พระกรุวัดพระธาตุ จ.สพุ รรณบุรี วดั พระศรรี ัตนมหาธาตุ เป็นวดั เกา่ แก่ท่ีมีมาแตส่ มยั โบราณ เดิมชาวบา้ นเรยี ก วดั พระธาตุ ตงั้ อยทู่ ่ี ต.รวั้ ใหญ่ อ.เมือง .สพุ รรณบรุ ี ฝ่ังทศิ ตะวนั ตกของแมน่ า้ สพุ รรณ (ทา่ ีน) หา่ ง ากเชิงสะพานขา้ ม แมน่ า้ สพุ รรณประมาณ ๒๐๐ เมตร มีองคพ์ ระปรางคเ์ ป็นประธาน และมีเ ดียร์ ายรอบท่ีมีสภาพปรกั หกั พงั หมด ประวตั ิการสรา้ งวดั พระศรี รตั นมหาธาตุ ยงั เป็นขอ้ ถกเถียง และโตแ้ ยง้ กนั อยวู่ า่ สรา้ งขนึ้ ใน สมยั ใดกนั แน่ แม้ ะปรากฏหลกั ฐานเป็นแผน่ ลานทอง ารกึ ประวตั กิ ารสรา้ ง ท่ีพบเม่ือครงั้ เปิดกรุในปี ๒๔๕๖ แตก่ ย็ งั ขาดความ สมบรู ณ์ เน่ือง ากแผน่ ลานทองสญู หายและชารุดไปเป็น านวนมาก ากหลกั ฐานเอกสารแผ่น ารกึ ต่างๆ คณะกรรมการชาระ ประวตั ิศาสตรไ์ ทย ใหข้ อ้ สนั นิษฐานวา่ วดั พระศรรี ตั นมหาธาตนุ ีม้ ี โอกาสท่ี ะเป็นไปไดม้ ากวา่ สรา้ งในรชั สมยั สมเด็ พระบรมราชาธิราช ท่ี ๒ (เ า้ สามพระยา พ.ศ.๑๙๖๗-๑๙๙๑) และบรู ณปฏิสงั ขรณอ์ ีก ครงั้ ในรชั สมยั สมเด็ พระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.๑๙๙๑-๒๐๓๑) หอ้ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” อาเภอดอนเจดีย์
พระกรุวดั พระธาตุ จ.สุพรรณบรุ ี วดั พระศรีรัตนมหาธาตุ เป็นวัดคูบ่ ้านค่เู มอื งสพุ รรณบุรี มาแตค่ รงั้ โบราณ ในสมยั อทู่ อง าตอ้ งรา้ ง เพราะภยั สงครามระหวา่ ง ไทย-พมา่ เม่ือคราวกรุงศรอี ยธุ ยาแตก พ.ศ.๒๓๑๐ ทหารพมา่ ได้ ปลน้ สะดมประชาชนคนไทย พรอ้ มทงั้ กวาดตอ้ นครอบครวั ไทยไป เป็นเชลยยงั เมืองพมา่ ชาวสพุ รรณท่ีรกั อิสระ งึ ตอ้ งหนีซอกซอนไป อาศยั อยตู่ ามป่ าดงพงไพร ทงิ้ บา้ น ทงิ้ วดั ปลอ่ ยใหร้ กรา้ ง ปราศ าก ผคู้ นดแู ล เมืองสพุ รรณ งึ รกรา้ งไปรว่ มรอ้ ยปี กรุวดั พระศรรี ตั นมหาธาตุ นบั เป็นแหลง่ ท่ีคน้ พบพระพิมพท์ ่ีสาคญั และไดร้ บั ความนิยมสงู หลายตอ่ หลายพมิ พ์ รวมถงึ พระพมิ พห์ นง่ึ ใน ชดุ เบญ ภาคี คือ พระผงสพุ รรณ และอีกพิมพห์ นง่ึ ในชดุ เบญ ภาคีพระยอดขนุ พล คือ พระมเหศวร นอก ากนีย้ งั มีพระพมิ พส์ าคญั ๆ อีกหลากหลาย อาทิ พระสพุ รรณ หลงั ผาน (หลงั พระ) พระสพุ รรณยอดโถ พระปทมุ มาศ พระกาแพง ศอก พระทา่ มะปรางค์ พระถา้ เสอื พระอรญั ญิก พระรว่ งยืน พระรว่ ง น่งั พระลลี าพมิ พต์ า่ งๆ ฯลฯ หอ้ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” อาเภอดอนเจดีย์
พระกรุวดั พระธาตุ จ.สุพรรณบุรี ลกั ษณะพระผงสุพรรณ - กรอบ เป็นรูปสามเหล่ยี ม ยอดตดั ( ตดั ดว้ ยตอก )ตลอด น ขอบขา้ ง - แบบชนดิ คลา้ ยพระนางพญากม็ ี แตม่ ีนอ้ ยมาก พระวรกาย เป็นพระพทุ ธรูป ศิลป์ สมยั อทู่ อง - แบบพมิ พท์ ่ีมารตฐาน มี ๓ แบบคือ พิมพห์ นา้ แก่ พิมพห์ นา้ กลาง และ พมิ พห์ นา้ หนมุ่ - พระเกศ ซอ้ นกนั ๓ชนั้ พระกรรณ หย่อนยาน ปลายพระกรรณ ซา้ ยหกั เขา้ มมุ ใน ตน้ ของพระกรรณตดิ กบั พระเศียร คลา้ ยหแู พะ พระ อรุ ะ คลา้ ยหวั ชา้ ง พระอทุ ร แฟบ ดา้ นหลงั ะปรากฏรอยนิว้ มือเกือบ ทกุ องค์ - พระผงสพุ รรณ มีสที ่ีแตกตา่ งกนั ถงึ ๔ สี คือ ๑ สดี า ๒ สีแดง ๓ สีเขียว ๔ สีพกิ ลุ แหง้ พระพทุ ธคณุ นน้ั ใช้ดใี นทางเมตตามหานยิ ม คงกระพนั ตลอดจน แคล้ว และคงกระพนั ชาตรี ห้องสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” อาเภอดอนเจดยี ์
พระชุดเบญจภาคเี นือ้ ดนิ พระรอด กรุวัดมหาวนั จ.ลาพูน พระลลี าทุ่งเศรษฐีและพระซุ้มกอ จ.กาแพงเพชร พระนางพญา กรุวัดนางพญา จ.พิษณโุ ลก พระผงสุพรรณ กรุวดั พระศรีรัตนมหาธาตุ จ.สุพรรณบุรี โดย นายศุภชัย สายณั ห์ พระรอด พมิ พ์ต้อ พระลลี าทุ่งเศรษฐี พระนางพญา พมิ พ์สังฆาฎิ พระผงสุพรรณ พมิ พ์หน้ากลาง คานา หนงั สือเร่ืองพระเบญจภาค(ี เน้ือดิน)เล่มน้ี จดั ทาข้ึนเพอื่ เป็นวิทยาทาน แกผ่ ตู้ อ้ งการศึกษาและ หดั ดูพระชุดเบญจภาคีเฉพาะทเ่ี ป็นเน้ือดิน อนั ประกอบดว้ ย พระรอด กรุวดั มหาวนั จ.ลาพูน พระลีลา ทงุ่ เศรษฐี(พระเม็ดขนุน) พระซุ้มกอ จ.กาแพงเพชร พระนางพญา กรุวดั นางพญา จ.พษิ ณุโลกและพระ ผงสุพรรณ กรุวดั พระศรีรตั นมหาธาตุ จ.สุพรรณบรุ ี โดยไดร้ วบรวมภาพถ่ายของพระแทๆ้ ต้งั แต่อดีต ถึงปัจจุบนั ทม่ี ีอยใู่ นวงการพระแทส้ ากล พระบางองคเ์ ปลี่ยนเจ้าของผูค้ รอบครองบูชากนั ไปแล้ว หลายๆท่านดว้ ยกนั พระบางกรุอาจจะหาดูยาก เพราะมีจานวนนอ้ ยมีราคาแพง ทวั่ ๆไปอาจจะไม่ ค่อยไดพ้ บเห็นของแทๆ้ กนั เกรงว่าความรู้จะขาดตอนไป จึงไดน้ าเสนอไวเ้ ป็ นแนวทางประกอบ การศึกษา จุดตาหนิ พิมพต์ ่างๆ หวงั ว่าจะเป็นประโยชน์แกอ่ นุชนรุ่นหลงั ๆสืบไป ขอขอบคุณท่านเจ้าของพระท้งั อดีตและปัจจุบนั ทุกๆท่านท่ีได้ร่วมกนั แบ่งปันความรู้จาก ภาพถ่ายพระท้งั หมดน้ี นับว่าเป็ นกุศลใหญ่หลวงร่วมกนั เพ่ือพระแทๆ้ จะได้มีผูส้ ืบทอด ต่อๆไป อยา่ งถูกตอ้ ง นาย ศุภชัย สายณั ห์ 10 ต.ค.2563 สารบัญ หน้า เรื่อง 1 - 26 27-45 พระนางพญา วดั นางพญา จ.พษิ ณุโลก 46-68 -พระนางพญา พิมพอ์ กนนู เลก็ 69-97 -พระนางพญา พิมพเ์ ทวดา 98-110 -พระนางพญา พิมพส์ งั ฆาฎิ 111-118 -พระนางพญา พมิ พเ์ ข่าตรง 119-135 -พระนางพญา พมิ พอ์ กนนู ใหญ่ 136-144 -พระนางพญา พิมพเ์ ขา่ โคง้ 145-157 158-177 พระผงสุพรรณ จ.สุพรรณบุรี 178-189 -พระผงสุพรรณ พมิ พห์ นา้ แก่ 190-213 -พระผงสุพรรณ พมิ พห์ นา้ กลาง 214-225 -พระผงสุพรรณ พมิ พห์ นา้ หนมุ่ 226-233 234-243 พระซุ้มกอและ พระลลี าทุ่งเศรษฐี หรอื พระลลี าเมด็ ขนนุ จ.กาแพงเพชร 244-258 -พระลลี าทุง่ เศรษฐหี รือพระกาแพงเมด็ ขนนุ 259-263 -พระซุม้ กอดา พิมพใ์ หญ่ แบบไม่มีกนกขา้ ง 264-271 -พระซุม้ กอดา พมิ พใ์ หญ่ แบบมกี นกขา้ ง 272-283 -พระซุ้มกอ พมิ พก์ ลาง 284-306 -พระซุม้ กอ พมิ พเ์ ลก็ 307-313 -พระซุม้ กอ พมิ พข์ นมเปี๊ยะ 314-327 328-351 พระรอดกรุ วดั มหาวนั จ.ลาพูน 352-364 -พระรอด พิมพใ์ หญ่ 365 -พระรอด พิมพก์ ลาง -พระรอด พิมพเ์ ลก็ -พระรอด พิมพต์ อ้ -พระรอด พมิ พต์ ้นื ความเหมอื น ความต่างของพระรอดแต่ละพิมพ์ 1 พระนางพญา พมิ พ์ เข่าโค้ง 2 พระนางพญา พมิ พ์เข่าตรง 3 พระนางพญา พมิ พ์อกนูนใหญ่ 4 พระนางพญา พมิ พ์สังฆาฎิ 5 พระนางพญา พมิ พ์ เทวดา 6 พระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 7 พระนางพญา พมิ พ์ พเิ ศษ 8 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์เข่าโค้ง 9 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์เข่าตรง 10 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์อกนูนใหญ่ 11 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์สังฆาฎิ 12 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์ เทวดา 13 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 14 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์ พเิ ศษ 15 พระนางพญา พมิ พ์ เข่าโค้ง 16 ด้านหน้า พระนางพญา เข่าโค้ง 17 ด้านหน้า พระนางพญา เข่าโค้ง 18 ด้านหน้า พระนางพญา เข่าโค้ง 19 ด้านหน้า พระนางพญา เข่าโค้ง 20 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์ เข่าโค้ง 21 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์ เข่าโค้ง 22 พระนางพญา วดั นางพญา พษิ ณุโลก พระเครื่องนางพญา วดั นางพญา จงั หวดั พิษณุโลก ท้งั พิมพใ์ หญ่และพมิ พเ์ ล็ก ทุกพิมพถ์ ูกจดั เข้าชุดหน่ึง ในหา้ องคห์ รือท่ีเราเรียกกนั วา่ พระชุดเบญจภาคี ท่ีวงการพระเคร่ือง พระบชู าเสาะหาและนยิ มกนั มาต้งั แตก่ อ่ นพ.ศ. 2500 โดยตรียมั ปวาย นกั นยิ มสะสมพระเคร่ืองของวงการพระยุคน้นั เป็ นผูร้ ิเริ่มจดั ชุดไว้ ซ่ึงประกอบดว้ ยพระ สมเดจ็ วดั ระฆงั ของสมเดจ็ พระพุฒาจารยโ์ ต พรหมรังสี เป็นประธาน แขวนอยู่ตรงกลางลา่ งสุด ถดั ข้ึนมากจ็ ะเป็ น พระซุม้ กอ ของจงั หวดั กาแพงเพชร คกู่ บั พระนางพญา วดั นางพญา จงั หวดั พษิ ณุโลก และคู่หลงั สุดกจ็ ะเป็นพระ รอดยอดพระเคร่ืองของกรุวดั มหาวนั จงั หวดั ลาพูนคู่กบั พระผงสุพรรณกรุ วดั พระศรีรัตนมหาธาตุ จงั หวดั สุพรรณบรุ ี ท้งั น้พี ระรอดจะมอี ายกุ ารสร้างเกา่ แกท่ สี่ ุด คือกวา่ พนั ปี และอายุการสร้างนอ้ ยท่ีสุด คือพระสมเด็จวดั ระฆงั ประมาณ 150-160 ปี แตถ่ ึงอยา่ งไร พระสมเดจ็ วดั ระฆงั ทุกๆพิมพ์กเ็ ป็นที่นิยมและผู้คนตอ้ งการเป็นลาดบั ตน้ ๆกอ่ นองคอ์ ื่นๆในบรรดานกั นยิ มและสะสมพระเคร่ืองจะมีความชอบในพระชดุ เบญจภาคไี มเ่ ท่ากนั เกอื บทุกๆ คนไป การเสาะแสวงหากจ็ ะเริ่มสะสมจากองคท์ ช่ี อบหรือรกั มากทีส่ ุดกอ่ นแลว้ จึงไล่เรียงเกบ็ ใหค้ รบชดุ ท้งั 5 องค์ แต่กไ็ ม่ใช่เร่ืองง่ายๆเลย เพราะพระในชุดเบญจภาคีแต่ละองคม์ ีมูลค่าราคาค่อนขา้ งสูงและหายาก กวา่ จะไดพ้ บเห็น และมโี อกาสไดซ้ ้ือหากย็ ากมากๆ ยิ่งตอ้ งการพระสวยงามสภาพเดิมๆกจ็ ะย่ิงยากมากข้ึนไปอีก และตอ้ งใชท้ ุน ทรัพยส์ ูงกวา่ ราคาตลาดทวั่ ๆไปอกี 2-3 เทา่ ตวั ทีเดียว จงึ มนี อ้ ยคนนกั ทีจ่ ะเกบ็ สะสมพระชุดเบญจภาคีไดค้ รบท้งั 5 องค์ ไดอ้ ยา่ งถกู ใจ ในเวลาอนั รวดเร็ว(ยกเวน้ เศรษฐีหรือมหาเศรษฐีเท่าน้นั ) เพราะปัจจุบนั มีผูน้ ิยมสะสมพระ เคร่ืองกนั อย่างกวา้ งขวาง พระจงึ กระจดั กระจายกนั ไปทวั่ สารทิศ ปัจจุบนั พระซุ้มกอพิมพใ์ หญ่กาแพงเพชรเป็ น พระที่หาดยู ากมากรวมท้งั พมิ พอ์ นื่ ๆดว้ ย รองลงไปกจ็ ะเป็นพระรอดวดั มหาวนั จงั หวดั ลาพูนทุกๆพิมพ์ ต่อดว้ ย พระผงสุพรรณท้งั 3 พมิ พ์ พระนางพญาพิมพเ์ ข่าโคง้ พิมพอ์ กนนู ใหญ่ พมิ พเ์ ข่าตรง โดยรวมๆพิมพใ์ หญจ่ ะมนี อ้ ย พบเหน็ ไดย้ ากกวา่ พมิ พเ์ ลก็ ๆเชน่ พิมพส์ งั ฆาฎิและพมิ พเ์ ทวดาพมิ พอ์ กนูนเลก็ ส่วนพิมพพ์ เิ ศษไม่ตอ้ งพูดถงึ เพราะ พบเหน็ ไดน้ อ้ ยมากอยู่แลว้ พระสมเดจ็ ท้งั วดั ระฆงั และบางขุนพรหม เขา้ ใจวา่ จะเป็นพระท่ผี คู้ นตอ้ งการเป็นลาดบั แรกสุดของการสะสมพระชดุ เบญจภาคี แตก่ ไ็ ม่ใชเ่ รื่องง่ายๆเลยที่จะมโี อกาสไดค้ รอบครองท่าน ไมว่ า่ จะเป็นพระ สมบรูณห์ รือพระชารุดกต็ ามทจ่ี ะเรียกวา่ เป็นสุดยอดของความนิยม กค็ งจะไม่ผิดนกั ส่วนใหญ่ของนกั สะสมใน วงการปัจจุบนั ขอแค่มีพระสมเดจ็ สมบรูณเ์ รียบร้อยหรือพองามสกั องคเ์ ดยี วกค็ งจะพอแลว้ เพราะถา้ จะไปให้ครบ เบญจภาคที ้งั ชดุ คงตอ้ งใชง้ บประมาณหลายๆสิบลา้ นหรือเกนิ ร้อยลา้ นกว็ า่ ไดค้ รับ ถา้ เป็ นพระสวยๆในทรรศนะ ของผูเ้ ขียนเหน็ วา่ พระในชดุ เบญจภาคที ้งั 5 องคน์ ้นั ไมว่ า่ จะมีองคใ์ ดองค์หน่ึงเพียงองคเ์ ดียวกค็ งจะพอเพียงแล้ว 23 สาหรบั การแขวนบชู าตดิ ตวั อย่างมนั่ ใจในพระพุทธคณุ ความศกั ด์ิสิทธ์ิของพระน้นั ๆ คร้ังกอ่ นได้อธิบายถึงพระ สมเดจ็ วดั ระฆงั และบางขุนพรหมเสร็จส้ินครบทุกแม่พิมพ์แล้ว จึงอยากจะอธิบายถึงพระนางพญา วดั นางพญา จงั หวดั พิษณุโลก ให้ครบทุกแมพ่ มิ พ์ คือ พิมพใ์ หญเ่ ขา่ โคง้ พมิ พใ์ หญเ่ ข่าตรง พมิ พใ์ หญ่อกนูนใหญ่ พิมพส์ ังฆาฎิ พิมพเ์ ทวดาและพมิ พอ์ กนนู เลก็ ซ่ึงท้งั หกพมิ พเ์ ป็นพมิ พท์ ผ่ี คู้ นในวงการนยิ มเสาะหากนั ทุกๆพิมพ์ พระนางพญา วดั นางพญา พิษณุโลก แตกกรุคร้งั แรกเม่อื ร้อยกวา่ ปี ลว่ งมาแลว้ และต่อๆมากม็ ีข้ึนอีกหลายๆแห่งท้งั พษิ ณุโลกและ กรุงเทพ ธนบุรี ซ่ึงเขา้ ใจกนั วา่ มีผคู้ นนาลงมาฝากใส่กรุตา่ งๆและเจดยี ์ เพราะพบแตล่ ะแห่งจานวนไม่มากนกั เร่ือง ประวตั กิ ารสร้างและการพบพระในแต่ละกรุแต่ละแห่งผูเ้ ขียนจะขอเวน้ ไวไ้ ม่ต้องอธิบายรายละเอียด เพราะมี ผเู้ ขียนประวตั ิไวแ้ ลว้ มากมาย คงจะวา่ กนั เฉพาะเรื่องพิมพ์ ทรง รูปแบบการสร้างหรือการผลติ และส่วนของเน้ือหา พระนางพญา ความเกา่ ของอายแุ ละธรรมชาติของพระนางพญาเป็นหลกั ใหญ่ๆไล่เรียงกนั ไปท่ีละพิมพๆ์ จนครบ ทุกๆพิมพแ์ ละขออนุญาตท่ีจะไม่ใช้คาศพั ท์เพ่ือให้เข้าใจตรงกนั ง่ายข้ึน ก่อนอื่นควรจะตอ้ งทราบถึงอายุพระ นางพญาเสียกอ่ นวา่ สร้างข้ึนเมื่อประมาณ พ.ศ. 2095หรือกอ่ นหนา้ เลก็ นอ้ ย สมยั ของพระสุทธิกษตั ริย์ พระมเหสี ของสมเดจ็ พระมหาธรรมราชา ชว่ งที่ครองเมืองพิษณุโลกกอ่ นท่ีจะเสียกรุงคร้ังท่ี 1 ให้แกพ่ ม่าเม่ือ พ.ศ. 2112 ผสู้ ร้างคอื พระราชมารดาของสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชนน่ั เอง ถา้ จะนบั อายถุ ึงปัจจุบนั พ.ศ.2562 กจ็ ะมีอายุถึง 466 ปีทเี ดียว พระนางพญาแตกกรุแพร่หลายออกมาเมอ่ื ประมาณ พ.ศ. 2442 ช่วงรัชสมยั ของรัชกาลที่ 5 เมื่อร้อย กวา่ ปีลว่ งมาแลว้ พระนางพญา เมอ่ื สร้างแลว้ เสร็จถกู บรรจุในกรุอยู่เกอื บๆ 350 ปี จึงไดแ้ ตกกรุออกมาและเม่ือล้น เกลา้ รชั กาลท่ี 5 ไดเ้ สดจ็ ประพาสหวั เมอื งพิษณุโลก กรมการเมืองกไ็ ดน้ าทูลเกลา้ ถวายฯและไดแ้ จกจ่ายขา้ ราช บริพารทต่ี ามเสดจ็ อย่างทว่ั กนั พระนางพญาจงึ ไดก้ ระจายไปทว่ั และบางส่วนถกู นาไปบรรจุกรุซ้าที่วดั ต่างๆ โดย เฉพาะท่ี กทม.และธนบุรีหลายๆแห่งรวมถงึ ทีว่ งั หนา้ ดว้ ย แต่ท้งั หมดกเ็ ป็นพระชนิดเดียวกนั พิมพ์แบบเดียวกนั เน้อื หากจ็ ะเป็นแบบเดยี วกนั เพยี งแต่บางแห่งอาจจะมกี ารลงรกั ปิ ดทองเพม่ิ ข้ึนโดยเฉพาะพระนางพญาท่ีข้ึนที่วงั หนา้ เกอื บทกุ องคจ์ ะมกี ารลงรักปิดทองอยา่ งงดงามส่วนพระท่ีข้ึนท่วี ดั อนิ ทรวิหารบางขุนพรหมจะมีสีคล้าๆของ สนิมเหลก็ เกาะตดิ แน่นอยู่เพราะพระนางพญาท้งั หมดอยู่ในบาตรพระจึงถูกสนิมเหล็กของบาตรพระเกาะซึม เขา้ เน้ือแตก่ ท็ าให้ผวิ พระ มีลกั ษณะจดั จา้ นงดงามไปอีกแบบหน่งึ พระนางพญา วดั นางพญา ถกู บรรจุอยใู่ นกรุของวดั นางพญากวา่ 300 ปี ธรรมชาติของผิวพระแม้จะเป็น พระทสี่ ะอาดแต่กจ็ ะมีคราบกรุ ผิวพรรณท่ีบ่งบอกว่าเคยอยู่ในกรุเป็นระยะเวลานานมากๆ ขอ้ น้ีจะช่วยในการ พจิ ารณาแยกแยะพระแท-้ เก๊ พระผิวเกา่ หรือใหม่ไดช้ ดั เจนประการหน่ึง อีกแบบหน่ึงคอื พระท่ีมีผิวเคลือบไวด้ ้วย 24 ยางไมห้ รือคราบน้าหมากหรือน้าวา่ น แบบน้จี ะยงิ่ ทาใหผ้ ิวพระหรือเน้ือพระจดั จา้ นมีเสน่ห์ชวนมองย่ิงนกั เพราะ ความเกา่ ของน้าวา่ นหรือน้าหมากหรือยางไมก้ ส็ ุดแตจ่ ะเรียกกนั บางส่วนจะซึมเขา้ ผวิ เน้ือพระทาให้เกดิ ความหนึก นมุ่ มเี สน่ห์ชวนมองและขายไดร้ าคา เพราะผคู้ นนิยมกนั มาก แตก่ ม็ ีนกั นิยมสะสมท่ชี อบพระผิวพรรณดีๆยงั ไมผ่ ่าน การสมั ผสั จบั ตอ้ ง(ผิวพรรณแบบหมอ้ ใหม)่ อีกกลมุ่ หน่ึง แต่พระประเภทแบบน้ีจะหาค่อนๆยากสักหน่อยมีน้อย องคท์ จี่ ะมผี ิวพรรณดีๆแบบท่ีวา่ น้นั กจ็ ะขายไดร้ าคามากๆเหมือนกนั ครับ แต่กต็ อ้ งพิจารณากนั ให้รอบคอบสัก หน่อย เพราะของแทแ้ ละของเกผ๊ ิวพรรณคลา้ ยๆกนั แบบน้ี ลกั ษณะสีของผวิ พระนางพญากเ็ หมือนพระดินเผาผสมผงวา่ นเกษรทว่ั ๆไป คือมสี ีเหลือง สีแดง สีเขียว สี ดา สีเทาหรือสีมอยหรือสีสวาทกเ็ รียกกนั แตบ่ างองคอ์ าจจะมีสีปนกนั ทีเ่ รียกวา่ สีผ่านแต่ละสีแกอ่ ่อนไม่เท่ากนั ถ้า เป็นสีเขียวกจ็ ะมที ้งั เขียวเขม้ เกอื บดา เขียวคราบเหลือง เขยี วคราบแสดหรือส้ม ในขบวนพระเน้ือดินท่ีมีอายุ 400- 600 กวา่ ปี น้นั มีมากมายหลายกรุหลายเมอื ง แต่พระนางพญาจะมีเน้อื ท่เี ป็ นเอกสักษณ์ไม่เหมือนพระเน้ือดินอื่นๆ คือมีผิวพรรณเฉพาะละเอียดหนึกนมุ่ แตก่ ม็ กี รวดทรายโผล่ใหเ้ ห็นเน้ือไม่ละเอียดจนเกนิ ไปและไม่หยาบมากไป ไมก่ ระดา้ ง ไม่แกร่งนกั ถา้ เห็นบ่อยๆกจ็ ะเขา้ ใจไดเ้ องวา่ เน้อื พระนางพญา วดั นางพญาน้นั หนึกนุ่มผสมวา่ นเกษร แบบนกั เลน่ โบราณวา่ น้นั เป็นอย่างไรและทกุ ๆพิมพก์ จ็ ะเหมอื นๆกนั หมด ต้งั แตพ่ ิมพใ์ หญ่หลายๆพมิ พจ์ นถึงพิมพ์ เลก็ ๆทกุ พิมพ์ นกั สะสมรุ่นเกา่ ๆบอกวา่ มเี น้ือชนิ เงินดว้ ย แต่ปัจจุบนั ยงั ไม่เคยพบเหน็ ของแทๆ้ เลยสักองคเ์ ดยี ว 25 พมิ พ์ทรงของพระนางพญา พระนางพญาทกุ ๆพิมพท์ ้งั เลก็ และใหญ่มีลกั ษณะแบบเดียวกนั โดยรวม คือมีแต่องคพ์ ระนง่ั ขดั ราบ คือ แสดงลกั ษณะเท้าวางซ้อนกนั วางมือแบบมารวชิ ยั มีเส้นผ้าพาดสังฆาฎิ มีใบหูยาวจรดบ่ามีหูบายศรีทาบอีก ช้นั หน่งึ มีเส้นผา้ จีวรแสดงการห่มผา้ แบบเปิดไหล่ บางองคท์ ี่ติดชดั เจนจะเห็นหนา้ ตาปากจมูก ศิลป์ แบบอยุธยา มี เส้นกระจงั หนา้ หรือไรพระศกทกุ พิมพ์ กดเน้อื เขา้ แมพ่ ิมพด์ ว้ ยมอื ตดั ขอบขา้ งเป็นรูปสามเหล่ียมปลายยอดแหลม ทุกองค์ ดา้ นหลงั มกั จะเหน็ ร่อยรอยของลายมือผกู้ ดพมิ พพ์ ระมากบา้ งนอ้ ยบา้ งเกอื บทกุ องค์ และมกั จะมีรอยหยิบ จบั องคพ์ ระตอนเปียกๆหลงั จากผลติ เสร็จแลว้ แทบจะทกุ องค์ นกั เล่นเรียกวา่ จงอยมือจบั ความหนา-บางของพระนางพญา เมื่อเทียบกบั สัดส่วนของพระนางพญาแต่ละพิมพ์จะเห็นว่าพระ นางพญาอยู่ในเกณฑห์ นาถึงค่อนขา้ งหนาหรือหนามาก ท้งั พิมพใ์ หญ่และพิมพ์เล็กทุกพิมพ์ แต่ที่บางๆกม็ ีแต่ไม่ มากนกั ประมาณ 3-4 มม. เท่าน้นั การตัดขอบพระนางพญา เน่อื งจากแม่พิมพพ์ ระนางพญาไมม่ ขี อบ แม่บลอ๊ กตายตวั เหมอื นพระรอด พระซุ้มกอ เมื่อพิมพ์พระเสร็จ แลว้ จงึ ตอ้ งตดั ขอบองคพ์ ระใหเ้ ป็นรูปสามเหล่ียมเฉพาะองคพ์ ระเทา่ น้นั อาจจะมีตดั กวา้ งบา้ งตดั ชิดองคพ์ ระบา้ ง ก็ อยู่ท่ีผพู้ มิ พพ์ ระแตล่ ะท่านจะบรรจงตดั อยา่ งไร แตจ่ ากท่ีเห็นพระนางพญาแตล่ ะพมิ พๆ์ จะเห็นวา่ ส่วนใหญจ่ ะตดั ไป ในลกั ษณะแนวทางเดยี วกนั เป็นส่วนใหญ่ จะมตี ่างไปบางกไ็ ม่มากนกั เชน่ พระนางพญาพิมพ์เทวดาหรือพิมพ์อก แฟบจะตดั กวา้ ง คือห่างจากองคพ์ ระเป็นส่วนใหญท่ ้งั 3 ดา้ น ทาใหป้ ีกขา้ งเหลอื มากกวา่ พมิ พอ์ ่นื ๆที่ตดั ชดิ ๆกม็ ี แต่ พบเหน็ นอ้ ยกวา่ ทตี่ ดั กวา้ งๆและนางพญาพมิ พเ์ ทวดากจ็ ะแลดบู างกวา่ พิมพอ์ ่นื ๆ เมื่อเทียบกบั สดั ส่วน เพราะความ ทต่ี ดั กวา้ งกวา่ พมิ พอ์ ่นื ๆ ถา้ ตดั ชิดกบั องคพ์ ระจาทาใหด้ ูหนาข้นึ เพราะจะรวมความสูงขององค์พระเขา้ ดว้ ยกนั เป็น ความหนาแบบพมิ พอ์ กนนู เลก็ ทีส่ ่วนใหญจ่ ะตดั ชิดองคพ์ ระจงึ ทาใหแ้ ลดูหนามากข้นึ เพราะรวมความสูงขององค์ พระเขา้ ดว้ ยกนั ดา้ นขา้ งทีร่ อยตอกตดั มกั จะมีร่องรอยของการครูดเป็นร้ิวเป็นทาง เนอ่ื งจากเน้ือพระมีกรวดทรายผสมอยู่ มากจงึ มรี ่องรอยครูดเป็นแนวลงไป คนโบราณเรียกวา่ รอยตอกตดั จะพบเหน็ ไดแ้ ทบทกุ องคม์ ากบ้างน้อยบ้าง ท้งั พิมพใ์ หญ่และพิมพ์เล็กทุกๆพิมพ์แทบจะเรียกวา่ เป็นสัญลกั ษณ์ของพระนางพญากว็ ่าได้ ท้งั หมดน้ีเป็ นภาพ โดยรวมๆของพระนางพญาทุกๆพมิ พ์ คอื รูปแบบการผลติ หรือการสร้างพระเหมือนกนั หมด เน้ือหาไมต่ า่ งกนั มาก 26 นกั มที ้งั เน้ือละเอียดแกว่ า่ น เน้ือหยาบมีกรวดทรายโผล่จากผิวให้เหน็ เน้ือแขง็ แกร่งแนน่ แบบเน้อื อิฐกม็ พี บเหน็ ได้ บา้ งไมม่ ากนกั แตก่ เ็ ป็นการเฉพาะของเน้ือนางพญาเท่าน้นั พระอืน่ เกา่ ๆมมี ากมายแต่ไม่เหมือนเน้ือพระนางพญา ดา้ นหลงั มกั จะมลี ายนิว้ มือปรากฎอยู่ อาจมรี อยปาดหรือรอยยบั รอยครูดผสมบา้ ง แตบ่ างองคแ์ ทบจะมองไม่เห็น ลายมอื เลยถา้ ไมส่ ังเกตุ กเ็ คยพบเห็นบา้ งเหมือนกนั คราบไคลความเก่าร่องรอยของธรรมชาติ 460 กว่าปี ย่อม จะตอ้ งมีติดอยกู่ บั องคพ์ ระ ถงึ จะใชส้ ึกหรอขนาดไหนกต็ ามจงึ ควรที่จะพจิ ารณาใหร้ อบคอบ โดยเฉพาะคราบรารัก และคราบยางไมห้ รือน้าวา่ น ซ่ึงมกั จะพบเห็นไดบ้ อ่ ยๆในพระกรุและพระนางพญาแทบจะทุกพิมพแ์ ละทุกๆองค์ ถา้ มโี อกาสไดพ้ บเหน็ องคพ์ ระนางพญาไมว่ า่ จะเป็นพิมพใ์ ดอยากให้พิจารณาดา้ นหลงั ให้มากๆ เพราะจะทาให้ เหมือนของแทน้ ้นั ของเก๊ยังทาได้ไม่ดีนกั ความเป็ นธรรมชาติ ความเกา่ ของเน้ือพระนางพญาทุกๆพิมพ์มี เอกลกั ษณ์เป็นสาคญั ไมเ่ หมอื นพระเน้อื ดินเผาอ่นื ๆแมแ้ ต่พระดินเผาเมืองพิษณุโลกหลายๆพิมพ์หลายๆกรุกไ็ ม่ เหมอื นเน้อื พระนางพญาไดเ้ ลย ลกั ษณะของลายมือทก่ี ดเน้ือพระเข้าแม่พิมพ์น้นั จะปรากฎอยู่และอาจมีร่องรอย อ่ืนๆผสมอยูบ่ า้ ง เชน่ รอยครูด รอยยุบตวั ของดินดา้ นหลงั จะเป็นไปแบบธรรมชาติ ลกั ษณะของลายนิ้วมือท่ีติดอยู่ กค็ วรจะสงั เกตรุ ูปแบบของรอยน้วี า่ เป็นแบบใดเป็นสิ่งท่จี ะตอ้ งจดจาให้แมน่ ๆทเี ดยี ว 27 พระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 28 พระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 29 พระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 30 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 31 ด้านข้างพระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 32 ด้านข้างพระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 33 ใต้ฐานพระนางพญา พมิ พ์ อกนูนเลก็ 34 แม่พมิ พ์พระนางพญาพมิ พ์อกนูนเลก็ เป็นพิมพท์ จ่ี ดั อยูใ่ นกลุ่มของนางพญาพิมพเ์ ลก็ พมิ พน์ ้นี กั เลน่ รุ่น เกา่ เรียกวา่ พมิ พอ์ กต้งั พมิ พน์ ้ีจะหาพระทีส่ วยๆงดงามไดย้ ากกวา่ พมิ พอ์ ืน่ ๆแต่ถา้ องคส์ วยจริงๆกจ็ ะมหี นา้ ปาก ตา จมูกชดั เจน แตน่ อ้ ยองคท์ ไ่ี ดพ้ บเห็นค่าความนยิ มจะอยรู่ ้ังทา้ ยสุดของพระนางพญาความลกึ ขององคพ์ ระจะแลดูล่า สนั หนา บึกบนึ กวา่ พมิ พเ์ ลก็ อน่ื ๆรายละเอยี ดมไี มม่ ากนกั รูปทรงขององคพ์ ระตดั เป็นรูปสามเหลย่ี มหนา้ จว่ั มอี งค์ พระนงั่ อยไู่ มม่ ีฐาน พิมพน์ ้สี ่วนใหญ่จะตดั ชดิ องคพ์ ระพอดีท้งั 3 ดา้ น เข่าพระ ดา้ นลา่ งส่วนใหญ่มกั จะถูกตดั จนชิดกบั เข่าดา้ นล่าง จงึ มกั ไม่ค่อยจะพบเหน็ รายละเอียดมากนกั ถ้า บางองคท์ ่ตี ดั ห่างจากดา้ นล่างของเข่าพระจะพบเห็นวา่ มีลกั ษณะทเี่ ป็นเน้ือเกนิ ตรงบริเวณท่มี อื พระจบั เข่าเลก็ นอ้ ย เป็นแบบเดียวกบั พมิ พเ์ ขา่ ตรงมือตกเขา่ และปลายเขา่ พระนางพญาอกนนู เลก็ ท้งั 2 ดา้ นจะมลี กั ษณะเชดิ ปลายเข่าข้ึน เลก็ นอ้ ยพอมองออกเทา่ น้นั ปลายเขา่ ดา้ นนอกท้งั 2 ขา้ งมลี กั ษณะทีเ่ ทลาดลงไปหาพ้นื ผนงั เป็ นรูปแบบเฉพาะของ แมพ่ ิมพ์ ลกั ษณะรูปเขา่ ดา้ นบนจะเป็นแอ่งตกทอ้ งชา้ ง ปลายเขา่ ท้งั 2 ดา้ นจะเชดิ ข้ึนตามรูป วางรูปเทา้ หรือแขง้ พระ ซอ้ นกนั ต่างระดบั กนั เลก็ นอ้ ยขาดา้ นบนจะต่ากวา่ ขาดา้ นลา่ ง บางองคจ์ ะเห็นชดั เจนแต่ส่วนใหญ่จะกลมกลืนเห็น เพียงลางๆเท่าน้นั แต่ลกั ษณะแอ่นของเขา่ จะเหน็ ชดั เจน เพราะปลายเขา่ ท้งั 2 ดา้ นจะหนากวา่ จึงทาให้เข่าดา้ นบนมี ลกั ษณะแอน่ โคง้ ตรงกลางเป็นลกั ษณะขาขวาทบั ซา้ ยแสดงการสิ้นสุดปลายเทา้ ขวาที่อยู่ด้านบนของหน้าตกั เกือบ เลยแนวแขนซา้ ยออกไปเลก็ นอ้ ย ตรงน้ีบางทา่ นจะเหน็ เป็นซ้ายทบั ขวากค็ งไม่ผดิ นกั ปลายเขา่ ท้งั 2 ดา้ นจะมนโค้ง เทลาดเขา้ หาลาตวั แบบพระบูชานง่ั (คือแสดงใหเ้ ห็นโคนขาทีต่ ่อจากบ้นั เอวพระ) องค์พระ หรือลาตวั จะหนาใหญ่ นูนสูงจากพ้นื มากพอสมควร มีเส้นผา้ สังฆาฎิพาดจากไหล่ซ้ายองคพ์ ระ ลงมาถึงบริเวณแนวหกั ศอกจากน้นั ลาตวั องคพ์ ระจะยบุ ตวั ต่าลงไปเหน็ ไดช้ ดั เจนและเป็นจดุ สาคญั ของพิมพ์น้ีดว้ ย ทาให้เห็นลาแขนซา้ ยขององคพ์ ระชดั เจนลาแขนจะใหญห่ นาเมื่อเทียบกบั สัดส่วน โปรดสังเกตุการวางแขนซ้าย ขององคพ์ ระพิมพน์ ้ี ดา้ นในกบั ดา้ นนอกจะไม่เหมือนกนั และจะเป็นอยา่ งน้ีทุกๆองค์ของพิมพ์อกนูนเลก็ คือดา้ น ในจะโคง้ หนาไม่หกั ศอกแบบดา้ นนอก ลาตวั หรือองคพ์ ระค่อนขา้ งหนาใหญม่ เี น้ือเตม็ ท้งั ลาตวั ซอกแขนท้งั 2 ข้างลึกลงไปจึงเน้นลาตวั ให้นูน เดน่ ข้นึ มา ชว่ งอกพระจะเป็นส่วนทีส่ ูงจากพ้ืนมากกวา่ บริเวณไหลซ่ า้ ย-ขวาท้งั 2 ด้านเหมือนพิมพใ์ หญ่เข่าโคง้ มี เส้นแสดงขอบผา้ ชายจวี รห่มแบบเปิ ดไหล่ เส้นน้ีจะเร่ิมจากใบหูซา้ ยขององคพ์ ระทอดโคง้ ลงไปเข้าหาซอกรักแร้ ดา้ นขวามอื องคพ์ ระอย่างสวยงาม 35 ด้านหน้าพระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 36 ด้านหน้าพระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 37 ด้านหน้าพระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 38 ด้านหน้าพระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 39 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 40 ด้านหน้า พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 41 ด้านหลงั พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 42 ด้านข้าง พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 43 ด้านข้าง พระนางพญา พมิ พ์อกนูนเลก็ 44 แขน ขององคพ์ ระทอดลงมาค่อนขา้ งจะตรงแตค่ วามเรียวของแขนขวาน้จี ะทาให้แลดแู ขนเอียงหรือเบน ออกไปทางขวาเลก็ นอ้ ย เพราะลาแขนใหญ่จากโคนไหล่เรียวเลก็ ลงไปจนถงึ มือทจ่ี บั เขา่ ถา้ สงั เกตกุ ารเรียวเลก็ ลง จะเป็นเฉพาะดา้ นในทีต่ ดิ ลาตวั เท่าน้นั คนโบราณเรียกลกั ษณะน้ีวา่ งวงชา้ ง หวั ไหล่ขวามอื องคพ์ ระและไหล่ ซ้ายมือองคพ์ ระมีความตา่ งกนั ชดั เจนทาให้แลดอู งคพ์ ระนงั่ แบบเอยี งๆเลก็ นอ้ ยไหลซ่ ้ายมอื องคพ์ ระจะต้งั ชนั สูง กวา่ ไหลข่ วาและมีเส้นผา้ สังฆาฎิพาดบนไหล่เลยไปถึงพ้ืน โปรดสังเกตลุ กั ษณะเน้ือบริเวณไหล่ขา้ งน้แี ละควรจะ จดจาลกั ษณะให้แมน่ ๆทกุ ๆบล๊อกของพมิ พอ์ กนูนเลก็ จะเหมอื นๆกนั ไหล่ขวา ขององค์พระจะสวยงดงามทุกพิมพท์ ้งั ใหญ่และเล็ก เขา้ ใจว่าช่างแกะแม่พิมพน์ ่าจะเป็ นคน เดยี วกนั เพราะฝีมอื การแกะแม่พิมพส์ ่วนทเ่ี ป็นไหลข่ วาองคพ์ ระจะสวยงามลงตวั มีเน้ืออมู นูนกลมกลงึ กบั ลาแขนท่ี ทอดลงไปสอดรับกนั พอดี ตรงน้ีเป็นจดุ สาคญั ของแม่พิมพท์ ุกๆพิมพท์ ้งั เลก็ และใหญ่รวมท้งั ลาแขนท้งั ดา้ นนอก และดา้ นในท่ีติดกบั ซอกรกั แร้ขององคพ์ ระ ขอใหจ้ ดจาลกั ษณะของซอกรกั แร้ท้งั ซ้ายและขวาใหแ้ มน่ ๆ การวางแขนข้างขวามอื ขององคพ์ ระชว่ งที่ลงมาชนกบั เขา่ พระกเ็ ป็นจดุ หน่งึ ท่ตี อ้ งสงั เกตุ แตเ่ น่อื งจากการ ถอดแมพ่ ิมพข์ ณะพระยงั เปี ยกๆอยอู่ าจทาใหบ้ ูบ้ ้เี สียรูปทรงไดบ้ า้ งเหมือนกนั แต่ถึงอยา่ งไรกจ็ ะตอ้ งทง้ิ ร่องรอยเดมิ ไวใ้ ห้เหน็ บา้ งไม่มากกน็ อ้ ยพอสงั เกตุไดท้ กุ องคไ์ ป การวางแขนข้างซ้ายมอื ขององคพ์ ระต้งั แต่ไหล่ลงมาจนถึงช่วงหักศอก พิมพ์น้ีจะเป็ นลกั ษณะทอดโคง้ มากกวา่ พมิ พอ์ ืน่ ๆ โดยเฉพาะส่วนดา้ นบนของลาแขน แต่ดา้ นล่างที่ติดกบั พ้นื จะเป็นลกั ษณะหกั ศอกมีเน้ือเกินเป็ น ต่ิงเลก็ ๆลงไปท่พี ้ืนบริเวณขอ้ ศอกไมเ่ หมอื นดา้ นบนที่เป็นส่วนสูง ชว่ งหกั ศอกด้านในจะหนาใหญ่โคง้ มนไม่หัก ศอก ขอ้ ศอกจะมเี น้ือหนาใหญก่ วา่ บริเวณอ่ืนๆของลาแขนชดั เจนลาแขนท่ีต่อจากขอ้ ศอกจะมีลกั ษณะเรียวจาก ขอ้ ศอกไปทปี่ ลายนวิ้ และทอดโคง้ สวยงาม โดยเฉพาะชว่ งปลายขอ้ มอื ช่วงน้จี ะมเี ทลาดเอยี งลงไปหาช่วงปลายมือ ปลายสุดจะมีลกั ษณะตดั เอยี งทาใหแ้ ลดูปลายสุดแหลมคมและแบนราบกวา่ ช่วงอ่ืน ลกั ษณะของส่วนลกึ ในซอกแขนท้งั 2 ขา้ งและบริเวณหนา้ ตกั องคพ์ ระเป็ นสิ่งท่ีจะตอ้ งจดจาให้แม่นๆว่า รูปแบบเป็นอยา่ งไรเทลาดเอียงเวา้ โคง้ อย่างไร เพราะเกิดจากแม่พิมพจ์ ะต้องเหมือนกนั หมด ช่างพยายามแกะ แม่พิมพใ์ ห้มองเห็นการนงั่ แบบพระบชู า คือมคี วามลึกเห็นตน้ ขาเหมือนพระบูชา ตอ่ จากองคพ์ ระหรือลาตวั ข้นึ ไปจะเป็นลาคอ ติดพิมพบ์ ้างไม่ติดบา้ งพอมองเห็นราไรๆ ถา้ ติดชดั เจนจะ เห็นเส้นของลาคอท้งั 2 ขา้ งคมๆลาคอน้ีจะตอ่ รับกบั พระเศียรหรือใบหนา้ พระที่เป็นรูปเรียวขา้ งบนโตมนข้างล่าง 45 เรียวเลก็ ลงรบั กบั ลาคอ พมิ พน์ ้ีไมป่ รากฎไรพระศกหรือกระจงั หนา้ ทช่ี อบเรียกกนั เพยี งแต่มีลกั ษณะท่ีโค้งมนรับ กนั พอดีท้งั เกศท่ีโคนใหญป่ ลายเรียวเลก็ ค่อนขา้ งจะยาวปลายสุดแหลมมีมิติ มีตานูนออกมาท้งั 2 ขา้ งมีปากแบบ ปากปลากดั มีสนั จมูก ใบหูค่อนๆจะแนบติดกบั ใบหน้ายาวจนถึงบริเวณไหล่ข้างขวาองค์พระมองดูจะแนบติด ใบหนา้ มากกวา่ ฝั่งซา้ ยและกลนื หายลงไปท่ีพ้นื ใบหูฝั่งซ้ายองคพ์ ระจะห่างใบหนา้ มากกวา่ ฝ่ังขวาและยาวไปจรด เป็นเส้นเดยี วกบั เส้นของจวี รทีล่ ากเขา้ ไปในซอกรักแร้ดา้ นขวาองคพ์ ระตรงระหวา่ งซอกแขนเส้นขอบของชายจีวร น้มี กั จะตดิ เป็นติง่ ถงึ แมด้ า้ นบนบริเวณหนา้ อกพระอาจจะถกู ใชส้ ึกหรอไปบา้ ง แต่เส้นทอี่ ยู่ระหวา่ งซอกแขนมกั จะ อยูใ่ ห้เห็น หนา้ องคพ์ ระมกั จะเป็นส่วนที่นูนสูงจากพ้นื มากพอๆกบั ส่วนหนา้ อกช่วงกลางอกสูงกว่าช่วงไหล่ท้งั 2 ขา้ ง ลาเกศพระจะแลดูยาวโคนใหญ่มน ปลายเรียวเลก็ ฝ่ังซ้ายมือมลี กั ษณะแป้ วตรงกลางเกศเลก็ นอ้ ย พมิ พน์ ้ีลาเกศ จะยาวกวา่ พิมพอ์ ่นื ๆมองภาพรวมๆจะเห็นวา่ พระนางพญาพิมพ์อกนูนเล็กหรือพิมพ์อกต้งั น้ีจะแลดูนูนสูงล่าสัน กวา่ พิมพอ์ ืน่ ๆ แตก่ น็ ่ารักสมส่วนเหมาะสาหรับคุณผหู้ ญงิ สุภาพสตรีหอ้ ยบชู าเป็นอย่างย่งิ ครบั หวั ขอ้ อื่นๆเช่นการ ตดั ขอบและดา้ นหลงั ความหนาบางผเู้ ขียนไดอ้ ธิบายไวข้ า้ งตน้ กอ่ นแลว้ 46 พระนางพญา พมิ พ์ เทวดา