ม.ร.ว.ค กฤทธ ปราโมช ก บ ท านพ ทธธาต

ศาสตราจารย์ (พิเศษ) พลตรี หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช (20 เมษายน พ.ศ. 2454 - 9 ตุลาคม พ.ศ. 2538) นักปราชญ์ นักเขียน นักการเมือง และศิลปินแห่งชาติ นับเป็นปูชนียบุคคลท่านหนึ่งของไทย เป็นน้องชายแท้ ๆ ของ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช อดีตนายกรัฐมนตรี 4 สมัย สื่อมวลชนจึงนิยมเรียกทั้งคู่ว่า "หม่อมพี่ หม่อมน้อง" นอกจากนี้ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ และ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ยังมีพี่สาวคือ หม่อมราชวงศ์บุญรับ พินิจชนคดี (สมรสกับ พลตำรวจเอกพระพินิจชนคดี หรือ พินิจ อินทรทูต)

เมื่อปลายปี พ.ศ. 2551 กระทรวงวัฒนธรรมของไทย ได้เสนอชื่อหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์เป็นบุคคลสำคัญของโลกต่อองค์การยูเนสโก โดยมีทั้งเสียงสนับสนุนและคัดค้าน ซึ่งต่อมาในวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2552 ทางองค์การยูเนสโกได้ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์เป็นบุคคลสำคัญของโลก ใน 4 สาขา ได้แก่ การศึกษา วัฒนธรรม สังคมศาสตร์ และสื่อสารมวลชน ในวาระครบรอบ 100 ปี ชาตกาล พ.ศ. 2554 โดยได้รับการประกาศพร้อมกันกับครูเอื้อ สุนทรสนาน ซึ่งได้รับในวาระครบรอบ 100 ปี ชาตกาลพ.ศ. 2553

เนื้อหา

[แก้] ประวัติ

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เกิดวันที่ 20 เมษายน พ.ศ. 2454 ในเรือกลางแม่น้ำเจ้าพระยา ณ ตำบลบ้านม้า อำเภออินทร์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี เป็นโอรสคนสุดท้อง ในบรรดาโอรส-ธิดา ทั้ง 6 คน ของพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ กับหม่อมแดง (บุนนาค) (หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช เป็นคนที่ 4) โดยชื่อ "คึกฤทธิ์" นั้น มาจากการที่ ชอบร้องไห้เสียงดังในวัยทารก จึงได้รับพระราชทานนามนี้จาก สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ

ชีวิตส่วนตัวสมรสกับ หม่อมราชวงศ์หญิงพักตร์พริ้ง ทองใหญ่ เมื่อ พ.ศ. 2479 มีบุตรธิดา 2 คน คือ หม่อมหลวงรองฤทธิ์ ปราโมช และ หม่อมหลวงหญิง วิสุมิตรา ปราโมช ต่อมาได้แยกกันอยู่กับหม่อมราชวงศ์พักตร์พริ้ง

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช พักอยู่ที่บ้านในซอยพระพินิจ ซึ่งเป็นซอยย่อยอยู่ในซอยสวนพลู ถนนสาทรใต้ เขตสาทร บ้านหลังนี้เป็นที่รู้จักกันในชื่อว่า "บ้านซอยสวนพลู"

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ นับเป็นบุคคลที่มีบุคลิกและบทบาทที่หลากหลาย มีชื่อเสียงในหลายๆ ด้าน โดยเฉพาะการประพันธ์ การแสดง และยังเป็นนักการเมือง ท่านเป็นผู้ก่อตั้งพรรคก้าวหน้า เมื่อ พ.ศ. 2488 ต่อมาได้ยุบรวมกับพรรคประชาธิปัตย์ในปีถัดมา ต่อมาก่อตั้งหนังสือพิมพ์สยามรัฐ เมื่อ พ.ศ. 2493 และก่อตั้งพรรคกิจสังคม เมื่อ พ.ศ. 2517 และได้ดำรงตำแหน่งเป็น นายกรัฐมนตรี คนที่ 13 ของประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2518 โดยสามารถเป็นแกนนำตั้งรัฐบาลทั้งที่มีจำนวน ส.ส.ในมือเพียง 18 คน รัฐบาลคึกฤทธิ์ในครั้งนั้นมี นายบุญชู โรจนเสถียร ผู้ร่วมก่อตั้งพรรคกิจสังคม เป็น รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง มีนโยบาย "เงินผัน" เป็นที่รู้จักเลื่องลือทั่วไปในสมัยนั้น

ก่อนดำรงตำแหน่ง นายกรัฐมนตรี หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เคยรับบทเป็น นายกรัฐมนตรี ของประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ประเทศหนึ่ง ชื่อว่าประเทศ สารขัณฑ์ ในภาพยนตร์เรื่อง The Ugly American (1963) คู่กับมาร์ลอน แบรนโด เมื่อ ปี พ.ศ. 2506 และหลังพ้นตำแหน่งนายกรัฐมนตรี เคยรับบทเป็นนักแสดงรับเชิญในภาพยนตร์ ผู้แทนนอกสภา กำกับโดย สุรสีห์ ผาธรรม นำแสดงโดย สรพงศ์ ชาตรี เมื่อปี พ.ศ. 2526

ระหว่างการเล่นการเมือง หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ มีบุคลิกที่โดดเด่นเป็นตัวของตัวเองที่ทุกคนรู้จักดี คือ วาทะศิลป์ และบทบาทเป็นที่ชวนให้จดจำ เช่น การผวนพูดเล่นชื่อของตัวเองเมื่อมีผู้ถามว่า หมายถึงอะไร โดยตอบว่า "คึกฤทธิ์ ก็คือ คิดลึก" เป็นต้น

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ได้รับฉายาจากนักการเมือง และสื่อมวลชนมากมาย เช่น "เฒ่าสารพัดพิษ" "ซือแป๋ซอยสวนพลู" ภายหลังเมื่อมีอาวุโสสูงวัย จนสามารถแสดงความเห็นทางการเมือง ได้อย่างตรงไปตรงมา โดยไม่ต้องเกรงกลัวอิทธิพลใดๆ จึงได้รับฉายาว่า "เสาหลักประชาธิปไตย" นอกจากนี้อีกฉายาหนึ่งที่ใช้เรียก หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ในบางแห่งคือ "หม่อมป้า"

ในด้านวรรณศิลป์ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ มีผลงานหนังสือที่มีชื่อเสียงระดับประเทศมากมาย ที่ได้รับการตีพิมพ์ซ้ำแล้วซ้ำอีก เช่น สี่แผ่นดิน, ไผ่แดง, กาเหว่าที่บางเพลง, หลายชีวิต, ซูสีไทเฮา, สามก๊กฉบับนายทุน และเรื่องสั้น "มอม" ซึ่งได้ใช้เป็นบทความประกอบแบบเรียนภาษาไทยในปัจจุบัน บางชิ้นมีผู้นำไปทำเป็นละครโทรทัศน์ เช่น สี่แผ่นดิน, หลายชีวิต และทำเป็นภาพยนตร์ เช่น กาเหว่าที่บางเพลง

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช ถึงแก่อสัญกรรม เมื่อวันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2538 สิริรวมอายุ 84 ปี 5 เดือน 20 วัน ต่อมาในปี พ.ศ. 2550 กระทรวงวัฒนธรรมได้เสนอชื่อให้ท่านเป็น บุคคลสำคัญของโลก กับทาง ยูเนสโก

[แก้] การศึกษา

ในเบื้องต้น ท่านได้เข้าศึกษาในโรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย (วังหลัง) จากนั้นได้เข้าศึกษาต่อที่โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย และเดินทางไปศึกษาต่อในประเทศอังกฤษ ที่โรงเรียน Trent College จากนั้น ได้สอบเข้า 'วิทยาลัยควีนส์' (The Queen's College) มหาวิทยาลัยอ๊อกซฟอร์ด เพื่อศึกษาวิชาปรัชญา,เศรษฐศาสตร์ และการเมือง (Philosophy, Politics and Economics - PPE) โดยสำเร็จปริญญาตรีเกียรตินิยม (และ 3 ปีต่อมา ก็ได้รับปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยดังกล่าว ตามธรรมเนียมสำหรับผู้สำเร็จปริญญาเกียรตินิยม และได้ผ่านการใช้ความรู้ความสามารถในวิชาที่ร่ำเรียนมาจนมีประสบการณ์ช่ำชองมาระยะหนึ่ง)

[แก้] ผลงานประพันธ์

มาร์ลอน แบรนโด (กลาง) และ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ (ขวา) ในภาพยนตร์ The Ugly American

[แก้] นวนิยาย

• สี่แผ่นดิน
• ไผ่แดง
• กาเหว่าที่บางเพลง
• ซูสีไทเฮา
• สามก๊กฉบับนายทุน
• ราโชมอน
• ฮวนนั้ง
• โจโฉ นายกตลอดกาล

[แก้] รวมเรื่องสั้น

• มอม
• เพื่อนนอน
• หลายชีวิต

[แก้] สารคดี

ภาพลายเส้น โดยประยูร จรรยาวงษ์ ตีพิมพ์ใน สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์

• ฉากญี่ปุ่น
• ยิว
• เจ้าโลก
• สงครามผิว
• คนของโลก
• ชมสวน
• ธรรมคดี
• น้ำพริก
• ฝรั่งศักดินา
• สรรพสัตว์
• สัพเพเหระคดี
• ข้อคิดเรื่อง เกิด แก่ เจ็บ ตาย
• โครงกระดูกในตู้
• พม่าเสียเมือง
• ถกเขมร
• เก็บเล็กผสมน้อย
• เบ้งเฮ็ก ผู้ถูกกลืนทั้งเป็น
• เมืองมายา
• เรื่องขำขัน

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ เล่นลิเกกิตติมศักดิ์เรื่อง หลวิชัย-คาวี เมื่อ พ.ศ. 2494

• โจโฉ นายกฯ-ตลอดกาล
• กฤษฎาภินิหารอันบดบังมิได้
• คนรักหมา
• ตลาดนัด
• นิกายเซน
• บันเทิงเริงรมย์
• วัยรุ่น
• สงครามเย็น
• อโรคยา
• สยามเมืองยิ้ม
• ห้วงมหรรณพ

[แก้] บทละครเวที

• ลูกคุณหลวง

[แก้] ประวัติการทำงาน

• รับราชการที่กรมสรรพากร
• เลขานุการที่ปรึกษากระทรวงการคลัง
• ผู้จัดการธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด สาขาลำปาง (พ.ศ.2478-2486)
• รับราชการทหาร (เมื่อเกิดสงครามอินโดจีนและสงครามมหาเอเชียบูรพา ได้รับยศ สิบตรี)
• หัวหน้าฝ่ายสำนักผู้ว่าการและหัวหน้าฝ่ายออกบัตรธนาคารแห่งประเทศไทย
• ประธานกรรมการ ธนาคารกรุงเทพฯ พาณิชย์การจำกัด
• เขียนบทความลงในคอลัมน์ "ซอยสวนพลู"
• อาจารย์พิเศษของคณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
• ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ ประจำ พ.ศ. 2528
• พ.ศ. 2531 ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนยศจากสิบตรี เป็นพลตรี (ทหารราชองครักษ์พิเศษ)

[แก้] บทบาททางการเมือง

• พ.ศ. 2488-2489 เป็นผู้ริเริ่มจัดตั้งพรรคการเมืองพรรคแรกในเมืองไทย ชื่อ "พรรคก้าวหน้า"
• ได้ร่วมในคณะผู้ก่อตั้งพรรคประชาธิปัตย์ ดำรงตำแหน่งเลขาธิการพรรคประชาธิปัตย์คนแรก
• ได้ริเริ่มจัดตั้งพรรคกิจสังคม
• พ.ศ. 2518 ได้จัดตั้งรัฐบาลผสมขึ้น และได้เข้ารับตำแหน่งนายกรัฐมนตรี
• พ.ศ. 2519 ได้ตัดสินใจยุบสภาผู้แทนราษฎร บริหารประเทศประมาณ 9 เดือนเศษ

[แก้] ผลงานที่สำคัญ

• หลังเหตุการณ์ 14 ตุลา ขณะที่เป็นนายกรัฐมนตรีได้ดำเนินการเปิดสัมพันธ์ทางการทูตกับสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยเดินทางไปเยือนกรุงปักกิ่งเมื่อปี พ.ศ. 2518 หลังจากที่ตัดขาดความสัมพันธ์ระดับรัฐบาลมาเป็นเวลานาน

[แก้] การวิพากษ์วิจารณ์

สุลักษณ์ ศิวรักษ์ ได้วิพากษ์วิจารณ์ผลงานของ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ โดยเฉพาะ สี่แผ่นดินว่า "ใช้เล่ห์เพทุบาย ในการมอมเมาผู้คนยิ่งกว่าให้ข้อเท็จจริงอย่างสุจริตใจ" ส่วน ไผ่แดง กาเหว่าที่บางเพลง ฮวนนั้ง และซูสีไทเฮา สุลักษณ์ กล่าวว่าเป็นบทประพันธ์ที่ลอกเลียนมาจากภาษาต่างประเทศระดับ "ขโมยหรือปล้นสดมภ์มาเลยทีเดียว" คำวิพากษ์วิจารณ์นี้อยู่บนพื้นฐานของการวิจัยปัญญาชนไทย 10 คน ซึ่งมีอิทธิพลกับการสร้างจิตสำนึกให้คนไทยร่วมสมัย ซึ่ง หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ และ หลวงวิจิตรวาทการ ก็อยู่ในรายชื่อปัญญาชนของการวิจัยดังกล่าวด้วย

[แก้] เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้] อ้างอิง

1. วธ.เสนอยูเนสโก"คึกฤทธิ์"บุคคลดีเด่นโลกปี54, สยามรัฐออนไลน์, 16 ธ.ค. 2551
2. บทบรรณาธิการ / มหาคุรุ - คึกฤทธิ์ , หนังสือพิมพ์สยามรัฐ
3. กองบรรณาธิการ, คึกฤทธิ์คนสำคัญของโลก, คอลัมน์ บังอบายเบิกฟ้า, หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์, 4 ม.ค. 2552
4. ชนิตร ภู่กาญจน์, เบื้องหน้า-เบื้องหลัง เสนอชื่อ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เป็นบุคคลสำคัญของโลก (สกู๊ปพิเศษ), หนังสือพิมพ์แนวหน้า, 25 ธ.ค. 2551
5. ‘ส.ศิวรักษ์’ ค้านเสนอ ‘ยูเนสโก’ ให้ ‘คึกฤทธิ์’ เป็นบุคคลสำคัญของโลก, หนังสือพิมพ์ประชาไท, 9 ม.ค. 2552
6. ด่วน!! ยูเนสโก ยกย่อง “หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์–ครูเอื้อ” เป็นบุคคลสำคัญของโลกแล้ว
7. การวิจัยประวัติปัญญาชนไทย ๑๐ คน ซึ่งมีอิทธิพลกับการสร้างจิตสำนึกให้คนไทยร่วมสมัย โดย สายชล สัตยานุรักษ์
8. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ หม่อมราชวงศ์ คึกฤทธิ์ ปราโมช, เล่ม ๑๐๔, ตอน ๒๒๓ ง, ๕ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๓๐, หน้า ๗๕๕๗

• ชีวประวัติ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช ที่ ฐานข้อมูลภาพยนตร์ไทย
• ตัวอย่างภาพยนตร์ ผู้แทนนอกสภา (2526)

ด • พ • ก

นายกรัฐมนตรีไทย

พระยามโนปกรณ์นิติธาดา(1-3) · พระยาพหลพลพยุหเสนา(1-5) · แปลก พิบูลสงคราม(1-2) · ควง อภัยวงศ์(1) · ทวี บุณยเกตุ · เสนีย์ ปราโมช(1) · ควง อภัยวงศ์(2) · ปรีดี พนมยงค์(3-8) · ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์(1-2) · ควง อภัยวงศ์(3-4) · แปลก พิบูลสงคราม(3-8) · พจน์ สารสิน · ถนอม กิตติขจร(1) · สฤษดิ์ ธนะรัชต์ · ถนอม กิตติขจร(2-4) · สัญญา ธรรมศักดิ์(1-2) · เสนีย์ ปราโมช(2) · คึกฤทธิ์ ปราโมช · เสนีย์ ปราโมช(3-4) · ธานินทร์ กรัยวิเชียร · เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์(1-2) · เปรม ติณสูลานนท์(1-3) · ชาติชาย ชุณหะวัณ(1-2) · อานันท์ ปันยารชุน(1) · สุจินดา คราประยูร · อานันท์ ปันยารชุน(2) · ชวน หลีกภัย(1) · บรรหาร ศิลปอาชา · ชวลิต ยงใจยุทธ · ชวน หลีกภัย(2) · ทักษิณ ชินวัตร(1-2) · สุรยุทธ์ จุลานนท์ · สมัคร สุนทรเวช · สมชาย วงศ์สวัสดิ์ · อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ · ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร

ในวงเล็บ คือ สมัยที่ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของบุคคลนั้น

ด • พ • ก

ประธานรัฐสภาไทย

เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี · เจ้าพระยาพิชัยญาติ (ดั่น บุนนาค) · พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) · เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ · พระยามานวราชเสวี · วิลาศ โอสถานนท์ · พระประจนปัจจนึก (พุก มหาดิลก) · หลวงสุทธิสารรณกร (สุทธิ สุขะวาที) · ทวี บุณยเกตุ · นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์) · ศิริ สิริโยธิน · คึกฤทธิ์ ปราโมช · ประภาศน์ อวยชัย · ประสิทธิ์ กาญจนวัฒน์ · อุทัย พิมพ์ใจชน · กมล เดชะตุงคะ · หะริน หงสกุล · จารุบุตร เรืองสุวรรณ · อุกฤษ มงคลนาวิน · วรรณ ชันซื่อ · มีชัย ฤชุพันธุ์ · อาทิตย์ อุไรรัตน์ · มารุต บุนนาค · บุญเอื้อ ประเสริฐสุวรรณ · วันมูหะมัดนอร์ มะทา · พิชัย รัตตกุล · อุทัย พิมพ์ใจชน · โภคิน พลกุล · มีชัย ฤชุพันธุ์ · ยงยุทธ ติยะไพรัช · ชัย ชิดชอบ · สมศักดิ์ เกียรติสุรนนท์

ด • พ • ก

ประธานสภาผู้แทนราษฎร และสภานิติบัญญัติของประเทศไทย

เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี * · เจ้าพระยาพิชัยญาติ (ดั่น บุนนาค) * · เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี ! · พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) ! · เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ ! · พระยามานวราชเสวี (ปลอด วิเชียร ณ สงขลา) ! · พระยาศรยุทธเสนี ! · พระยามานวราชเสวี ! · เกษม บุญศรี ! · พึ่ง ศรีจันทร์ † · พระราชธรรมนิเทศ (เพียร ราชธรรมนิเทศ) ! · พระประจนปัจจนึก (พุก มหาดิลก) † · หลวงสุทธิสารรณกร (สุทธิ สุขะวาที) † · พระประจนปัจจนึก ! · หลวงสุทธิสารรณกร † · ทวี บุณยเกตุ † · ศิริ สิริโยธิน ! · ศิริ สิริโยธิน † · คึกฤทธิ์ ปราโมช * · ประภาศน์ อวยชัย * · ประสิทธิ์ กาญจนวัฒน์ ! · อุทัย พิมพ์ใจชน ! · กมล เดชะตุงคะ † · หะริน หงสกุล † · บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ ! · อุทัย พิมพ์ใจชน ! · ชวน หลีกภัย ! · ปัญจะ เกสรทอง ! · อุกฤษ มงคลนาวิน † · อาทิตย์ อุไรรัตน์ † · มารุต บุนนาค ! · บุญเอื้อ ประเสริฐสุวรรณ ! · วันมูหะมัดนอร์ มะทา ! · พิชัย รัตตกุล ! · อุทัย พิมพ์ใจชน ! · โภคิน พลกุล ! · มีชัย ฤชุพันธุ์ † · ยงยุทธ ติยะไพรัช ! · ชัย ชิดชอบ ! · สมศักดิ์ เกียรติสุรนนท์ !

(รองประธานสภา) พระยาอินทรวิชิต · พระยาศรยุทธเสนี · พระยาเทพหัสดิน (ผาด เทพหัสดิน ณ อยุธยา) · พระเรี่ยมวิรัชชพากย์ (เรี่ยม ทรรทรานนท์) · พระประจนปัจจนึก (พุก มหาดิลก) · พระยามานวราชเสวี (ปลอด วิเชียร ณ สงขลา) · พระยาวิทุรธรรมพิเนตุ (โต๊ะ อัมระนันทน์) · ฟื้น สุพรรณสาร · เลื่อน บุนนาค · มงคล รัตนวิจิตร · พระราชธรรมนิเทศ · พระยาอานุภาพไตรภพ · ขุนคงฤทธิศึกษากร · ขุนวิวรณ์สุขวิทยา · น้อม อุปรมัย · จงกล ไกรฤกษ์ · ปรุง รังสิยานนท์ · สัญญา ธรรมศักดิ์ · ประสิทธิ์ จุลละเกศ · ประมวล กุลมาตย์ · มงคล สุคนธขจร · เทียม ไชยนันทน์ · สอาด ปียวรรณ · สมรรค ศิริจันทร์ · ปิยะณัฐ วัชราภรณ์ · ชุมพล ศิลปอาชา · ใหม่ ศิรินวกุล · ธนา เมตตาริกานนท์ · ไสว พัฒโน · เชาวน์วัศ สุดลาภา · วันมูหะมัดนอร์ มะทา · ถวิล ไพรสณฑ์ · จรัส พั้วช่วย · เฉลิมพล สนิทวงศ์ชัย · กริช กงเพชร · สุธรรม แสงประทุม · ธำรงค์ ไทยมงคล · โสภณ เพชรสว่าง · สมศักดิ์ เกียรติสุรนนท์ · สมศักดิ์ ปริศนานันทกุล · บุญชง วีสมหมาย · สุชาติ ตันเจริญ · ลลิตา ฤกษ์สำราญ · อภิวันท์ วิริยะชัย · สามารถ แก้วมีชัย · เจริญ จรรย์โกมล · วิสุทธิ์ ไชยณรุณ หมายเหตุ: † รัฐประหาร, * แต่งตั้ง, ! เลือกตั้ง

ด • พ • ก

เสนาบดี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ของไทย เสนาบดี

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ • เจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐ์ศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) • เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต

รัฐมนตรีว่าการ

พระยาจ่าแสนยบดี ศรีบริบาล (ชิต สุนทรวร) • พระยาอุดมพงศ์เพ็ญสวัสดิ์ (หม่อมราชวงศ์ประยูร อิศรศักดิ์) • พระยาพหลพลพยุหเสนา • ปรีดี พนมยงค์ • ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ • แปลก พิบูลสงคราม • หลวงเชวงศักดิ์สงคราม (ช่วง ขวัญเชิด) • มังกร พรหมโยธี • หลวงศุภชลาศัย • ทวี บุณยเกตุ • พระยาศรีเสนา (ฮะ สมบัติศิริ) • พระยาสุนทรพิพิธ (เชย สุนทรพิพิธ) • หลวงสินาดโยธารักษ์ (ชิต มั่นศิลป์) • ควง อภัยวงศ์ • บัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา • หลวงสุนาวินวิวัฒน์ (พิศาล สุนาวินวิวัฒน์) • เผ่า ศรียานนท์ • ประภาส จารุเสถียร • กมล วรรณประภา • อรรถสิทธิ์ สิทธิสุนทร • บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ • คึกฤทธิ์ ปราโมช • เสนีย์ ปราโมช • สมัคร สุนทรเวช • เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ • เล็ก แนวมาลี • ประเทือง กีรติบุตร • สิทธิ จิรโรจน์ • ประจวบ สุนทรางกูร • ประมาณ อดิเรกสาร • บรรหาร ศิลปอาชา • อิสระพงศ์ หนุนภักดี • อนันต์ กลินทะ • เภา สารสิน • ชวลิต ยงใจยุทธ • สนั่น ขจรประศาสน์ • เสนาะ เทียนทอง • บัญญัติ บรรทัดฐาน • ปุระชัย เปี่ยมสมบูรณ์ • วันมูหะมัดนอร์ มะทา • โภคิน พลกุล • ชิดชัย วรรณสถิตย์ • คงศักดิ์ วันทนา • อารีย์ วงศ์อารยะ • สุรยุทธ์ จุลานนท์ • เฉลิม อยู่บำรุง • โกวิท วัฒนะ • ชวรัตน์ ชาญวีรกูล • ยงยุทธ วิชัยดิษฐ

(รัฐมนตรีช่วย) หลวงอดุลเดชจรัส • หลวงเชวงศักดิ์สงคราม • ขุนสมาหารหิตะคดี (โป๊ โปรคุปต์) • พิชิต เกรียงศักดิ์พิชิต • โประ สมาหาร • อุทัย แสงมณี • ทอง กันธาธรรม • พระยาอรรถการีย์นิพนธ์ (สิทธิ จุณณานนท์) • พระยาศรีเสนา (ศรีเสนา สมบัติศิริ) • พระยาจินดารักษ์ (จำลอง สวัสดิ-ชูโต) • เลียง ไชยกาล • บัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา • สงกรานต์ อุดมสิทธิ์ • เผ่า ศรียานนท์ • เดช เดชประดิยุทธ • ประมาณ อดิเรกสาร • ประภาส จารุเสถียร • หลวงบุรกรรมโกวิท (ล๊อก ดิษยนิยม) • หลวงกัมปนาทแสนยากร (กำปั่น อุตระวณิชย์) • ทวี แรงขำ • ประเสริฐ รุจิรวงศ์ • ถวิล สุนทรศารทูล • พ่วง สุวรรณรัฐ • มาลัย หุวะนันท์ • ชุมพล โลหะชาละ • ประจวบ สุนทรางกูร • เทียน อัชกุล • ธรรมนูญ เทียนเงิน • สมบุญ ศิริธร • สันต์ เทพมณี • บุญเลิศ เลิศปรีชา • ประกอบ ประยูรโภคราช • ขุนทอง ภูผิวเดือน • สมัคร สุนทรเวช • สมบุญ ศิริธร • ชูสง่า ฤทธิประศาสน์ • แผน สิริเวชชะพันธ์ • ดาบชัย อัคราช • คนึง ฤๅชัย • เปรม ติณสูลานนท์ • ดำริ น้อยมณี • จำนง เทพหัสดิน ณ อยุธยา • ประเทือง กีรติบุตร • ณรงค์ วงศ์วรรณ • เชาวน์วัศ สุดลาภา • เกษม ศิริสัมพันธ์ • บัญญัติ บรรทัดฐาน • สมุทร สหนาวิน • วิเชียร เวชสวรรค์ • โกศล ไกรฤกษ์ • สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ • วีระ มุสิกพงศ์ • เฉลียว วัชรพุกก์ • โอภาส พลศิลป • มนตรี พงษ์พานิช • สุขุม เลาวัณย์ศิริ • สันติ ชัยวิรัตนะ • ไสว พัฒโน • เสนาะ เทียนทอง • ไตรรงค์ สุวรรณคีรี • วัฒนา อัศวเหม • วสิษฐ เดชกุญชร • พินิจ จันทรสุรินทร์ • ปกิต พัฒนกุล • อนันต์ กลิ่นทะ • วิเชษฐ์ การุณยวณิช • เจริญจิตต์ ณ สงขลา • วิโรจน์ เปาอินทร์ • วีระ ปิตรชาติ • สุชาติ ตันเจริญ • ประภัตร โพธสุธน • เอนก สิทธิประศาสน์ • เด่น โต๊ะมีนา • สุทัศน์ เงินหมื่น • ชำนิ ศักดิเศรษฐ์ • อุดร ตันติสุนทร • วันมูหะมัดนอร์ มะทา • ไพโรจน์ โล่ห์สุนทร • เกียรติชัย ชัยเชาวรัตน์ • สุดารัตน์ เกยุราพันธุ์ • ศรชัย มนตริวัต • อนุสรณ์ วงศ์วรรณ • อาษา เมฆสวรรค์ • เรืองวิทย์ ลิกค์ • ชัยภักดิ์ ศิริวัฒน์ • เฉลิม อยู่บำรุง • ลิขิต ธีรเวคิน • พินิจ จารุสมบัติ • สนธยา คุณปลื้ม • สรอรรถ กลิ่นประทุม • สมบัติ อุทัยสาง • ประชา มาลีนนท์ • ประมวล รุจนเสรี • สุธรรม แสงประทุม • เสริมศักดิ์ พงษ์พานิช • สมชาย สุนทรวัฒน์ • บัญญัติ จันทน์เสนะ • ธีรวุฒิ บุตรศรีภูมิ • สุพล ฟองงาม • สิทธิชัย โควสุรัตน์ • ประสงค์ โฆษิตานนท์ • ปรีชา เร่งสมบูรณ์สุข • ถาวร เสนเนียม • บุญจง วงศ์ไตรรัตน์ • ชูชาติ หาญสวัสดิ์ • ฐานิสร์ เทียนทอง

ด • พ • ก

เสนาบดีกระทรวงเกษตรพาณิชยการ กระทรวงเศรษฐการ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ ของไทย กระทรวงเกษตรพาณิชยการ (2475 - 2476)

พระยาวงษานุประพัทธ

กระทรวงเศรษฐการ (2476 - 2484)

พระยาโกมารกุลมนตรี (ชื่น โกมารกุล ณ นคร) • พระสารสาสน์พลขันธ์ (ลอง สารสาส) • พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) • พระบริภัณฑ์ยุทธกิจ (เภา เพียรเลิศ)

(รัฐมนตรีช่วย) หลวงชำนาญยุทธศิลป์ • หลวงเสรีเริงฤทธิ์

กระทรวงเศรษฐกิจ (2484 - 2485)

เภา เพียรเลิศ บริภัณฑ์ยุทธกิจ • สินธุ์ กมลนาวิน • หลวงเสรีเริงฤทธิ์ (จรูญ รัตนกุล เสรีเริงฤทธิ์)

(รัฐมนตรีช่วย) หลวงชำนาญนิติเกษตร • หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์

กระทรวงพาณิชย์ (2485 - 2495)

หลวงเสรีเริงฤทธิ์ (จรูญ รัตนกุล เสรีเริงฤทธิ์) • ควง อภัยวงศ์ • หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์ • หลวงศุภชลาศัย • หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์ • มุนี มหาสันทนะ เวชยันต์รังสฤษฎ์ • หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ • วิลาศ โอสถานนท์ • เดือน บุนนาค • พระยามไหสวรรย์ (กวย สมบัติศิริ) • หลวงวิจิตรวาทการ

(รัฐมนตรีช่วย) หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์ • กอ มไหสวรรย์ สมบัติศิริ • เดือน บุนนาค • จำลอง ดาวเรือง • หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช • เทพ โชตินุชิต • ศิริ สิริโยธิน

กระทรวงเศรษฐการ (2495 - 2514)

นายวรการบัญชา (บุญเกิด สุตันตานนท์) • แปลก พิบูลสงคราม • ศิริ สิริโยธิน • เภา เพียรเลิศ บริภัณฑ์ยุทธกิจ • สุกิจ นิมมานเหมินท์ • สุนทร หงส์ลดารมภ์ • เกษม ศรีพยัตฆ์ • พจน์ สารสิน • บุญชนะ อัตถากร

(รัฐมนตรีช่วย) ศิริ สิริโยธิน • สุรพงษ์ ตรีรัตน์ • จิตติ นาวีเสถียร • พิชัย กุลละวณิชย์ • ประสิทธิ์ กาญจนวัฒน์

กระทรวงพาณิชย์ (2515 - ปัจจุบัน)

ประสิทธิ์ กาญจนวัฒน์ • ชาญชัย ลี้ถาวร • วิจารณ์ นิวาตวงศ์ • ดำรง ลัทธพิพัฒน์ • ทองหยด จิตตวีระ • สุธี นาทวรทัต • นาม พูนวัตถุ • อบ วสุรัตน์ • ตามใจ ขำภโต • ปุนมี ปุณศรี • ชวน หลีกภัย • โกศล ไกรฤกษ์ • สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ • มนตรี พงษ์พานิช • สุบิน ปิ่นขยัน • อมเรศ ศิลาอ่อน • อนุวรรตน์ วัฒนพงศ์ศิริ • อุทัย พิมพ์ใจชน • ชูชีพ หาญสวัสดิ์ • ณรงค์ชัย อัครเศรณี • สม จาตุศรีพิทักษ์ • ศุภชัย พานิชภักดิ์ • อดิศัย โพธารามิก • วัฒนา เมืองสุข • ทนง พิทยะ • สมคิด จาตุศรีพิทักษ์ • เกริกไกร จีระแพทย์ • มิ่งขวัญ แสงสุวรรณ • ไชยา สะสมทรัพย์ • พรทิวา นาคาศัย • กิตติรัตน์ ณ ระนอง • บุญทรง เตริยาภิรมย์

(รัฐมนตรีช่วย) โอสถ โกศิน • จรูญ ศรีบุญเรือง • ประสงค์ สุขุม • ประเทือง คำประกอบ • ไชยศิริ เรืองกาญจนเศรษฐ์ • ธเนศ เอียสกุล • คล้าย ละอองมณี • ปรก อัมระนันทน์ • จุมพล ธรรมจารีย์ • วิสิษฐ์ ตันสัจจา • ไพโรจน์ ไชยพร • ประกายพฤกษ์ ศรุตานนท์ • ทวี ไกรคุปต์ • ประพาส ลิมปะพันธุ์ • ประยูร จินดาศิลป์ • อำนวย ยศสุข • ประจวบ ไชยสาส์น • ชูชีพ หาญสวัสดิ์ • ภิญญา ช่วยปลอด • เจี่ย ก๊กผล • จำนงค์ โพธิสาโร • หม่อมราชวงศ์ปรีดิยาธร เทวกุล • สัมพันธ์ เลิศนุวัฒน์ • พวงเล็ก บุญเชียง • ไชยยศ สะสมทรัพย์ • จุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์ • ไพฑูรย์ แก้วทอง • เฉลิมพล สนิทวงศ์ชัย • ฉัตรชัย เอียสกุล • กอร์ปศักดิ์ สภาวสุ • ไพโรจน์ สุวรรณฉวี • มนตรี ด่านไพบูลย์ • อำนวย ยศสุข • สุคนธ์ กาญจนาลัย • เฉลิมพล สนิทวงศ์ชัย • สมพร อัศวเหม • วิชัย ชัยจิตวณิชกุล • พจน์ วิเทตยนตรกิจ • ไพฑูรย์ แก้วทอง • โพธิพงษ์ ล่ำซำ • ประวิช รัตนเพียร • กรพจน์ อัศวินวิจิตร • รักษ์ ตันติสุนทร • สุวรรณ วลัยเสถียร • เนวิน ชิดชอบ • วัฒนา เมืองสุข • พงษ์ศักดิ์ รักตพงศ์ไพศาล • อนุทิน ชาญวีรกูล • สุริยา ลาภวิสุทธิสิน • ปรีชา เลาหพงศ์ชนะ • อรนุช โอสถานนท์ • วิรุฬ เตชะไพบูลย์ • บรรยิน ตั้งภากรณ์ • พิเชษฐ์ ตันเจริญ • สงคราม กิจเลิศไพโรจน์ • อลงกรณ์ พลบุตร • ภูมิ สาระผล • ศิริวัฒน์ ขจรประศาสน์

ด • พ • ก

กรรมการราษฎรและรัฐมนตรีของไทยที่ไม่ได้ประจำกระทรวง กรรมการราษฎร

พระยาปรีชาชลยุทธ • พระยาศรีวิสารวาจา • พระยาพหลพลพยุหเสนา • พระยาทรงสุรเดช • พระยาฤทธิอัคเนย์ • พระยาประมวญวิชาพูล • พระประศาสน์พิทยายุทธ • หลวงพิบูลสงคราม • หลวงสินธุสงครามชัย • หลวงประดิษฐ์มนูธรรม • หลวงเดชสหกรณ์ • ตั้ว ลพานุกรม • ประยูร ภมรมนตรี • แนบ พหลโยธิน

รัฐมนตรี

พระยาปรีชาชลยุทธ • พระยาพหลพลพยุหเสนา • พระยาทรงสุรเดช • พระยาฤทธิอัคเนย์ • พระยาประมวญวิชาพล • พระประศาสน์พิทยายุทธ์ • หลวงประดิษฐ์มนูธรรม • หลวงสินธุสงครามชัย • หลวงพิบูลสงคราม • หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์ • ประยูร ภมรมนตรี • แนบ พหลโยธิน • ตั้ว ลพานุกรม • พระยาอุดมพงศ์เพ็ญสวัสดิ์ • พระยาปรีชาชลยุทธ • พระยามานวราชเสวี • หลวงศุภชลาศัย • พระยาพิชัยสงคราม • พระยาศรีสิทธิสงคราม • พระยาสุริยานุวัตร • พระสิทธิเรืองเดชพล • หลวงนฤเบศร์มานิต • หลวงสิริราชไมตรี • พระยาวิชิตชลธี • หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ • พระดุลยธารณปรีชาไวท์ • พระยาสมันตรัฐบุรินทร์ • ขุนสมาหารหิตะคดี • ขุนสุคนธวิทศึกษากร • หลวงโกวิทอภัยวงศ์ • หลวงชำนาญยุทธศิลป์ • หลวงนาถนิติธาดา • พระยาวิจารณจักรกิจ • หลวงอดุลเดชจรัส • พระยาอภัยสงคราม • พระยาศรีเสนา • พระเวชยันต์รังสฤษฎ์ • พระสารสาสน์ประพันธ์ • หลวงวิจิตรวาทการ • หลวงกาจสงคราม • หลวงชำนาญนิติเกษตร • หลวงเชวงศักดิ์สงคราม • ดิเรก ชัยนาม • หลวงนาวาวิจิต • หลวงพรหมโยธี • หลวงสฤษฏิ์ยุทธศิลป์ • หลวงสังวรยุทธกิจ • หลวงเสรีเริงฤทธิ์ • วิลาศ โอสถานนท์ • หลวงเกรียงศักดิ์พิชิต • ทวี บุณยเกตุ • บุญเจียม โกมลมิตร์ • สวัสดิ์ สวัสดิ์รณรงค์ • เดือน บุนนาค • วนิช ปานะนนท์ • พระยามไหสวรรย์ • อุดมโยธา รัตนาวดี • หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ • กาพย์ เทวฤทธิพันลึก ทัตตานนท์ • สังวรณ์ สุวรรณชีพ • ศรีธรรมราช กาญจนโชติ • พิน อมรวิสัยสรเดช • ทหาร ขำหิรัญ • ชลิต กุลกำม์ธร • ชิต มั่นศิลป์ สินาดโยธารักษ์ • โประ สมาหาร • เรือง เรืองวีระยุทธ • ทองอินทร์ ภูริพัฒน์ • จิระ วิชิตสงคราม • ทวี ตะเวทิกุล • วิจิตร ลุลิตานนท์ • พระยาอรรถการีย์นิพนธ์ • พระตรีรณสารวิศวกรรม • เตียง ศิริขันธ์ • ถวิล อุดล • พึ่ง ศรีจันทร์ • ทอง กันทาธรรม • สงวน ตุลารักษ์ • หลวงบรรณกรโกวิท • จำลอง ดาวเรือง • วุฒิ สุวรรณรักษ์ • จรูญ สืบแสง • พระสุทธิอรรถนฤมนตร์ • เจ้าวรทัศน์ ณ ลำพูน • ชิต เวชประสิทธิ์ • ชม จารุรัตน์ • น้อม เกตุนุติ • เลียง ไชยกาล • หลวงอังคณานุรักษ์ • สุวิชช พันธเศรษฐ • ใหญ่ ศวิตชาต • ฟอง สิทธิธรรม • บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ • ขุนระดับคดี • วิโรจน์ กมลพันธ์ • ทวน วิชัยขัทคะ • อิ้น บุนนาค • ทองเปลว ชลภูมิ์ • หม่อมเจ้านนทิยาวัด สวัสดิวัตน์ • เยื้อน พาณิชวิทย์ • วิโรจน์ กมลพันธ์ • หลวงนรัตถรักษา • หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช • เลื่อน พงษ์โสภณ • ศรีเสนา สมบัติศิริ • ใหญ่ ศวิตชาต • สอ เศรษฐบุตร • ถัด พรหมมานพ • หม่อมเจ้ารังษิยากร อาภากร • ชวลิต อภัยวงศ์ • กิจจา วัฒนสินธุ์ • เขมชาติ บุณยรัตพันธุ์ • เจ๊ะ อับดุลลา หลังปูเต๊ะ • ปฐม โพธิ์แก้ว • ฟื้น สุพรรณสาร • นายวรการบัญชา • สุกิจ นิมมานเหมินท์ • เสวตร เปี่ยมพงศ์สานต์ • ปลด ปลดปรปักษ์ พิบูลภาณุวัฒน์ • หลวงสุนาวินวิวัฒ • บัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา • หลวงอรรถพรพิศาล • ขุนคงฤทธิศึกษากร • ประเสริฐ สุดบรรทัด • เทพ โชตินุชิต • สงกรานต์ อุดมสิทธิ์ • เสรี อิศรางกูร ณ อยุธยา • เสมอ กัณฑาธัญ • พระนิติธารณ์พิเศษ • สฤษดิ์ ธนะรัชต์ • ละม้าย อุทยานานนท์ • ประมาณ อดิเรกสาร • หลวงชำนาญอรรถยุทธ์ • เผ่า ศรียานนท์ • หลวงเชิดวุฒากาศ • เดช เดชประดิยุทธ • ศิริ สิริโยธิน • หม่อมหลวงชูชาติ กำภู • ชื่น ระวิวรรณ • เนตร เขมะโยธิน • ทิม ภูริพัฒน์ • อารีย์ ตันติเวชกุล

ด • พ • ก

คณะรัฐมนตรีคณะที่ 36 ของไทยนายกรัฐมนตรี

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช

รองนายกรัฐมนตรี

ประมาณ อดิเรกสาร •

ทวิช กลิ่นประทุม

• บุญเท่ง ทองสวัสดิ์

สำนักนายกรัฐมนตรี

ปรีดา พัฒนถาบุตร • นิพนธ์ ศศิธร

กลาโหม

ประมาณ อดิเรกสาร •

กมล สีตะกลินการคลัง

บุญชู โรจนเสถียร • ทินกร พันธุ์กระวี • ประภัทรพงศ์ เวชชาชีวะ

การต่างประเทศ

ชาติชาย ชุณหะวัณ • ประเทือง คำประกอบ

เกษตรและสหกรณ์

ทวิช กลิ่นประทุม

• ดาบชัย อัคราช •

อนันต์ ภักดิ์ประไพ

•

บุญส่ง สมใจคมนาคม

ศิริ สิริโยธิน • บุญยงค์ วัฒนพงศ์ •

อนันต์ ฉายแสง

• ประทวน รมยานนท์

พาณิชย์

ทองหยด จิตตวีระ • ธเนศ เอียสกุล

มหาดไทย

บุญเท่ง ทองสวัสดิ์

• หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช • บุญเลิศ เลิศปรีชา • ประกอบ ประยูรโภคราช

ยุติธรรม

ใหญ่ ศวิตชาต

• บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ •

บุญคุ้ม จันทรศรีสุริยวงศ์ศึกษาธิการ

นิพนธ์ ศศิธร

• ประชุม รัตนเพียร •

ประเสริฐ บุญสม

• สุวรรณ ธนกัญญา • ปัญจะ เกสรทอง

สาธารณสุข

ประชุม รัตนเพียร

• สวัสดิ์ คำประกอบ • อุทัย ชุณหะจัทน์ •

อนันต์ ฉายแสงอุตสาหกรรม

สุรินทร์ เทพกาญจนา • แสวง พิบูลย์สราวุธ • วัฒนา อัศวเหม

ทบวงมหาวิทยาลัย

ชาญ อังศุโชติ

• นิพนธ์ ศศิธร

โฆษกประจำสำนักนายกฯ

จรูญ กุวานนท์

พ้นจากตำแหน่ง : รัฐมนตรีช่วยว่าการ

ด • พ • ก

ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์

กรุณา กุศลาสัย ● กัณหา เคียงศิริ ● โกวิท เอนกชัย ● คำพูน บุญทวี ● คำสิงห์ ศรีนอก ● หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช ● ฉัตรชัย วิเศษสุวรรณภูมิ ● ชาติ กอบจิตติ ● ทวีป วรดิลก ● เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ● ประคิณ ชุมสาย ณ อยุธยา ● ประภัสสร เสวิกุล ● ประยอม ซองทอง ● หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล ● มณี พยอมยงค์ ● ระวี ภาวิไล ● ’รงค์ วงษ์สวรรค์ ● พลตำรวจเอก วสิษฐ เดชกุญชร ● คุณหญิงวินิตา ดิถียนต์ ● หม่อมหลวงศรีฟ้า มหาวรรณ ● ศักดิชัย บำรุงพงศ์ ● สถาพร ศรีสัจจัง ● สมบัติ พลายน้อย ● สุกัญญา ชลศึกษ์ ● สุจิตต์ วงษ์เทศ ● สุชาติ สวัสดิ์ศรี ● สุภา สิริสิงห ● สุรชัย จันทิมาธร ● สุวัฒน์ วรดิลก ● เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ● อบ ไชยวสุ ● อังคาร กัลยาณพงศ์ ● อัศศิริ ธรรมโชติ ● อาจินต์ ปัญจพรรค์ ● อดุล จันทรศักดิ์

แม่แบบ:ศิลปินแห่งชาติ : ทัศนศิลป์ ● ศิลปะสถาปัตยกรรม ● ศิลปะการแสดง ● วรรณศิลป์

ด • พ • ก

บุคคลสำคัญของโลกชาวไทยโดยองค์การยูเนสโกพระมหากษัตริย์

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย • พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว • พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว • พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว • พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช

พระบรมวงศานุวงศ์

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ • สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส • พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ • สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก • สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี • พระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท • สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

บุคคลสำคัญ

สุนทรภู่ • พระยาอนุมานราชธน • ปรีดี พนมยงค์ • หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล • กุหลาบ สายประดิษฐ์ • พุทธทาสภิกขุ • เอื้อ สุนทรสนาน • หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช • หม่อมหลวงบุญเหลือ เทพยสุวรรณ

ดูเพิ่ม: สถานีย่อย • มรดกโลกในไทย

ด • พ • ก

พรรคกิจสังคม หัวหน้าพรรค

หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช · สิทธิ เศวตศิลา · หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช · มนตรี พงษ์พานิช · บุญพันธ์ แขวัฒนะ · สุวิทย์ คุณกิตติ · พยุง นพสุวรรณ · เจษฎา ตันติบัญชาชัย · อรรถพล ชัยนันท์สมิตย์ · ทองพูล ดีไพร

เลขาธิการพรรค

โกศล ไกรฤกษ์ · พงส์ สารสิน · สุรัตน์ โอสถานุเคราะห์ · มนตรี พงษ์พานิช · ประยุทธ์ ศิริพานิชย์· เขษม ไกรสรรณ์ · บุญพันธ์ แขวัฒนะ · เฉลิม อยู่บำรุง · สุวิทย์ คุณกิตติ · สมศักดิ์ เทพสุทิน · ระวี หิรัญโชติ · เจษฎา ตันติบัญชาชัย · อุทัย นิ่มสุวรรณ · ปราโมทย์ ตามควร · อำนวย ศิริทองสุข · สยมภู เกียรติสยมภู

ด • พ • ก

พรรคประชาธิปัตย์ หัวหน้าพรรค

ควง อภัยวงศ์ • หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช • ถนัด คอมันตร์ • พิชัย รัตตกุล • ชวน หลีกภัย • บัญญัติ บรรทัดฐาน • อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ