้งแต่แรกเกิดโดยแม่จะร้องเพลงกล่อมลูก ครั้นเมื่อถึงวันสุดท้ายของชีวิตก็มีการใช้ดนตรีในพิธีกรรมต่างๆ ดังนั้นจะเห็นได้ว่าความสัมพันธ์ระหว่างดนตรีกับมนุษย์ได้มีมานานแล้วในปัจจุบันวงการแพทย์ก็ได้มีการนำดนตรีมากระตุ้นการทำงานของสมองและระบบทำงานของอวัยวะต่างๆ ในร่างกายโดยเฉพาะระบบการหายใจโดยการใช้วิธีเปล่งเสียงช่วยซึ่งการรักษาด้วยวิธีนี้ในประเทศไทยได้มีมากว่า20 ปีแล้วการใช้ดนตรีเพื่อบำบัดจิตใจหรือร่างกายนั้นผู้รักษาจะต้องเป็นแพทย์หรือนักจิตวิทยาบำบัดเท่านั้น

ทารกที่อยู่ในครรภ์มีพัฒนาการดีขึ้นจากการฟังดนตรีหรือไม่ ?

อ.ดุษฏีพนมยงค์บุญทัศนกุลอธิบายว่านี่เป็นหลักทางวิทยาศาสตร์และเป็นหลักการแพทย์ ซึ่งแพทย์ในต่างประเทศได้พิสูจน์ว่าทารกที่อยู่ในครรภ์ของมารดาสามารถได้ยินเสียงจากภายนอกครรภ์ได้โดยทารกจะฟังความเคลื่อนไหวของอวัยวะภายในครรภ์มารดา ในประเทศตะวันตกแพทย์ได้นำหลักการนี้มาใช้ โดยให้ทารกฟังดนตรีตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาเพื่อทำให้ทารกมีเซลล์สมองเพิ่มมากขึ้นและทำให้บริเวณระหว่างเชลล์มีเครือข่ายที่เชื่อมโยงกันเมื่อเด็กฟังดนตรีที่มีคุณภาพเซลล์สมองของเขาจะเจริญเติบโตอย่างแข็งแรง แล้วเครือข่ายที่โยงใยระหว่างเซลล์ต่อเซลล์ก็จะมีมากขึ้นเหล่านี้คือสิ่งที่เราเรียกว่า'ตรรกะ' หรือเหตุและผล เมื่อเด็กมีตรรกะตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาดังนั้นเมื่อเขาคลอดออกมาเขาก็จะมีจิตใจที่แจ่มใสและร่าเริง อย่างไรก็ตามดนตรีก็ต้องเลือกฟังเพราะถ้านำดนตรีบางประเภทมาให้เด็กฟังอาจทำให้เกิดความไม่สงบเมื่อเด็กเกิดมาเขาอาจจะเป็นเด็กก้าวร้าวซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นหลักการทางวิทยาศาสตร์

ประโยชน์ของดนตรีต่อสังคมมนุษย์

ดนตรีได้แทรกซึมอยู่ทุกช่วงเวลาของชีวิตและมนุษย์ใช้ดนตรีพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น ซึ่งพอจะสรุปประโยชน์ของดนตรีที่มนุษย์นำมาใช้ได้ดังนี้

1. ด้านการศึกษา

ด้านการศึกษานำเสียงดนตรีมาใช้ประกอบในการสอนแบบสร้างสรรค์ทางศิลปะผลปรากฏว่าเสียงดนตรีสามารถส่งเสริมพัฒนาการทางอารมณ์เสริมสร้างความคิดจินตนาการช่วยกระตุ้นให้มีการแสดงออกในทางสร้างสรรค์ ส่งเสริมให้มีความสัมพันธ์ระหว่างประสาทหูกล้ามเนื้อมือให้สอดคล้องกับการใช้ความคิดทำให้หายเหนื่อยและผ่อนคลายความตึงเครียด 

2.ด้านการแพทย์

ด้านการแพทย์ใช้เสียงดนตรีกระตุ้นทารกในครรภ์มารดาผลปรากฏว่าเด็กมีปฏิกิริยาตอบรับกับเสียงเพลงทั้งทางพฤติกรรมและร่างกายที่ดี เสียงเพลงที่นุ่มนวลจะทำให้เด็กมีอาการสงบเงียบร่างกายเจริญเติบโตขึ้นและยังช่วยให้ระบบหายใจและระบบย่อยอาหารดีขึ้นการนำเสียงดนตรีมาบำบัดรักษาผู้ป่วยปัญญาอ่อน โดยเฉพาะการใช้ดนตรีลดหรือบรรเทาความเจ็บปวดหลังการผ่าตัดของผู้ป่วยใน48 ชั่วโมงแรก ผลปรากฏว่าช่วยให้ผู้ป่วยผ่อนคลายภาวะทางอารมณ์ได้เป็นอย่างดี  ดังที่ผู้ใช้นามปากกาว่า  คุณทองจีน  บ้านแจ้ง  เขียนไว้ในเรื่อง แกะสะเก็ดคลาสสิค ในหนังสือ ชาวกรุง ฉบับที่5 พ.ศ. 2522  ว่า “หมอชาวกรีกโบราณท่านหนึ่งชื่อว่า แอสคลีปีอุส (Asclepius)ได้ใช้ดนตรีบรรเลงให้ผู้ป่วยหลังการผ่าตัดแล้วฟัง ปรากฏว่าช่วยทุเลาอาการเจ็บปวดได้ดี” 

3. ด้านสังคม 

ด้านสังคมมีการใช้จังหวะดนตรีมากำหนดควบคุมการทำงานเพื่อให้เกิดความพร้อมเพรียงเช่นการพายเรือจังหวะยก-ส่งของ เป็นต้น  การใช้ดนตรีปลุกเร้าอารมณ์ให้เกิดความรักความสามัคคีในหมู่คณะเช่นเพลงปลุกใจเพลงเชียร์เป็นต้น ใช้เสียงดนตรีเพื่อสร้างบรรยากาศในการประกอบพิธีกรรมต่างๆ ให้ดูศักดิ์สิทธิ์เคร่งขรึมน่าเชื่อถือ   หรือสื่ออารมณ์ความรู้สึกที่ร่าเริงเบิกบานสนุกสนานในงานเลี้ยงสังสรรค์งานฉลองต่างๆ เป็นต้น นอกจากนั้นยังเป็นการสร้างงานอาชีพให้กับบุคคลในสังคมอย่างมากมายทั้งทางตรงและทางอ้อมเช่นนักดนตรีนักร้องครูสอนดนตรี นักประพันธ์เพลงนักผลิตรายการคอนเสิร์ตนักดนตรีบำบัดผู้อำนวยการเพลงหรือวาทยกรนักเขียนทางดนตรีนักประดิษฐ์เครื่องดนตรีและผู้ซ่อมหรือปรับเสียงเครื่องดนตรีเป็นต้น 

4. ด้านจิตวิทยา

ด้านจิตวิทยา ใช้เสียงดนตรีปรับเปลี่ยนนิสัยก้าวร้าวของมนุษย์รักษาโรคสมาธิสั้นโดยเฉพาะเด็กจะทำให้มีสมาธิยาวขึ้นอ่อนโยนขึ้น โดยใช้หลักทฤษฎีอีธอส   (Ethos)  ของดนตรีซึ่งเชื่อว่าดนตรีมีอำนาจในการที่จะเปลี่ยนนิสัยของมนุษย์  จนกระทั่งในบางกรณีสามารถรักษาโรคให้หายได้  ปัจจุบัน มีนักดนตรีบำบัดผู้ซึ่งมีความสามารถฟื้นฟูและบำบัดรักษาความเจ็บป่วยทั้งทางร่างกายและจิตใจทำงานในด้านนี้

5. ด้านกีฬา 

ด้านกีฬาใช้ดนตรีประกอบกิจกรรมกีฬาเช่นยิมนาสติกกิจกรรมเข้าจังหวะการเต้นแอโรบิคเป็นต้น  นอกจากนั้นยังมีกิจกรรมต่างๆมากมายที่ใช้ดนตรีเป็นส่วนประกอบในการดำเนินการทั้งทางตรงและทางอ้อมอาจกล่าวได้ว่าดนตรีเป็นส่วนประกอบที่ขาดเสียมิได้ในกิจกรรมของสังคมมนุษย์

ในชีวิตของมนุษย์ตั้งแต่เกิดจนถึงตาย ล้วนมีดนตรีเข้ามาเกี่ยวข้องอยู่เสมอทั้งที่หลายคนไม่รู้ตัวเลยด้วยซ้ำ

เคยไหม ? ที่ร้องเพลงหรือฮัมเพลงออกมาโดยไม่รู้ตัว

เคยไหม ? ที่จู่ ๆมือเท้าก็เกิดเคาะจังหวะอะไรออกมาไม่รู้

เคยไหม ? ร้องเพลงกล่อมลูกได้ทั้งที่ปกติไม่เคยร้องเพลงให้ใครฟังเลย

“ประโยชน์และคุณค่าของดนตรีต่อชีวิตมนุษย์ 

นั้นอาจมีมากกว่าที่เราเคยรู้มา”